Danie Theron

Daniël (Danie) Johannes Stephanus Theron (Tulbagh, 9 Mei 1872 – Gatsrand, 5 September 1900) was ’n baasverkenner in die Tweede Vryheidsoorlog.

Danie Theron
Danie Theron
Geboortenaam	Daniël Johannes Stephanus Theron
Geboortedatum	9 Mei 1872
Geboorteplek	Tulbagh, Kaapkolonie
Sterfdatum	5 September 1900 (op 28)
Sterfplek	Gatsrand, Zuid-Afrikaansche Republiek (naby Fochville)
Lojaliteit	Boere
Jare in diens	1899–1900
Rang	Kaptein
Eenheid	Verkenners
Poste beklee	Theron Wielrijderskorps Theron Verkennerskorps
Veldslae/oorloë	Tweede Vryheidsoorlog – Slag van Paardeberg – Slag van Spioenkop – Slag van Talana – Slag van Tygerpoort

Vroeë jare

Theron is op 9 Mei 1872 op Tulbagh in die Wes-Kaap gebore. In 1889 verwerf hy sy onderwysdiploma aan die Normaal School, Kaapstad. Die volgende jaar, op 7 Oktober aanvaar hy diens as rondgaande goewermentsonderwyser in die distrik Kroonstad, maar in 1891 trek hy na die Soutpansberg om daar te gaan boer. In 1893 laat hy die boerdery vaar en skryf hom as prokureursklerk in op Pietersburg. Hy neem in 1894 deel aan die Malaboch-oorlog. Hy voltooi sy regstudies toe hy in 1896 die sertifikaat van die “Examen in de Rechtsgeleerdheid der tweede klasse” (volgens een bron die hoogste moontlike punte) in Pretoria ontvang. Op 23 Oktober 1897 neem hy kragtens wet die vereiste prokureurslisensie op Krugersdorp uit. In dié tyd maak hy opslae toe hy W.F. Monypenny, redakteur van The Star, ’n afranseling gee vir ’n lasterlike artikel oor die Boere (sommige bronne sê vir chauvinisme jeens vroue). Theron is beboet, maar die geld vir die boete het sy ondersteuners gou-gou ingesamel.

Danie Theron in 1899 tydens die Tweede Vryheidsoorlog.

Tweede Vryheidsoorlog

Hy was sonder twyfel een van die beste verkenners wat die Boerenasie opgelewer het. Hy het herhaaldelik ons linies binnegedring en waardevolle inligting verkry. Oor en oor het hy ons verkenners en patrollies afgesny, ons voorraad gebuit, en allerhande skitterende militêre dienste vir sy mense verrig.

“

”

Frederick Russell Burnham, Hoofverkenner vir die Britse leër in die Tweede Vryheidsoorlog (1900)

Met die uitbreek van die Tweede Vryheidsoorlog voeg Theron hom by gen. Christiaan de Wet in die Vrystaat. In 1899 vergesel Theron die Transvaalse hoofkommando na Ladysmith en lewer ook waardevolle diens as baasverkenner. Saam met gen. Koos Jooste rig hy die “Wielrijders Rapportgangers Corps” op. In Maart 1900, na die slag van Colenso, stig hy “Therons Verkenningscorps” en doen uitstekende werk, onder meer in die Vrystaat. Later word hy as kommandant aangestel.

Na verskeie hoogtepunte as kommandant, onder meer toe hy roem verwerf het deur by Paardeberg heen en weer deur die linies van die vyand met ’n boodskap vir die beleërde gen. Piet Cronje te beweeg, sneuwel hy op 5 September 1900 by Elandsfontein, distrik Potchefstroom. Sy oorskot is op 10 Maart 1910 herbegrawe op die plaas Eikenhof by Kliprivier van C.L. Neethling, die vader van sy geliefde Hannie Neethling.

Nalatenskap

• Op 28 Desember 1907 het generaals Louis Botha en Jan Smuts die Danie Theron-gedenkteken naby Potchefstroom onthul. ’n Nuwe Danie Theron-gedenkteken is op 6 Maart 2002 naby die Voortrekkermonument in Pretoria onthul deur die voormalige Suid-Afrikaanse staatspresident, Nelson Mandela. Dit was een van die min gevalle toe Mandela Afrikaans in die openbaar gepraat het. Hy het Theron geloof vir sy veggees, sy eerlikheid, dapperheid en vasberadenheid om reg op te tree vir sy volk en sy geloofsoortuigings. Mandela het gesê die hedendaagse Suid-Afrika het meer Danie Therons nodig om die uitdagings wat voorlê, die hoof te bied.
• ’n Kommando-krygskool is by Kimberley in gebruik geneem op 1 November 1967 en die volgende jaar die Danie Theron-krygskool gedoop. Suid-Afrika se skool vir militêre intelligensie is ook na hom vernoem.
• Die Danie Theron-medalje is in 1970 deur Suid-Afrika ingestel en word toegeken vir pligsgetroue diens in die Gebiedsreserwemagte (net vir offisiere tot 1975).
• ’n Gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk naby die plek waar hy begrawe is, is na hom vernoem en staan as die NG gemeente Danie Theron bekend. Op Carletonville is daar die Laer Gedenkskool Danie Theron.

Boeke

In 1969 publiseer Voortrekkerpers "Die Eerste Verkenner" deur H.S. van Blerk. Dit is verhalend geskryf, en behandel Theron se lewe van net voor die Jameson-inval tot net voor die begin van die Tweede Vryheidsoorlog. Dit bevat ook die ontmoeting tussen hom en Hannie Neethling.

In 1971 word dit opgevolg deur die tweede deel van die reeks, "Boerespioen". Dit hervat die verhaal waar "Die Eerste Verkenner" dit gelaat het, en neem die verhaal tot by Theron se dood.

Fotogalery

• 
  Danie Theron-standbeeld by Fort Schanskop, Pretoria.
• 
  Danie Theron-huis in Churchstraat, Tulbagh

Sien ook

• Danie Theron-gedenktekens
• Danie Theron-monument

Bronne

• Hofmeyr, George (hoofred.), “NG Kerk 350”, Lux Verbi.BM, Wellington, 2002.
• Albertyn, C.F. (red.), “Afrikaanse Kinderensiklopedie”, Nasionale Boekhandel Beperk, Kaapstad, 1972.
• Scannell, J.P. (red.), “Die Afrikaanse Kernensiklopedie”, Nasionale Boekhandel Beperk, Kaapstad, 1965.
• ’n Biografie Geargiveer 8 Februarie 2009 op Wayback Machine