Alane
Die Alane of Alani was in die oudheid ’n Iranse nomadiese volk.[1][2][3][4][5]
| Alane | |
|---|---|
| Totale bevolking: | n.v.t. |
| Belangrike bevolkings in: | n.v.t. |
| Taal: | Oos-Irans |
| Geloofsoortuiging: | Heidendom; ná 4de-5de eeu: Arianisme; Middeleeue: Oosters-Ortodoks |
| Verwante etniese groepe: | Massagete |
Die naam is ’n Iranse dialekvorm van "Ariërs", ’n algemene naam onder Indo-Irannese vir hulself.[2] Hulle is moontlik verwant aan die Massagete en word ook deur moderne historici verbind met die Sentraal-Asiatiese Yancai en Aorsi van onderskeidelik Chinese en Romeinse bronne.[6] Hulle het weswaarts migreer en aansien verwerf onder die Samatiërs op die Pontiese Steppe, en is in die 1ste eeu n.C. in Romeinse bronne genoem.[1] In dié tyd het hulle hulle in die streek noord van die Swartsee gevestig en dikwels strooptogte uitgevoer op die Partiese Ryk en Kaukasiese provinsies van die Romeinse Ryk.[1] In 215-250 n.C. is hul mag op die Pontiese Steppe deur die Gote verbreek.[4]
Ná die Hunne se oorwinning oor die Gote op die steppe omstreeks 375 n.C. het baie Alane saam met verskeie Germaanse volke weswaarts migreer. Hulle het die Ryn in 406 n.C. oorgesteek saam met die Vandale en Suebi, en hulle in Orléans en Valence gevestig. Omstreeks 409 n.C. het hulle die Pireneë saam met die Vandale en Suebi oorgesteek na die Iberiese Skiereiland.[7] Die Iberiese Alane is in 418 deur die Wes-Gote verslaan.[8] Hulle het toe Gunderik, die koning van die Vandale, as koning van die "Vandale en Alane" aanvaar. In 428 het die Vandale en Alane die Straat van Gibraltar oorgesteek na Noord-Afrika, waar hulle ’n magtige koninkryk gevestig het wat bestaan het tot die oorname daarvan deur die Bisantynse keiser Justinianus I in die 6de eeu.[8]
Die Alane wat onder die Hunne se heerskappy gebly het, het in die Middeleeue ’n magtige koninkryk in die Noord-Kaukasus gestig wat geëindig het met die Mongoolse verowering in die 13de eeu. Daar word geglo hierdie Alane is die voorouers van die moderne Ossetiërs.[1]
Die Alane het ’n Oos-Iranse taal gepraat wat ontstaan het uit Skities-Sarmaties en eindelik ontwikkel het in moderne Osseties.[2]
Geskiedenis
wysigVroeë Alane
wysigDie eerste melding van name wat historici met die Alane verbind, het feitlik terselfdertyd in tekste van die Mediterreense gebied, Midde-Ooste en China voorgekom.[9] In die 1ste eeu n.C. het die Alane weswaarts migreer van Sentraal-Asië af en ’n belangrike posisie ingeneem onder die Sarmatiërs wat tussen die Donrivier en die Kaspiese See gewoon het.[4][5] Volgens ’n inskripsie het Vologeses I, die Partiese koning omstreeks 51-78 n.C., in die 11de jaar van sy bewind geveg teen Kuluk, koning van die Alani.[10] Die Joodse historikus van dié tyd Josephus bevestig dié inskripsie. Volgens hom het die Alane, wat hy ’n Skitiese stam noem en naby die See van Azof gewoon het, in die "Joodse Oorloë" die Ysterpoorte in 72 n.C. oorgesteek om te plunder en die leërs van Pacorus II, koning van Medië, en Tiridates I van Armenië, twee broers van Vologeses I, verslaan.
Die Alane het Partië deur Hirkanië binnegeval, en dit wys dat die Alane se basis in dié tyd steeds noordoos van die Kaspiese See was.[4] Teen die vroeë 2de eeu was die Alane in beheer van die Laer Wolga en die Koebanrivier.[4] Dié gebied is vroeër bewoon deur volke wat die Alane opgeneem, uiteengejaag en/of vernietig het.[4]
In 135 n.C. het die Alane via die Kaukasus ’n groot inval in Klein-Asië geloods en Medië en Armenië verwoes.[4] Hulle is eindelik teruggedryf deur Arrian, die Romeinse goewerneur van Kappadosië – hy het ’n gedetailleerde verslag, "Oorlog teen die Alane", geskryf wat ’n belangrike bron is vir die bestudering van Romeinse militêre taktiek.
In 215-250 het die Germaanse Gote suidooswaarts uitgebrei en die Alane se oorheersing op die Pontiese Steppe verbreek.[4] Dit lyk egter of die Alane ’n groot invloed op die Gotiese kultuur gehad het, want die Gote het goeie ruiters geword en die Alane se dierekunsvorm aangeneem.[4]
Nadat die Gote in die Steppe aangekom het, het baie Alane blykbaar ooswaarts na die Don teruggeval, waar hulle oënskynlik bande met die Hunne gesmee het.[4] Ammianus skryf die Alane was ’n bietjie soos die Hunne, maar minder wreed.[4] Jordanes het gemeen die Alane is net so sterk soos die Hunne in gevegte, maar anders wat hul beskawing, optrede en voorkoms betref.[4]
Volgens die 4de-eeuse Romeinse historikus Ammianus Marcellinus is die Alane "voorheen Massagete genoem",[11] terwyl Dio Cassius geskryf het "hulle is Massagete".[4] Dit is moontlik dat die Alane ’n samesmelting van verskeie Iranse volke was, insluitende Sarmatiërs, Massagete en Skitiërs.[4] Geleerdes verbind die Alane ook met die nomadiese Yancai wat in Chinese bronne genoem word.[6] Die Yancai word weer verbind met die Aorsi, ’n magtige Sarmatiese stam wat tussen die Don en die Aralmeer gewoon het; hulle word in Romeinse bronne genoem, veral deur Strabo.[6]
Migrasie na Gallië
wysigVolgens Ammianus is die vreedsame betrekkinge tussen die Alane en Hunne omstreeks 370 verbreek toe die Hunne die Don-Alane aanval. Baie Alane is doodgemaak en die Hunne het toe ’n bondgenootskap met die oorlewendes gesluit.[4][12] Hierdie Alane het die Gote in 375 saam met die Hunne suksesvol aangeval.[4] Hulle het daarna saam met die Hunne weswaarts uitgebrei.[4]
Ná die Hunne se inval van 370 het ander Alane saam met sommige Sarmatiërs weswaarts migreer.[4] Terwyl die Romeinse Ryk agteruitgegaan het, het die Alane in verskeie groepe vertak; sommige het vir die Romeine geveg en ander het by die Hunne, Wes- of Oos-Gote aangesluit.[4] ’n Deel van die Wes-Alane het by die Vandale en Suebi aangesluit in hul inval van die Romeinse Gallië.
Hispanië en Afrika
wysig
Ná die suksesse van die Vandale en die Suebi in 409 op die Iberiese Skiereiland (Hispanië, wat bestaan het uit die moderne Portugal en Spanje),[13] het Alane hulle ook daar gevestig – die Koninkryk van die Alane was die eerste barbaarse koninkryk wat gestig is.
In 418 (of 426 volgens sommige skrywers)[14] is die Alane se koning, Attaces, in ’n geveg met die Wes-Gote gedood. Dié tak van die Alane het toe die Vandaalse koning, Gunderic, gevra om ook hul koning te word. Hoewel geglo word sommige van dié Alane het in Iberië agtergebly, is die meeste in 429 saam met die Vandale na Noord-Afrika. Later het die heersers van die Vandaalse Koninkryk in Noord-Afrika hulself Rex Wandalorum et Alanorum ("Koning van die Vandale en Alane") genoem.
Middeleeuse Alanië
wysigDie Alane wat in hul oorspronklike gebied noord van die Kaukasus (en ook vir ’n ruk oos van die Kaspiese See) gebly het, het in botsing gekom met die Proto-Bulgare, Kök-Turke en die Chasare, wat die meeste van hulle uit die vlaktes na die berge verdryf het.[15]
Van die ander Alane het onder heerskappy van die Hunne gebly. Dié in die oostelike groep is deur die Mongole na die Kaukasus verdryf, waar hulle die Ossetïers geword het. Tussen die 9de en 12de eeu het hulle ’n netwerk stamgenootskappe gevorm wat eindelik in die Christelike koninkryk Alanië ontwikkel het. Die meeste Alane het hulle in 1239-1277 aan die Mongoolse Ryk onderwerp. Hulle het deelgeneem aan die Mongoolse invalle in Europa en die Song-dinastie, asook aan die Slag van Koelkowo onder Mamai van die Goue Horde.[16]
Latere geskiedenis
wysigAfstammelinge van die Alane wat in die outonome republieke van Rusland en Georgië woon, praat Osseties, lid van die Noordoos-Irannese taalgroep wat die enigste oorblyfsel is van die Skities-Sarmatiese dialekketting. Daar is twee dialekte in moderne Osseties: Digor, wat in die weste van Noord-Ossetië gepraat word, en Iron, in die res van Ossetië.
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Alani" (in Engels). Encyclopædia Britannica Aanlyn. 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 November 2013. Besoek op 1 Januarie 2015.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 "ALANS". Encyclopædia Iranica (in Engels). Bibliotheca Persica Press. 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 April 2020. Besoek op 16 Mei 2015.
- ↑ Waldman & Mason 2006, pp. 12–14
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 Brzezinski & Mielczarek 2002, pp. 10–11
- ↑ 5,0 5,1 Zadneprovskiy 1994, pp. 467–468
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Zadneprovskiy, pp. 465–467
- ↑ "Spain: Visigothic Spain to c. 500". Encyclopædia Britannica Aanlyn. Encyclopædia Britannica, Inc. 2015. Besoek op 1 Januarie 2015.
- ↑ 8,0 8,1 "Vandal". Encyclopædia Britannica Aanlyn. Encyclopædia Britannica, Inc. 2015. Besoek op 1 Januarie 2015.
- ↑ Alemany 2000, p. ?.
- ↑ Vologeses inscription.
- ↑ Ammianus Marcellinus. Roman History. Book XXXI. II. 12
- ↑ Giovanni de Marignolli, "John De' Marignolli and His Recollections of Eastern Travel", in Cathay and the Way Thither: Being a Collection of Medieval Notices of China, Volume 2, red. Henry Yule (Londen: The Hakluyt Society, 1866), 316–317.
- ↑ Historical Atlas of the Classical World, 500 BC–AD 600. Barnes & Noble Books. 2000. p. 2.16. ISBN 978-0-7607-1973-2.
- ↑ Castritius, 2007
- ↑ "Alān". The Encyclopedia of Islam, New Edition, Volume I: A–B. (1986). Leiden and New York: BRILL. ISBN 90-04-08114-3.
- ↑ Handbuch Der Orientalistik By Agustí Alemany, Denis Sinor, Bertold Spuler, Hartwig Altenmüller, p. 400–410
Bronne
wysig- Alemany, Agustí (2000). Sources on the Alans: A Critical Compilation. BRILL. ISBN 90-04-11442-4.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) - Brzezinski, Richard; Mielczarek, Mariusz (2002). The Sarmatians, 600 BC-AD 450. Osprey Publishing. ISBN 184176485X. Besoek op 7 Junie 2015.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) - Castritius, H. 2007. Die Vandalen. Kohlhammer Urban.
- Waldman, Carl; Mason, Catherine (2006). Encyclopedia of European Peoples. Infobase Publishing. ISBN 1438129181. Besoek op 16 Januarie 2015.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp) - Zadneprovskiy, Y. A. (1 Januarie 1994). "The Nomads of Northern Central Asia After The Invasion of Alexander". In Harmatta, János (red.). History of Civilizations of Central Asia: The Development of Sedentary and Nomadic Civilizations, 700 B. C. to A. D. 250. Unesco. pp. 457–472. ISBN 9231028464. Besoek op 29 Mei 2015.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp)
Eksterne skakels
wysig
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
