Hala Stulecia we Wrocławiu

Hala Stulecia – (niem. Jahrhunderthalle, ang. Centennial Hall, wcześniej również Hala Ludowa) znajduje się we Wrocławiu (woj. dolnośląskie) przy ulicy Wystawowej 1. Położona jest we wschodniej części miasta w Parku Szczytnickim. Jest jednym z ważniejszych dzieł architektury światowej XX wieku.

Ogólne informacje

Hala wzniesiona została w latach 1911-1913 według projektu Maxa Berga. Z Pawilonem Czterech Kopuł, stawem otoczonym zabytkową Pergolą, Ogrodem Japońskim i Ogrodem Zoologicznym tworzy idealne miejsce na wypoczynek. Jako wyjątkowe osiągnięcie konstrukcyjne i architektoniczne obiekt został wpisany w 2006 r. na listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

O znaczeniu wrocławskiej Hali przesądza – podobnie jak w wypadku jej rzymskiego wzorca Panteonu – rekordowe osiągnięcie konstrukcyjne. Kopuła wrocławskiej Hali, dzięki potężnej konstrukcji i systemowi oświetlenia, tworzy wnętrze zbliżone do charakteru wnętrza Panteonu.

Obiekt można zwiedzać od czwartku do niedzieli w godzinach 10.00 – 18.00.

Ceny biletów (z dnia 5.11.2020):

Zwiedzanie wystawy multimedialnej Visitor Centre:

Bilet normalny 12 zł
Bilet ulgowy 10 zł
Bilet rodzinny 35 zł
Bilet grupowy 10 zł

Zwiedzanie wystawy multimedialnej Visitor Centre oraz wnętrza Hali Stulecia:

Bilet normalny 20 zł
Bilet ulgowy 15 zł
Bilet rodzinny 45 zł
Bilet grupowy 15 zł

Cennik dostępny na oficjalnej stronie Hali Stulecia

Charakterystyka

Hala Stulecia, po II wojnie światowej zwana Halą Ludową, w zamierzeniu twórców miała pełnić rozmaite funkcje. Przede wszystkim jest miejscem organizacji zgromadzeń, koncertów i wielkich wystaw - "katedrą demokracji". Hala jest więc zarówno historycznym dokumentem, symbolem swej epoki, pomnikiem historii Prus, jak i wielokrotnie wykorzystywanym obiektem użytkowym.

Była świadkiem wielu ważnych wydarzeń historycznych, często o różnej wymowie moralnej, jak np. zgromadzenia faszystowskie czy Światowy Kongres Intelektualistów.

Wrocławska Hala Stulecia jest również twórczym i innowacyjnym przykładem rozwoju technik budowlanych. W czasie powstania była to największa tego typu budowla na świecie, pierwsza, w której na tak wielką skalę użyto żelazobetonu i stali.

Podobnie jak Stare Miasto w Krakowie czy kopalnia soli w Wieliczce, Hala Stulecia została dodana do dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Układ budynku

Hala posiada prosty układ centryczny, oparty symetrycznie na planie krzyża greckiego. Dzięki zastosowaniu pierścieniowo-tarasowego układu dachów sala jest doskonale oświetlona. Na głównych osiach sali centralnej znajdują się trzy małe hale wyjściowe i centralna, dwupoziomowa, owalna hala wejściowa skierowana w centrum miasta. Za głównymi filarami opartymi na czterech poziomych pierścieniach, po przekątnej znajdują się sale owalne. Całość spięta jest dwunawowymi kuluarami łączącymi wszystkie sale i pomieszczenia. Szczerość i surowość wnętrza (powierzchnię pozostawiono jako widoczny żelbet) oraz formalna prostota do dziś wydają się niektórym szokujące. Stylem autor chciał wyrazić swoją fascynację gotykiem, Panteonem, kościołami Hagia Sophia w Konstantynopolu i Św. Piotra w Rzymie.

Hala ma 42 m wysokości, a nakrywająca ją kopuła 65 m średnicy. Maksymalna szerokość wnętrza Hali wynosi 95 metrów, a dostępna powierzchnia wynosi 14 tys. m². Prócz samej centralnej hali w budynku zaplanowano jeszcze 56 innych pomieszczeń wystawienniczych oraz obszerne okrążające główną salę kuluary. Całość obliczona była na 10 tysięcy osób. Usytuowanie wejścia głównego od zachodu, a więc orientacja głównych osi kompozycyjnych według stron świata, nie było podyktowane jedynie względami funkcjonalnymi – czytelną komunikacją, lecz jest zgodne z prastarą tradycją orientowania według Słońca i stron świata wszystkich wielkich dzieł architektury o charakterze sakralnym.

Historia powstania obiektu

Rok 1913, kiedy Wrocław (Breslau) należał do Niemiec (Prus), był setną rocznicą bitwy pod Lipskiem. Bitwa ta, znana jako Bitwa Narodów stoczona była w 1813 roku między wojskami francuskimi pod przywództwem Napoleona, a wojskami koalicji antyfrancuskiej (złożonej z Austrii, Prus, Rosji i Szwecji). Była to największa porażka Napoleona, a zarazem początek wojny wyzwoleńczej Prus. Z okazji tego wydarzenia postanowiono zorganizować Wystawę Stulecia. Na miejsce organizacji wybrano Wrocław, ponieważ w tamtym czasie było to drugie co do wielkości miasto Prus. Ponieważ miało to być ogromne przedsięwzięcie, a miasto nie posiadało odpowiedniego miejsca do organizacji, Karl Masner – organizator wystawy podjął odpowiednie kroki w celu wygospodarowania miejsca i budowy hali. W 1911 roku rozpisano konkurs na projekt budynku i rozbudowę przylegającego doń ogrodu zoologicznego.

28 czerwca 1911 zatwierdzono projekt miejskiego architekta Maxa Berga. Początkowo radę miejską przeraziły ogromne koszty budowy (ok. 1,9 mln. marek) oraz nietypowa forma budynku, jednak projekt nowatorskiej żelbetowo-żebrowej konstrukcji oraz jej wielkość czyniąca ją największą halą na świecie przesądziły o zatwierdzeniu planów.

Już w 1912 roku Karl Masner doszedł do wniosku że hala to za mało i postanowił dobudować nieopodal Pawilon Czterech Kopuł. Wokół hali zbudowano 574 kolumnową pergolę pokrytą winoroślą oraz przylegający do niej zbiornik wodny.

Prace przy budowie hali zakończono w grudniu 1912 roku, a w maju 1913 odbyła się uroczysta wystawa. Budowa trwała tylko 15 miesięcy i zakończono ją 6 tygodni przed terminem.

Po zakończeniu wystawy Stulecia zdecydowano o likwidacji wszystkich budowli prowizorycznych. Z monumentalnej ekspozycji pozostała Hala Stulecia, Pawilon Czterech Kopuł, pergola, restauracja tarasowa, fragment ogrodów historycznych wraz z belwederem oraz część ogrodu japońskiego. W okresie I wojny światowej hala służyła jako wielki magazyn prowiantowy.

W okresie międzywojennym tereny wystawowe wykorzystywane były głównie na cele ekspozycyjne o charakterze kulturalnym. Przed II wojną światową Hala, prócz wystaw była miejscem wielkich masowych imprez, między innymi publicznych wystąpień najważniejszych funkcjonariuszy NSDAP z Adolfem Hitlerem na czele.

Hala przetrwała II wojnę światową bez poważniejszych uszkodzeń, jej nazwę zmieniono na Hala Ludowa.

W 1948 roku na placu przed halą usytuowano 100-metrową stalową wieżę, zwaną Iglicą. Była ona wówczas akcentem kompozycyjnym i upamiętnieniem Wystawy Ziem Odzyskanych. Miała uświetniać tylko tę wystawę, lecz stoi do dzisiaj.

W czasach PRL skuto z filarów hitlerowskie „gapy”, położono betonową posadzkę w kuluarach, zainstalowano centralne ogrzewanie oraz nagłośnienie.

Remont w 1997 r. obejmował takie zmiany jak plastikowe rolety na oknach, tablice ogłoszeniowe, nagłośnienie, przede wszystkim zaś obniżenie o około 1 m poziomu posadzki i wbudowanie przesuwnych trybun oraz rozkładanych boisk.

13 lipca 2006 r. Hala Ludowa została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Przeznaczenie

Halę Stulecia wybudowano w celu zorganizowania Wystawy Stulecia, a także zapewnienia miejsca do organizacji wielkich wystaw i imprez przemysłowych, kulturalnych czy sportowych. Obecnie organizowane imprezy targowe służą wymianie wiedzy i doświadczeń przedsiębiorcom z wielu różnych dziedzin gospodarki. Bardzo często spotkaniom targowym towarzyszą konferencje, wystawy, pokazy oraz szereg imprez towarzyszących. W Hali organizowane są również imprezy rozrywkowe (koncerty, wystawy).

Obecnie Hala Stulecia spełnia współczesne wymogi techniczne i organizacyjne nowoczesnego centrum kongresowo-wystawienniczego. Zabytkowa przestrzeń obiektu jest przystosowana do organizacji różnego typu imprez, służy wielorakim celom, od organizacji dużych kongresów, konferencji, wystaw, po koncerty oraz widowiska operowe i teatralne.

Hala Ludowa jest wielofunkcyjnym obiektem, jest ona przystosowana do organizacji takich imprez jak:

Koncerty

W Hali Stulecia odbywały się koncerty sław światowej muzyki takich jak Paul Anka, Marlena Dietrich, Joe Cocker, Leonard Cohen, Tom Jones, Paco De Lucia, Kraftwerk, Iron Maiden, Pat Matheny. A w chwili obecnej największym zainteresowaniem cieszą się koncerty muzyki trance, które gromadzą nawet po 10 000 fanów. Do największych gwiazd muzyki trance, regularnie koncertujących w Hali Stulecia należą Tiesto oraz Armin van Buuren. Co roku organizowany jest również festiwal Sensation White.

Widowiska

Od 1996 roku w Hali Stulecia organizowane są przedstawienia Opery Wrocławskiej. Widowiska takie jak Carmen, Skrzypek na dachu, Nabucco, Aida czy Pierścień Nibelunga organizowane z imponującą scenografią, setkami aktorów i statystów zawsze przyciągają kilkutysięczną publiczność (nie tylko z Polski).

Targi i wystawy

Unikatowa konstrukcja i architektura nadaje Hali Stulecia wyjątkowy charakter, dlatego doskonale nadaje się do organizacji imprez targowych i wystaw. W Hali dostępne jest 14 000 m² powierzchni użytkowej wewnątrz obiektu oraz około 100 ha terenów przyległych.

Sport

W Hali Stulecia od lat organizowane są wydarzenia sportowe takie jak Mistrzostwa Europy w koszykówce mężczyzn, Mistrzostwa Europy w piłce ręcznej mężczyzn, mecze Ligi Światowej siatkarzy, gale boksu zawodowego oraz turnieje tenisowe Polish Indoors i wiele innych.

Najważniejsze wydarzenia zorganizowane po II wojnie światowej

Wystawa Ziem Odzyskanych (1948 r.) – odwiedziło ją w ciągu 100 dni ponad 2,5 miliona zwiedzających. Szczególną uwagę zwracały stalowa iglica, wieża wiader, słup energetyczny oraz trzy potężne drewniane łuki.
Światowy Kongres Intelektualistów (28-30.08.1948 r.) – wzięło w nim udział 400 osobistości światowej literatury, nauki i sztuki, w tym Irean Joliot-Curie, Pablo Picasso i Michał Szołochow.
XIII Mistrzostwa Europy w koszykówce mężczyzn (1963 r.) – Polska zajęła wówczas II miejsce.
46 Kongres Eucharystyczny (1997 r.) – trwające 7 dni spotkanie religijne zgromadziło łącznie 22.500 wiernych z 86 krajów. Podczas mszy świętej na zakończenie kongresu papież Jan Paweł II w swej homilii nazwał Wrocław miastem spotkania, miastem, które jednoczy'… [w którym] spotyka się tradycja duchowa Wschodu i Zachodu.
Europejski Szczyt Regionów i Miast (2005 r.) – spotkanie prawie 1000 polityków Unii Europejskiej.
Wagnerowski Festiwal Operowy (październik 2006 r.)
XI Międzynarodowe Forum Przedsiębiorców Futuralia (2006 r.) – największe międzynarodowe spotkanie małych i średnich przedsiębiorstw, po raz pierwszy zorganizowane poza strefą francuskojęzyczną i po raz pierwszy w Europie Środkowej.

Dojazd

Tramwajem, autobusem

Przy Hali Ludowej znajduje się przystanek autobusy i tramwajowy „Hala Stulecia” do którego dojeżdżają
autobusy nr 145, 146.
tramwaje nr 1, 2, 4, 10, 16.

Ceny biletów od 2020 roku:
3,40 zł normalny, 1,70 zł ulgowy
Oprócz tego jest duża oferta biletów czasowych – od 30-minutowych do 7-dobowych. Więcej rodzajów na stronie miasta Wrocławia.

Szacowany czas przejazdu z dworca PKP ok. 15 min

Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie MPK Wrocław

Samochodem

Z dworca kolejowego odległość wynosi ok. 3,9 km:

skręć w prawo na Piłsudskiego
dalej ulicą Małachowskiego
skręć w lewo w Generała Pułaskiego
skręć w lewo w Plac Generała Wróblewskiego
skręć łagodnie w prawo, pozostając na Placu Generała Wróblewskiego
skręć łagodnie w lewo na Plac Powstańców Warszawy
jedź dalej prosto przez 8/E67
skręć łagodnie w prawo na Plac Grunwaldzki
na rondzie zjedź 1. na Marii Skłodowskiej-Curie
dalej ulicą Wróblewskiego
skręć w lewo w Wystawową

W sąsiedztwie Hali

Najważniejsze obiekty znajdujące się bezpośrednio w sąsiedztwie Hali:

Pergola

Ulubione miejsce rekreacyjne Wrocławian wybudowane w 1913 r. Kolumnada o długości 640 m, składa się z dwóch rzędów (razem 750) kolumn ze żwirową ścieżką miedzy nimi, od góry zamyka je kratownica z bujnymi winoroślami. Pośrodku Pergoli znajduje się multimedialna Wrocławska Fontanna.

Ogród Japoński

Powstał w 1913 r. przy udziale mistrza sztuki ogrodniczej Arai Mankichi. W 1996 ogród został gruntownie odbudowany przy współpracy ambasady japońskiej i ogrodników z miasta Nagoya. Rok później powódź stulecia zniszczyła znaczna jego część. Obecnie stanowi unikalny w Europie fragment japońskiej kultury.

Park Szczytnicki

Największy (100 ha) i najstarszy (założony pod koniec XVIII wieku przez rodzinę Hohenlohe-Engelfingen) park Wrocławia o charakterze krajobrazowym. Znajduje się w nim około 400 gatunków drzew i krzewów. Jeden z pierwszych parków na kontynencie europejskim w stylu angielskim. Atrakcją parku jest ponad 300-letni dąb im. Jana Stanki. Na terenie Parku znajduje się drewniany kościół pod wezwaniem św. Jana Nepomucena z przełomu XVI i XVII wieku.

Pawilon Czterech Kopuł

Dziś jeden z budynków Wytwórni Filmów Fabularnych. Zaprojektowany przez Hansa Poelziga z przeznaczeniem na część Wystawy Stulecia towarzyszącej otwarciu Hali Stulecia w 1913 r. Budynek stanowi architektoniczne uzupełnienie w otoczeniu Hali Ludowej.

Ogród Zoologiczny

Wrocławskie ZOO otwarto 10 lipca 1865 r. Dziś zajmuje ono 30 ha powierzchni i posiada największą w Polsce kolekcję 4000 zwierząt, reprezentujących aż 575 gatunków.

Iglica

96-metrowa, ważąca 44 tony stalowa konstrukcja projektu prof. Stanisława Hempla, pamiątka po odbywającej się w Hali Ludowej Wystawie Ziem odzyskanych i towarzyszącemu jej Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju w roku 1948.

Ciekawostki

Do 1907 r. w obecnym miejscu Hali znajdował się tor wyścigów konnych.
Do konkursu budowy obiektu zgłoszono 43 projekty, zwycięski wygrał również na wystawie architektonicznej w Poznaniu.
Początkowo rada miejska nie chciała zaakceptować projektu, ponieważ wygląd budynku kojarzył się z pudłem na kapelusze lub koszem na ziemniaki.
Dla polepszenia efektów dźwiękowych zastosowana krzywiznę występującą w skrzypcach.
Aby idealnie oświetlić wnętrze hali, pierścieniowe okna umieszczono w pionowych płaszczyznach.
Wymiary hali czyniły ją największą w owym czasie budowlą tego typu na świecie.
Budowa hali trwała tylko 15 miesięcy i została zakończona 6 tygodni przed terminem.
Po wybudowaniu hali przywieziono tam z Frankfurtu nad Odrą największe wtedy na świecie organy.
Jeszcze do lat 70-tych na niektórych filarach można było dopatrzeć się hitlerowskich „gap”.

Bibliografia

Ernest Niemczyk: „Hala Ludowa we Wrocławiu”, Wydawnictwo PWr, 1997
Jerzy Ilkosz: „Hala Ludowa”, Via Nowa, 2004

Linki zewnętrzne

Na niniejszej stronie wykorzystano treści ze strony: Hala Stulecia we Wrocławiu opublikowanej w portalu Wikitravel; autorzy: w historii edycji; prawa autorskie: na licencji CC-BY-SA 1.0