Landbou
Landbou is 'n ekonomiese aktiwiteit waartydens voedsel, voer, vesels en ander goedere geproduseer word deur die sistematiese aanplanting van plante en die aanteling en bestuur van vee.
Landboustudies bou op insigte uit verskeie ander vakrigtings insluitende:
- Dierkunde (soölogie)
- Grootvee, kleinvee, akwakultuur ens.
- Plantkunde (botanie)
- Plantsiektekunde (fitopatologie)
- Hortologie
- Studie van ornamentele plante, vrugte, groente ens.
- Wingerdkunde en wynbou, akkerbou en weiding, grondkunde, genetika ens.
- Landbou-ekonomie en -bemarking
- Landboustatistiek
- Landbouchemie
Boerderymetodes
Bestaansboerdery
’n Bestaansboerdery is gemik op selfvoorsiening. Die boer verbou of teel net genoeg voedsel om in sy familie se behoeftes te voorsien. ’n Tipiese bestaansplaas het net die diere wat nodig is om die familie deur die jaar te voed en te klee, byvoorbeeld skape, beeste, kalkoene en hoenders. Die diere kan meesal vry loop en wei. Daar is ook ’n verskeidenheid van gewasse wat in kleiner hoeveelhede aangeplant word soos mielies, pampoen, spinasie en marog. Die keuse van gewasse en besluite rakende aanplantings berus hoofsaaklik op die familie se eie behoeftes en tweedens op markpryse.
Arm huishoudings is afhanklik vir hul voedsel van die handel, ander huishoudings of van staatsprogramme. In die verlede het landelike huishoudings grootliks in hul eie voedselbehoeftes voorsien, maar daar is ’n stygende neiging dat sowel stedelike as landelike huishoudings al hoe afhankliker raak van die handel.[1]
In dele van Afrika suid van die Sahara kan gesinne se voedseluitgawes tussen 60% en 80% van die totale huishoudelike inkomste bedra. Bestaansboerdery kan ’n belangrike rol speel in die verbetering van die lewenstandaard en voedselsekerheid van landelike en stedelike families, en kan ook bydra om hoë voedselprysinflasie te verlig. [1]
Implemente
Bestaansboere werk saam met hul families op die plaas en gebruik eenvoudige werktuie soos kruiwaens en handploeë.
Voordele en nadele
Voordele:
- Bestaansboerdery is omgewingsvriendelik omdat daar nie van plaagdoders en chemiese kunsmis gebruik gemaak word nie.
- Bestaansboerdery bring besparings mee vir gesinne omdat hulle nie kos hoef aan te koop nie.
- ’n Bestaansboer kan ’n ekstra inkomste verdien wanneer hy die oorskot van sy produkte kan verkoop.[2]
Nadele:
- Die gewasse is vatbaar vir plae en siektes.
- Daar is nie langtermynvoedselsekerheid nie.
Kommersiële boerdery
Kommersiële plase is gewoonlik baie groot. Die fokus is op die verbouing van een produk, byvoorbeeld mielies, of op die teling van ’n enkele diereras. Dit word monokultuur genoem. Kommersiële plase word as ’n besigheid bedryf met ’n winsoogmerk en het ten doel om so veel as moontlik produkte te verkoop.
Diere word dikwels in hokke of krale aangehou om minder spasie te gebuik.
Implemente
Hierdie groot plase maak gebruik van baie arbeiders. Daar is verskeie moderne masjiene en implemente wat gebruik word, byvoorbeeld stropers, trekkers en gespesialiseerde besproeiingstelsels.
Voordele en nadele
Die grootste voordeel van kommersiële boerdery is dat groot hoeveelhede voedsel verbou kan word.
Die nadele van kommersiële boerdery is die gebruik van groeihormone om diere vinniger te laat groei en antibiotika om diere gesond te hou. Wat gewasse betref, is dit die gebruik van plaagdoders om gewasse te beskerm teen peste en die gebruik van chemiese kunsmis om gewasse te laat groei.
Kommersiële boerdery is die bedryf in Suid-Afrika wat die meeste vars water gebruik. [2]
Landbousektore in Suid-Afrika
Suid-Afrika se landbou bestaan hoofsaaklik uit twee sektore: veeboerdery en saaiboerdery. Die land is verdeel in verskillende landboustreke na gelang van klimaat, landboupraktyke, natuurlike plantegroei en grondsoorte.
Veeboerdery
Veeboerdery is die teling van diere vir plesier of vir gebruik. Vee word ook “lewende hawe” genoem. Veeboerdery is die grootste landbousektor in Suid-Afrika. Die sukses van verskillende veerasse in verskillende streke word vooruit bepaal deur die endemiese siektes en die verskillende klimaatstoestande in berekening te bring.
Grootvee is groot plaasdiere soos perde, beeste, muile en donkies. Kleinvee daarenteen is kleinerige plaasdiere of aanteelvee soos skape en bokke.
Daar is verskeie soorte veeplase waar mense met diere boer, wat insluit:
- Beesplase – verskaf vleis en suiwel. Daar is hoofsaaklik vier suiwelbeesrasse in Suid-Afrika: Jersey, Ayshire, Holstein en Guernsey.
Beesboerdery word hoofsaaklik bedryf in die Oos-Kaap, dele van die Vrystaat en KwaZulu-Natal, Limpopo en die Noord-Kaap. Nguni- en Afrikanerbeeste is inheems en baie gewild – so ook die Bonsmara- en Drakensbergerras wat in Suid-Afrika ontwikkel is.
- Skaapplase – verskaf wol en vleis. Ongeveer 50% van Suid-Afrika se skape is die fynwol-merino. Ermelo in Mpumalangaprovinsie is een van die grootste wolproduksieareas. [3] Die Afrino-ras is ’n wol-en-vleisras wat in Suid-Afrika ontwikkel is om aan te pas by die dorre toestande.
- Varkplase – verskaf varkvleis soos ham en spek. Varkboerdery is meer intensief en word in Gauteng, en naby Durban, Gqeberha en Kaapstad in stedelike gebiede aangetref as gevolg van die beskikbaarheid van mielies en beter bemarkingsgeleenthede. Van die gewildste rasse is Landrace, Pietrain en Duroc.
- Pluimveeplase – eende, ganse of hoenders word aangehou vir hul vleis en eiers. Die braaihoenderbedryf dra ongeveer 80% by tot Suid-Afrika se jaarlikse pluimveeproduksie. [3]
Daar is ook talle boerderye waar suksesvol met bokke, perde, kamele, volstruise en visse geteel word. Lewende hawe van verskillende soorte kan by voerkrale vir bemarking afgerond word.
Saaiboerdery
Die primêre gewasse in Suid-Afrika is graan, suiker, vrugte, katoen, tee, aartappels, tamaties en tabak.
Graan en oliesade
Graan, wat koring en mielies insluit, is die grootste aanplanting en die meerderheid produsente is in Noordwes geleë. Die tweede grootste gewas is suikerriet, wat uitgevoer word na Asië en Noord-Amerika, gevolg deur sonneblom.
Suid-Afrika is die grootste produseerder van mielies in die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap. Mielies is die belangrikste bron van koolhidrate in Suider-Afrika. Mielies word ook as dierevoer gebruik vir die braaikuiken-, suiwel- en rooivleisbedryf. Mielies word hoofsaaklik verbou in die Vrystaat, Noordwes, die KwaZulu-Natal Middeland en die hoëveld van Mpumalanga.
Koring word saam met mielies as ’n stapelvoedsel in Suid-Afrika verbou en was tradisioneel verbou in die winterreënvalstreek van die Wes-Kaap, maar kan deesdae in byna alle provinsies verbou word vanweë die aanpasbaarheid van nuwe kweekvariëteite. Koring word gemaal tot meel en word ook in nywerheidsprodukte of veevoer gebruik.
Gort en lusern word in die Wes-Kaap verbou terwyl sorghum tot ’n beperkte mate in die droër dele van die somerreënvalstreek in Mpumalanga, Limpopo, Noordwes, die Vrystaat en Gauteng verbou word.
Sonneblom, grondbone en sojabone is baie goed by Suid-Afrika se klimaat aangepas. Suid-Afrika is die tiende grootste produsent van sonneblomsaad in die wêreld. Sonneblom groei nie goed in nat gebiede nie omdat dit maklik swamsiektes kry. Sojabone kan op enige grond verbou word wat vir mielieproduksie geskik is.
Suikerriet
Suiker is ’n baie arbeidsintensiewe boerdery en omdat dit baie water benodig, word dit in tropiese en subtropiese gebiede verbou waar dit baie reën. Dit word geproduseer in 15 areas wat strek vanaf Pondoland in die Oos-Kaap, deur die kusstreke en KwaZulu-Natal Middeland na die Laeveld van Mpumalanga.[3] Wanneer suikerriet met die hand geoes word, word die ryp suikerriet aan die brand gesteek sodat al die blare en onkruid wegbrand om sodoende die oesproses te vergemaklik. Daar is egter baie boerderye wat nou groot masjiene gebruik om die suikerriet te sny – dit word groensuikerrietinsameling genoem.
In Suid-Afrika word daar sowat 2,2 miljoen ton suiker per seisoen geproduseer. Ongeveer 60% van die suiker word in die Suider-Afrikastreek bemark en die oorskot word uitgevoer na die Midde-Ooste en Asië.[4]
Vrugteboerdery
Baie soorte vrugte word in Suid-Afrika verbou. Subtropiese vrugte groei in warm en klam streke terwyl sagtevrugte in gebiede groei waar dit in die winter reën.
Subtropiese gewasse
Subtropiese vrugte is baie sensitief vir temperatuurskommelings en is gevoelig vir ryp.
- Avokado
- Dadels
- Grenadella
- Koejawel
- Lietsjie
- Lukwart
- Makadamianeute
- Mango
- Olywe
- Pekanneute
- Piesang
- Pynappel
- Spanspek
- Turksvy
- Vye
Daar word verskeie subtropiese gewasse in Suid-Afrika verbou wat nie as vrugte beskryf kan word nie. Onder hierdie gewasse tel koffie, tee, katoen, wol, peper, gemmer en tabak.
Sitrusvrugte groei in tropiese en subtropiese klimaat waar die somers warm is en die winters gematig. In Suid-Afrika word sitrus byna in alle provinsies verbou, maar veral in besproeiingsgebiede in Limpopo, Mpumalanga en die Oos-Kaap.
Suid-Afrika verbou al die hoofsitrusvariëteite, wat insluit:
Sien ook
Landbou-organisasies in Suid-Afrika:
Verwysings
- ↑ 1,0 1,1 "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Maart 2017. Besoek op 5 Oktober 2016.
- ↑ 2,0 2,1 http://www.woolworths.co.za/images/New_Site/Corporate/mo*dule_afr_social_science.pdf [dooie skakel]
- ↑ 3,0 3,1 3,2 http://www.southafrica.info/business/economy/sectors/agricultural-sector.htm#.V-zI5PB96VN
- ↑ http://www.huletts.co.za/pdf/sugar_industry.pdf
Eksterne skakels
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir landbou.
