Brasília

Brasília (die diakritiese teken word in Afrikaans dikwels weggelaat, dus ook Brasilia) is die hoofstad van Brasilië. Dit is in die Federale Distrik van Brasilië (Portugees: Distrito Federal do Brasil, amptelike afkorting: DF) geleë en strek oor 'n oppervlak van 472,12 vierkante kilometer. Die stadsgebied het sowat 200 000 inwoners (2005), terwyl die metropolitaanse gebied van Brasília met 'n oppervlak van 5 822 vierkante kilometer 'n bevolking van 2,3 miljoen het. Die stad word omring deur satellietstede.

Brasília
Kaart	Wapen



	Vlag


Land	Brasilië
Koördinate	15°47′S 47°53′W / 15.783°S 47.883°W / -15.783; -47.883
Gestig op	21 April 1960
Oppervlakte:
- Totaal	5 760 vk km
Hoogte bo seevlak	1 050–1 200 m
Bevolking:
- Totaal (2017)	3 039 444
- Bevolkingsdigtheid	480,827/vk km
- Metropolitaanse gebied	4 291 577
Tydsone	UTC -3 (BRT)
Burgemeester	Ibaneis Rocha (MDB)
Amptelike Webwerf	brasilia.df.gov.br

Die Federale Distrik lyk met sy uitgestrekte landbougebiede en 'n lae bevolkingsdigtheid eerder op 'n klein deelstaat. Met die oprigting van die kunsmatige hoofstad Brasília, wat op die sentrale plato van Brasilië lê en dieselfde afstand van die mees noordelike groot stad, Belém, en die mees suidelike, Porto Alegre, is, het die Brasiliaanse staatspresident Juscelino Kubitschek in die vyftigerjare van die 20ste eeu 'n ou droom verwesenlik. Talle Brasiliaanse visioenêre het die verskuiwing van die land se hoofstad na die yl bevolkte platolandskap van die binneland voorgestel as die gepaste metode om die Brasiliaanse samelewing, wat soos "krappe vasgeklou het aan 'n digbevolkte kuslyn", ingrypend te transformeer en dit te laat floreer in 'n paradys van oorvloed.^[1]

Brasília, wat in April 1960 amptelik ingewy is, versinnebeeld die inbesitneming van die Brasiliaanse binneland en is tegelykertyd een van die mees ambisieuse argitektoniese projekte van die 20ste eeu. As 'n meesterwerk van modernistiese boukuns is aan Brasília as enigste stad, wat in die 20ste eeu nuut ontstaan het, in 1987 die status van Unesco-wêrelderfenisgebied verleen.^[2]

Geografie en klimaat

Ligging

Die oorspronklike plan van Brasília, die plano piloto

Brasília maak deel uit van die Federale Distrik van Brasilië, wat deur president Kubitschek binne die grense van die deelstaat Goiás geskep is. Die distrik word in die weste deur die Descoberto- en in die ooste deur die Pretorivier begrens. Die stad lê in die hoogland van die Planalto Central, die sentrale plato van Brasilië met 'n hoogte van sowat 1 000 meter bo seevlak, naby die waterskeiding tussen die Amazonas- en die Rio de la Plata-gebiede.

Brasília lê sowat 1 015 kilometer van São Paulo, 1 130 kilometer van Rio de Janeiro, 2 280 kilometer van Recife, 2 120 kilometer van Belém en 207 kilometer van Goiânia (die hoofstad van die omliggende deelstaat Goiás) af. Brasília vorm saam met nedersettings in sy omgewing 'n selfstandige administratiewe eenheid.

Klimaat

Brasília is in 'n tropiese klimaatsone geleë. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is 20,7 °C terwyl die gemiddelde jaarlikse reënval 1 552 mm is. Weens die tropiese klimaat varieer gemiddeldes bedags dwarsdeur die jaar nouliks. So is die gemiddeld vir die warmste maand September 21,7 °C, en die vir die koudste maand Julie 18,5 °C. Gedurende die wintermaande daal die kwik snags egter met tot 10 °C sodat nagte in Junie en Julie as koel ervaar kan word.

Die meeste neerslae word in die reënseisoen tussen Oktober en April aangeteken met maandelikse gemiddeldes van tussen 100 en iets meer as 200 mm. Reënval in die droë seisoen tussen Mei en September is betreklik laer, met maandelikse gemiddeldes van minder as 50 mm.

Geskiedenis

Die Palácio da Alvorada, ampswoning van die president

'n Nagtelike uitsig oor die Zona Central do Plano Piloto, soos gesien vanuit die televisietoring

Geboue in Brasilía se Suidelike Hotelsektor (Setor Hoteleiro Sul)

Die Palácio Itamaraty, een van Oscar Niemeyer se oorspronklike ontwerpe, huisves die Brasiliaanse Departement van Buitelandse Sake. Die "Meteor" aan die linkerkant – 'n marmerbeeldhouwerk – is deur Alfredo Ceschiatti geskep

Esplanada dos Ministérios

Monument ter ere van maarskalk Luís Alves de Lima, hertog van Caxias (1803–1880). Die hertog het as opperbevelhebber van die Brasiliaanse leër in 1851 'n militêre oorwinning oor die Argentynse Diktator Rosas behaal

Rio de Janeiro het sedert 1763 as die administratiewe hoofstad van Brasilië gedien en so het die suidooste van Brasilië vir eeue lank die kerngebied van die land se ekonomiese ontwikkeling gebly. Die Brasiliaanse vryheidsvegter Tiradentes het reeds in 1789 vir 'n hoofstad in Sentraal-Brasilië gepleit aangesien die destydse owerhede in die kusgebiede min omgegee het vir die belange van gewone mense buite die stad. In 1821 het 'n Brasiliaanse afgevaardigde in die Portugese hoofstad Lissabon 'n voorstel vir die oprigting van 'n sentraal geleë hoofstad gemaak. Vanaf 1890 is ondersoeke ingestel om 'n geskikte terrein in die binneland vir die beplande stad te vind. In die volgende jaar is die besluit om die Brasiliaanse hoofstad na die sentrum van die land te verskuif in die Brasiliaanse grondwet vasgeskryf, en in 1893 is 'n gebied van 14 400 vierkante kilometer vir die oprigting van die nuwe hoofstad afgebaken. Die hoeksteen is op 7 September 1922 naby die stad Planaltina gelê.

Maar eers in 1946 het die voorneme om die hoofstad op te rig gestalte gekry. President Getúlio Vargas het die projek weens ander vraagstukke nie self aangepak nie, sodat die oprigting van Brasília eers gedurende die ampstermyn van sy opvolger, Juscelino Kubitschek, begin het.

Die eerste boumateriaal en gereedskappe is met valskerms in 'n gebied afgewerp wat aanvanklik net deur 'n aantal inheemse stamme bewoon is. Daarna is die stad vinnig ontwerp en gebou, en naas President Kubitschek was dit veral die bekende Brasiliaanse argitek Oscar Niemeyer en die stadsbeplanner Lucio Costa wat 'n belangrike rol by die totstandkoming van die nuwe hoofstad gespeel het. Uiteindelik was 60 000 werkers vir drie jaar lank by die boubedrywighede betrokke en is een miljoen kubieke meter beton en 100 000 metrieke ton staal vir die projek gebruik. Sement is per vliegtuig na die gebied vervoer aangesien daar nog geen paaie was nie. Die enorme tydsdruk waaronder boukontrakteurs en werkers verkeer het, het meegebring dat bouwerk van hoë gehalte nie altyd voorsien is nie. Sommige betonstrukture het enkele jare ná hul voltooiing al krake begin toon.^[3]

Oscar Niemeyer is as die amptelike projekleier benoem en het die openbare geboue ontwerp. Lucio Costa het die plattegrond van die projek ontwerp, wat na 'n vliegtuig of 'n voël met gespreide vlerke lyk en vervolgens as die Plano Piloto bekend staan. In argitektoniese opsig is die katedraal en die parlementsgebou as die belangrikste bakens van die nuwe stad beplan. Palácio da Alvorada, die ampswoning van Brasilië se staatspresident, is as die eerste openbare gebou reeds in 1958 voltooi, terwyl sy amptelike werkplek, die Palácio do Planalto, in 1960 ingewy is.

Brasília is uiteindelik op 21 April 1960, die 168ste verjaardag van die vryheidsvegter Tiradentes, ingewy. Anders as sy voorganger Rio de Janeiro was die nuwe hoofstad vry van enige koloniale en boukundige erfenis, sonder barok- en klassieke geboue, en ook sonder krotbuurte. Dit was 'n rasionaal beplande stad met suiwer lyne en groot oop ruimtes in 'n landskap van eindelose vlaktes wat tot die gesigseinder strek.^[4]

As 'n uitgestrekte stad was Brasilia vir allesbehalwe voetgangers ontwerp, en so het motors van die begin af 'n sentrale rol as vervoermiddel gespeel. Die meerderheid van die politici en afgevaardigdes wat na Brasília moes verhuis was aanvanklik nie gaande oor die nuwe stad in die wildernis nie en het oor naweke teruggevlieg na Rio de Janeiro.

Die Universiteit van Brasília is op 21 April 1962 geopen. Sowat 'n maand later, op 31 Mei, is ná tien jaar se boutyd ook die katedraal van Brasília ingewy. Ander belangrike geboue, wat later voltooi is, sluit die televisietoring (1967), die poskantoor (1977), die stadspark (1978) en die Sentraalbank (1981) in. Die eerste lyn van die stad se moltreinnetwerk is ná nege jaar se boutyd op 31 Maart 2001 amptelik ingewy. Brasília se Estádio Nacional Mané Garrincha is tydens die FIFA Sokker-Konfederasiebeker in 2013, FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2014 en Olimpiese Somerspele 2016 vir wedstryde ingespan.

Woonsituasie

Brasília word tans veral deur mense uit die middel- en hoërklas bewoon. Die oorspronklike bouplan het geen voorsiening gemaak vir die groot getalle werkers wat veral uit die noordooste van die land na die hoofstad gestroom het nie. Hulle word merendeels in die satellietstede rondom Brasília gehuisves, en net sowat 'n tiende van die Federale Distrik (Distrito Federal, kort D.F.) se bevolking van drie miljoen woon in Lucio Costa se oorspronklike kernstad.^[5] Alhoewel groot gebiede in die D.F. volgens die oorspronklike beplanning vir die vestiging van nywerhede gereserveer is, het min industriële maatskappye hulle hier gevestig.

Terwyl die satellietstede deur hoë werkloosheidsyfers en gepaardgaande verskynsels soos drank- en dwelmmiddelmisbruik en hoë misdaadvlakke gekenmerk word, geniet die bewoners van Brasília danksy talle parke en 'n uitstekende infrastruktuur in vergelyking met ander Brasiliaanse stede 'n relatief hoë lewensgehalte.

Nogtans beskik die stad vanweë die gebrek aan sosiokulturele instellings nie oor die polsende lewe en fasiliteite vir kulturele aktiwiteite wat algemeen aan 'n hoofstad of metropool verbind word nie. Baie politici, afgevaardigdes en amptenare bestee naweke dan ook liewer in ander stede. Nogtans bly Brasília met sy hipermoderne argitektuur, aangename klimaat, hoë lewensgehalte, landskapsbeplanning, ryk flora en doeltreffende verkeerstelsel 'n simbool vir die vooruitgang van Brasilië waarin nog groot potensiaal vir ontwikkeling opgesluit lê.