Jannie Kruger

Johannes Jacob (Jannie) Kruger (distrik Bloemfontein, Oranje-Vrystaat, 18 Januarie 1908 – 2 September 1976) was ’n Suid-Afrikaanse joernalis en koerantredakteur en word later voorsitter van die Raad van Beheer oor Publikasies. Hy skryf  etlike boeke oor kulturele en letterkundige onderwerpe.

Jannie Kruger.

Lewe en werk

Johannes Jacob Kruger is op 18 Januarie 1908 op die familieplaas Strydfontein in die distrik Bloemfontein gebore. Op die plaasskool leer hy in Nederlands en Afrikaans, maar die inspeksie is steeds deur ’n Engelse inspekteur gedoen, wat vereis het dat hy vlot Engels moes praat. Hy matrikuleer in 1924 op die dorpskool op Dewetsdorp. Vanaf 1925 studeer hy verder aan die Grey Universiteitskollege in Bloemfontein, waar hy in 1927 die B.A. Honneurs-graad in Wysbegeerte en Sielkunde behaal en ook die primêre LL.B. Kruger, ’n seun van mnr. en mev. J.J. Kruger, het sy opleiding aan die Dewetsdorpskool en die Grey-universiteitskollege in Bloemfontein ontvang. Aan die GUK het hy ’n M.A. verwerf, waarna hy in 1928 tot die joernalistiek en was lid van die redaksie van Die Volksblad.. Aangespoor deur D.F. Malherbe studeer hy deeltyds verder in Afrikaans en Nederlands en behaal in 1934 die M.A.-graad in die eerste klas met ’n verhandeling oor die werk van Jan F.E. Celliers. Na voltooiing van sy honneursgraad sluit hy in 1928 by die redaksie van Die Volksblad aan en in ’n loopbaan van 32 jaar beklee hy feitlik alle moontlike koerantposte. Hy is verslaggewer, subredakteur, nuursredakteur, politieke beriggewer en hoofredakteur.

Vanaf 1942 tot 1944 is hy hoofredakteur van Die Oosterlig in Port Elizabeth, waarna hy na Bloemfontein terugkeer en vanaf 1945 tot 1946 assistent-hoofredakteur van Die Volksblad is. Hierna verhuis hy na Kaapstad as assistent-hoofredakteur van Die Burger vanaf 1946 tot 1947 en dan is hy as redakteur van die tydskrif Die Ruiter in 1948 na Johannesburg. In 1949 volg hy vir dr. H.F. Verwoerd op as hoofredakteur van Die Transvaler, ’n pos wat hy tot 1960 beklee. In hierdie jaar sluit hy as kulturele adviseur by die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie (SAUK) se hoofkantoor in Johannesburg aan en hy behartig vanaf 1961 openbare en spesiale betrekkinge, terwyl hy ook aangewys word as voorsitter van die SAUK se Kunskomitee. In die jare 1963 tot 1964 is hy verteenwoordiger van die SAUK in Europa. Hy word in November 1968 aangestel as voorsitter van die Raad van Beheer oor Publikasies wanneer hy professor Gerrit Dekker in hierdie pos opvolg. Sy uiters konserwatiewe benadering tot sensuur en die polemiek wat volg wanneer André P. Brink se “Kennis van die aand” onder sy voorsitterskap die eerste Afrikaanse boek word wat verban word, maak van hom ’n omstrede figuur. Na hierdie verbod word die reeds streng sensuurmaatreëls verder versterk met die promulgering van die Wet op Publikasies van 1974, wat onder andere ’n appèl na die howe ondervang met ’n Appèlraad van Publikasies. Regter Lammie Snyman neem beheer oor van hierdie Raad en vervang dus vir Kruger as hoof van sensuur. In 1942 is hy aangestel as redakteur van Die Oosterlig in Port Elizabeth, maar net twee jaar later (1944) keer hy terug na die Vrystaatse hoofstad as assistent-redakteur van Die Volksblad. Ná nog twee jaar verhuis hy in 1946 na Kaapstad om dieselfde betrekking in die redaksie van Die Burger te beklee. Van 1947 tot 1948 was hy redakteur van Die Ruiter, 'n kulturele tydskrif, en in 1949 het hy dr. Hendrik Verwoerd opgevolg as redakteur van die Johannesburgse oggendblad Die Transvaler. Hierna is hy in 1960 aangestel as die SAUK se adviseur van programontwikkeling in Europa, waar hy en sy vrou in Hilversum, Nederland, gewoon het. Volgens die amptelike weergawe was sy taak om die kultuur- en kunsdienste van die uitsaaikorporasie te integreer met dié van die samelewing en die grootste moontlike mate van samewerking te verkry, maar in werklikheid het die SAUK-raadsvoorsitter, ook 'n hoë kop in die Afrikaner-Broederbond, hom aangestel om te help ontslae raak van die SAUK se direkteur-generaal, Gideon Roos, wat geweier het om die SAUK in 'n propagandamasjien vir die Nasionale Party te laat omskep. Hy was ook eerste voorsitter van die Publikasieraad.

Kruger is aktief betrokke in die openbare lewe. Hy is lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, bydraer tot die Akademie se Jaarboek en Hertzog-Annale en hy tree ook per geleentheid op as beoordelaar vir letterkundige pryse. Ook op politieke gebied laat hy sy merk. Vanaf 1942 tot 1944 is hy voorsitter en leier van die Nasionale Party in Port Elizabeth, waar hy in 1943 vir Nico Malan (na wie die bekende teater in Kaapstad later vernoem is) oorhaal om die Port Elizabeth Distrik setel teen die Verenigde Party te betwis. In hierdie tyd bewerkstellig hy ook versoening tussen die lede van die Nasionale Party en die Ossewa-Brandwag. Hy was ondervoorsitter en leier van die Aksiekomitee wat in 1945 daarin slaag om die eerste Afrikaans-beheerde stadsraad in Bloemfontein verkies te kry. In 1950 is hy een van die stigters van die Rapportryers in Johannesburg en hy is lewenslange lid van die Nasionale Party en die Federasie van Afrikaanse Kultuurbewegings (FAK). Vanaf Junie tot Desember 1968 is hy Transvaalse verteenwoordiger van die Ontwikkelingstrust van die Universiteit van die Oranje-Vrystaat. Hy reis baie en is in 1951 die gas van die regering van Australië, in 1953 van die regering van Nederland, in 1955 van die regering van die Verenigde State en in 1958 van die regering van die Verenigde Koninkryk tydens uitgebreide reise in hierdie lande.Kruger is op 18 Januarie 1932, sy 24ste verjaardag, met Nellie, dogter van G.J. Serfontein, getroud. Twee seuns is uit dié huwelik gebore. Sy belangstellings was gholf en jag, kuns, kultuur en Afrikaanse letterkunde. Op 2 September 1976 is hy in die Groote Schuur-hospitaal in Kaapstad oorlede nadat hy vermoedelik ’n hartaanval gehad het.

Skryfwerk

As skrywer is hy onder andere verantwoordelik vir “Ons maak boeke” en ’n biografie oor “President C.R. Swart”. “Beelde en stemme” is ’n versameling van sy artikels, essays en sketse oor verskeie hoofsaaklik letterkundige onderwerpe wat in verskeie publikasies verskyn het. Hoewel daar ’n paar verdienstelike stukke in is (veral die herdenkingsartikel oor “John Daniël Kestell”) maak hy hom dwarsdeur die bundel skuldig aan “mooiskryf” en gebruik liriese en sentimentele woorde wat afbreuk doen aan die nugterheid van die onderwerp. Hy stel ook die gedenkalbum van die Ossewafees van 1938, “Fees by die waens”, saam en is medewerker aan die boeke “Die wonder van Afrikaans” en “D.F. Malherbe, die mens en sy kuns”.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1944	Ons maak boeke
1953	Beelde en stemme
1960	Kultuur in die republiek
1961	President C.R. Swart
1969	Die Afrikaanse taal
	Samesteller
1938	Fees by die waens

Bronnelys

Boeke

• Antonissen, Rob “Kern en tooi” Nasou Beperk Eerste uitgawe Eerste druk Elsiesrivier 1963
• Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Nienaber, P.J. “Hier is ons skrywers!” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949
• (af) (en) Kruger, dr. D.F. 1963. Wie is wie in Suid-Afrika. Johannesburg: Vitae Uitgewers.
• (af) Swart, dr. M.J. (voorsitter redaksiekomitee). 1980. Afrikaanse kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge.

Tydskrifte en koerante

• Anoniem “Jannie Kruger oorlede” “Die Burger” 3 September 1976
• Coertzen, Albert “Kruger was ’n prosadigter” “Oggendblad” 7 September 1981

Internet

• Brink, André P. LitNet: http://www.litnet.co.za/kennis-van-sensuur-2004/
• Mediamense: http://mediamense.co.za/wordpress/2016/01/06/j-j-jannie-kruger/ Geargiveer 26 Oktober 2016 op Wayback Machine
• SA History: http://www.sahistory.org.za/dated-event/johannes-jacob-kruger-68-first-president-publication-board-dies
• (af) Mediamense.co.za Geargiveer 26 Oktober 2016 op Wayback Machine. URL besoek op 26 Oktober 2016.

Ongepubliseerde dokumente

• Kruger, Jannie Curriculum vitae Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum  (NALN) Bloemfontein
• Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein “Kruger, Johannes Jacob – Biografie”