| dbo:abstract
|
- Arandové (psáno také Arrernte) je kmen původních Austrálců (Aborigines), obývající australské vnitrozemí okolo města Alice Springs ( Mparntwe). Mají vlastní samosprávu Arrernte Council of Central Australia Aboriginal Corporation, dělí se tři podskupiny hovořící odlišnými dialekty: střední, západní a východní. Odhaduje se, že Arandové obývají své území již čtyřicet tisíc let. Žili v patrilokálních klanech, vyznávali totemismus, uctívali posvátná místa, kde sídlily duše předků. Významnou roli hrála , bohatě vyřezávaná a malovaná dřevěná nebo kamenná deska, kterou vlastnil každý člověk jako ochranný talisman. Když se čaringa přiváže na provaz a roztočí, vydává hlasité bzučení, sloužící k dorozumívání na dálku. Arandové věří, že současnému světu předcházela alcheringa (čas snů), kdy nadpřirozené bytosti stvořily z původního materiálu zvaného inapertwa všechny živé bytosti. Významnou roli ve společnosti hráli šamani, jejichž odznakem byla kouzelná hůlka ullinka. Země Arandů na mapě Austrálie Často válčili se svými západními sousedy , jejich zbraněmi byly dlouhé oštěpy opatřené vrhačem woomera a zobákový bumerang zvaný ilya ilporkita. Živili se lovem a sběrem, po příchodu bělochů se z mnohých Arandů stali honáci koní, významným zdrojem příjmů je i turistika. V době kontaktu s evropskou civilizací se počet Arandů odhadoval na dva tisíce osob, do poloviny 20. století klesl na 400, od té doby se opět zvyšuje. Mluvčích arandštiny je okolo tří tisíc, kromě toho žije v Alice Springs a okolí několik tisíc arandských míšenců. Od původního náboženství přešla značná část Arandů na křesťanství. Známými Arandy byli výtvarník Albert Namatjira, herec a lingvistka . Český cestovatel Josef Ladislav Erben, který pobýval mezi Arandy v letech před druhou světovou válkou, o nich píše: „Velké brašny ze stromové kůry, užívané k nošení dětí, kabelky z rostlinných vláken, náramky a náhrdelníky z krásně červených pecek nebo zvířecích zubů, obřadní ozdoby z peří doplňují seznam předmětů, užívaných po celé generace lidmi, udivujícími nás svými schopnostmi žít ve vyprahlé divočině, v níž nejeden z evropských přistěhovalců zemřel hladem a žízní. Arandové nejenže dokázali ve své nehostinné domovině žít po staletí, ale jsou dnes považováni za nejnadanější malíře australských pustin. Obrazy na skalních stěnách a ornamenty skládané z různobarevných kaménků a semen na uhlazeném písku dokazují, že tito lidé mají značně rozvinuté výtvarné nadání a vkus.“ (cs)
- Die Arrernte (auch Aranda, Arunta, Arunda oder Ähnliches) sind ein Stamm der Aborigines in Zentral-Australien, die an der Macdonnell-Gebirgskette und in Alice Springs leben. Sie werden unterteilt in westliche, östliche, nördliche, südliche und zentrale Arrernte. In der Stadt Alice Springs führen rund 20 Prozent der 28.000 Einwohner ihre Herkunft auf die zentralen Arrernte zurück. Bekanntester Vertreter dieses Volkes war der Künstler Albert Namatjira. Auch die wird Arrernte genannt. Sie gehört zur Sprachgruppe Arandic und ist somit eine -Sprache. (de)
- The Arrernte (/ˈʌrəndə/) people, sometimes referred to as the Aranda, Arunta or Arrarnta, are a group of Aboriginal Australian peoples who live in the Arrernte lands, at Mparntwe (Alice Springs) and surrounding areas of the Central Australia region of the Northern Territory. Many still speak one of the various Arrernte dialects. Some Arrernte live in other areas far from their homeland, including the major Australian cities and overseas. Arrernte mythology and spirituality focuses on the landscape and The Dreaming. Altjira is the creator being of the Inapertwa that became all living creatures. Tjurunga are objects of religious significance. The is the representative and administrative body for the Arrernte Lands and is part of the Central Land Council. Tourism is important to the economy of Alice Springs and surrounding communities. (en)
- Los arrente, arrernte, arunta o aranda (əraɳɖa) son un pueblo aborigen del centro-norte de Australia que habita en el entorno de la cordillera MacDonnell. Su territorio abarca unos 110 km de este a oeste y 330 km de norte a sur, pero actualmente muchos de ellos viven en Sídney o Melbourne, cerca del mar. Hablan una lengua pama. Los arrente están divididos en seis subgrupos, cada uno de ellos con su territorio particular. El grupo denominado central vive en torno a Alice Springs. Cada subgrupo está dividido en pequeñas familias o clanes familiares regidos por un sistema autoritario basado en los matrimonios entre clanes. (es)
- Le peuple Arrernte est un groupe de personnes vivant traditionnellement dans les territoires du centre de l'Australie. Certains membres Arrernte vivent à distance : à Sydney, à Melbourne ou même à l'étranger. On distingue quatre groupes de gens :
* les Arrernte du centre : ceux qui vivent aux alentours d'Alice Springs.
* les Arrernte de l'est : ceux qui sont à l'est d'Alice Springs.
* les Arrernte de l'ouest : ceux qui habitent à l'ouest d'Alice Springs.
* les Arrernte peut faire référence soit à la totalité des groupes, soit au peuple qui se trouvent au nord d'Alice Springs. Ils sont également connus sous les noms Aranda, Arrarnta, Arunta. (fr)
- De Arrernte (ook wel Aranda of Arunta) is een volkerengroep in Australië. Ze behoren tot de Aborigines. De Arrerntes zijn waarschijnlijk de beroemdste aborgines ter wereld, dankzij de werken van wetenschappers als Sigmund Freud en Émile Durkheim. Zij bestudeerden de betekenis van de begrippen Dreaming en Dreamtime - de traditionele, op het land gebaseerde geloof van de Aborigines - en op het verwantschapssysteem van de Arrerntes, waarbij een man trouwt met de dochter van de dochter van de broer van zijn moeders moeder. De Arrerntes zijn een verzameling volken uit de omgeving van Alice Springs. Hiertoe behoren de , de en de . Al deze groepen hebben zwaar geleden onder hun contact met de Europeanen: hoge sterftecijfers, ontwrichting en etnocide. Sommige groepen zijn uitgestorven. Tussen 1860 en 1870 - de Arrerntes leefden toen al twintigduizend jaar in het gebied - kwamen zij voor het eerst met niet-Aborigines in aanraking. Tijdens de kolonisatie werd hun land in gebruik genomen als graasgebied. De Arrerntes werden tewerkgesteld als boerenknecht en huisbediende, in ruil voor voedsel en wat zakgeld. Sinds de jaren 70 van de twintigste eeuw is een klein deel van het gebied teruggegeven aan de oorspronkelijke bewoners, krachtens nieuwe wetten en door verkleining van de veestations. Het Dreamingconcept is door de Arrerntes nog altijd van groot belang, hoewel ook het Christendom een belangrijke rol speelt in hun leven. De Arrerntes hebben vaak grote gezinnen, die tegenwoordig op vaste woonplaatsen verblijven, waar ruim de helft van de bevolking uit jongeren en kinderen bestaat. Werkloosheid is een groot probleem en velen leven van een uitkering. Arrerntes kopen hun eten tegenwoordig in winkels, maar ze vullen hun maaltijd aan met kangoeroes, emoes, varanen, konijnen, honingmieren, larven en wilde vruchten.
*
*
* (nl)
- Arandowie (Aranda, Arunta, Arrernte) – plemię Aborygenów zamieszkujące środkową Australię (południowa część Terytorium Północnego, okolice miasta Alice Springs). W połowie XIX wieku ich liczebność wynosiła ok. 2 tys. osób, w latach 20. XX wieku spadła do zaledwie 400 osób, jednak od lat 40. ponownie stale wzrasta. W tradycyjnych wierzeniach Arandów ważną rolę odgrywał totemizm. Plemię prowadziło dawniej koczowniczy tryb życia, podstawą gospodarki było łowiectwo i zbieractwo. Struktura społeczna opierała się na patriarchacie. Tradycyjna sztuka Arandów była ściśle powiązana z obrzędami, od przełomu lat 30. i 40. XX wieku rozwija się styl naturalistyczny, powstała szkoła akwarelistów, której najbardziej znanym przedstawicielem był Albert Namatjira. W latach 80. XX w. Arandowie odzyskali część terytoriów plemiennych. Obecnie odgrywają znaczącą rolę w życiu lokalnej społeczności – działają w pozarządowych organizacjach Aborygenów, czynni są w lokalnej administracji. Ich język nauczany jest w miejscowych szkołach i używany w lokalnych mediach. (pl)
- Gli Aranda o Arrernte o Arrarnta o Arunta sono la più grande tribù primitiva dell'Australia centrale. Vivono di caccia e raccolta e sono suddivisi in vari gruppi. Praticano totemismo e magia. (it)
- Arrerntéer är en aboriginsk stam som bor i centrala Australien i området omkring Alice Springs där de har bott i över 20 000 år. I dag bor vissa arrerntéer utanför sitt traditionella hemland, exempelvis i Sydney, Melbourne eller till och med utanför Australien. Många arrerntéer talar fortfarande arrernte. (sv)
- Аранда, арунта (англ. Arrernte) — австралійське плем'я, яке проживає в районі міста Аліс-Спрингс. Чисельність близько 2 тис. чоловік (станом на початок XXI століття). Розмовляють мовами арандської групи . Раніше були кочівниками-збирачами та мисливцями. Розповсюджене малярство у вигляді геометричних композицій. Як традиційні форми соціально-політичної організації були характерні локальні групи в поєднанні з об'єднаннями культового характеру (тотемічні групи) та екстериторіальні екзогамні об'єднаннями (матрилінійні фратрії та шлюбні класи). Етнографи, що працювали серед аранда в період до втрати ними своєї автономії, зафіксували виражену статеву нерівність (яскраво виражене домінування над жінками з боку чоловіків) і нерівність вікових груп. У наш час[коли?] аранда беруть активну участь у рухах австралійських аборигенів за свої права. (uk)
- Аранда — протоэтническая группа австралийских аборигенов, проживающих в районе города Алис-Спрингс в Центральной Австралии. Общая численность — около 2 тысяч человек. Говорят на языках арандской группы пама-ньюнганской языковой семьи. Основные традиционные занятия — собирательство, охота. В качестве традиционных форм социально-политической организации были характерны локальные группы в сочетании с объединениями культового характера (тотемическими группами) и экстерриториальными экзогамными объединениями (матрилинейными фратриями и брачными классами). Этнографы, работавшие среди аранда в период до утраты ими своей автономии зафиксировали выраженное неравенство полов (ярко выраженное доминирование над женщинами со стороны мужчин) и возрастных групп. В настоящее время аранда принимают активное участие в движениях австралийских аборигенов за свои права. (ru)
- 阿兰达人，亦称阿龙塔人，是一支大洋洲原住民，有四大支系：坦卡人、达拉人、罗阿拉人和乌利巴人。身高中等，肤色深棕，发黑，呈波状，鼻宽、唇厚。分布于澳大利亚中部阿龙塔地区。信仰原始宗教圣物“丘灵加”和巫术。英军入侵后人口大量减少。本民族语言已濒于消亡。 (zh)
|
| rdfs:comment
|
- Die Arrernte (auch Aranda, Arunta, Arunda oder Ähnliches) sind ein Stamm der Aborigines in Zentral-Australien, die an der Macdonnell-Gebirgskette und in Alice Springs leben. Sie werden unterteilt in westliche, östliche, nördliche, südliche und zentrale Arrernte. In der Stadt Alice Springs führen rund 20 Prozent der 28.000 Einwohner ihre Herkunft auf die zentralen Arrernte zurück. Bekanntester Vertreter dieses Volkes war der Künstler Albert Namatjira. Auch die wird Arrernte genannt. Sie gehört zur Sprachgruppe Arandic und ist somit eine -Sprache. (de)
- Gli Aranda o Arrernte o Arrarnta o Arunta sono la più grande tribù primitiva dell'Australia centrale. Vivono di caccia e raccolta e sono suddivisi in vari gruppi. Praticano totemismo e magia. (it)
- Arrerntéer är en aboriginsk stam som bor i centrala Australien i området omkring Alice Springs där de har bott i över 20 000 år. I dag bor vissa arrerntéer utanför sitt traditionella hemland, exempelvis i Sydney, Melbourne eller till och med utanför Australien. Många arrerntéer talar fortfarande arrernte. (sv)
- 阿兰达人，亦称阿龙塔人，是一支大洋洲原住民，有四大支系：坦卡人、达拉人、罗阿拉人和乌利巴人。身高中等，肤色深棕，发黑，呈波状，鼻宽、唇厚。分布于澳大利亚中部阿龙塔地区。信仰原始宗教圣物“丘灵加”和巫术。英军入侵后人口大量减少。本民族语言已濒于消亡。 (zh)
- Arandové (psáno také Arrernte) je kmen původních Austrálců (Aborigines), obývající australské vnitrozemí okolo města Alice Springs ( Mparntwe). Mají vlastní samosprávu Arrernte Council of Central Australia Aboriginal Corporation, dělí se tři podskupiny hovořící odlišnými dialekty: střední, západní a východní. Země Arandů na mapě Austrálie (cs)
- The Arrernte (/ˈʌrəndə/) people, sometimes referred to as the Aranda, Arunta or Arrarnta, are a group of Aboriginal Australian peoples who live in the Arrernte lands, at Mparntwe (Alice Springs) and surrounding areas of the Central Australia region of the Northern Territory. Many still speak one of the various Arrernte dialects. Some Arrernte live in other areas far from their homeland, including the major Australian cities and overseas. The is the representative and administrative body for the Arrernte Lands and is part of the Central Land Council. (en)
- Los arrente, arrernte, arunta o aranda (əraɳɖa) son un pueblo aborigen del centro-norte de Australia que habita en el entorno de la cordillera MacDonnell. Su territorio abarca unos 110 km de este a oeste y 330 km de norte a sur, pero actualmente muchos de ellos viven en Sídney o Melbourne, cerca del mar. Hablan una lengua pama. (es)
- Le peuple Arrernte est un groupe de personnes vivant traditionnellement dans les territoires du centre de l'Australie. Certains membres Arrernte vivent à distance : à Sydney, à Melbourne ou même à l'étranger. On distingue quatre groupes de gens :
* les Arrernte du centre : ceux qui vivent aux alentours d'Alice Springs.
* les Arrernte de l'est : ceux qui sont à l'est d'Alice Springs.
* les Arrernte de l'ouest : ceux qui habitent à l'ouest d'Alice Springs.
* les Arrernte peut faire référence soit à la totalité des groupes, soit au peuple qui se trouvent au nord d'Alice Springs. (fr)
- De Arrernte (ook wel Aranda of Arunta) is een volkerengroep in Australië. Ze behoren tot de Aborigines. De Arrerntes zijn waarschijnlijk de beroemdste aborgines ter wereld, dankzij de werken van wetenschappers als Sigmund Freud en Émile Durkheim. Zij bestudeerden de betekenis van de begrippen Dreaming en Dreamtime - de traditionele, op het land gebaseerde geloof van de Aborigines - en op het verwantschapssysteem van de Arrerntes, waarbij een man trouwt met de dochter van de dochter van de broer van zijn moeders moeder.
*
*
* (nl)
- Arandowie (Aranda, Arunta, Arrernte) – plemię Aborygenów zamieszkujące środkową Australię (południowa część Terytorium Północnego, okolice miasta Alice Springs). W połowie XIX wieku ich liczebność wynosiła ok. 2 tys. osób, w latach 20. XX wieku spadła do zaledwie 400 osób, jednak od lat 40. ponownie stale wzrasta. W tradycyjnych wierzeniach Arandów ważną rolę odgrywał totemizm. Plemię prowadziło dawniej koczowniczy tryb życia, podstawą gospodarki było łowiectwo i zbieractwo. Struktura społeczna opierała się na patriarchacie. (pl)
- Аранда — протоэтническая группа австралийских аборигенов, проживающих в районе города Алис-Спрингс в Центральной Австралии. Общая численность — около 2 тысяч человек. Говорят на языках арандской группы пама-ньюнганской языковой семьи. Основные традиционные занятия — собирательство, охота. В качестве традиционных форм социально-политической организации были характерны локальные группы в сочетании с объединениями культового характера (тотемическими группами) и экстерриториальными экзогамными объединениями (матрилинейными фратриями и брачными классами). Этнографы, работавшие среди аранда в период до утраты ими своей автономии зафиксировали выраженное неравенство полов (ярко выраженное доминирование над женщинами со стороны мужчин) и возрастных групп. В настоящее время аранда принимают активно (ru)
- Аранда, арунта (англ. Arrernte) — австралійське плем'я, яке проживає в районі міста Аліс-Спрингс. Чисельність близько 2 тис. чоловік (станом на початок XXI століття). Розмовляють мовами арандської групи . Раніше були кочівниками-збирачами та мисливцями. Розповсюджене малярство у вигляді геометричних композицій. Як традиційні форми соціально-політичної організації були характерні локальні групи в поєднанні з об'єднаннями культового характеру (тотемічні групи) та екстериторіальні екзогамні об'єднаннями (матрилінійні фратрії та шлюбні класи). Етнографи, що працювали серед аранда в період до втрати ними своєї автономії, зафіксували виражену статеву нерівність (яскраво виражене домінування над жінками з боку чоловіків) і нерівність вікових груп. У наш час[коли?] аранда беруть активну участь у р (uk)
|
