Siener van Rensburg
Nicolaas Pieter Johannes ("Niklaas" of "Siener") Janse van Rensburg (30 Augustus 1864 - 11 Maart 1926)[1] was ’n Boer in die Zuid-Afrikaansche Republiek - ook bekend as Transvaal - en later ’n burger van Suid-Afrika wat deur sy volksgenote as ’n profeet van die Boere beskou is. Gevolglik het hy bekend gestaan as Siener van Rensburg. Sy akkurate voorspellings van toekomstige gebeure het bestaan uit patriotiese en godsdienstige beelde. Gedurende die Tweede Vryheidsoorlog het hy ’n goeie reputasie onder die Boere opgebou en ’n getroue kameraad en adviseur van genl. De la Rey en pres. M.T. Steyn geword.
Niklaas van Rensburg | |
|---|---|
 | |
| Gebore | Nicolaas Pieter Johannes Janse van Rensburg 30 Augustus 1864 |
| Sterf | 11 Maart 1926 (op 61) |
| Eggenoot | Anna Sophia Kruger |
Hoewel hy kon lees, het hy in geen ander boek buiten die Bybel belang gestel nie. Nogtans het bekendes soos die generaals Koos de la Rey en Christiaan de Wet hom dikwels geraadpleeg. Daar is aangeteken dat hy sy eerste visioen gehad het toe hy 7 jaar oud was en daarna meer as 700 sulke bonatuurlike waarnemings tot en met sy dood. Hy het die meeste van sy visioene self verklaar. Die Suidlanders word sterk deur die profesieë van Siener van Rensburg beïnvloed[2]
Vroeë lewe
wysigVan Rensburg is gebore op die plaas Palmietfontein in die distrik Potchefstroom as die seun van Willem Jacobus en Anna Catharina Janse van Rensburg. In die tyd toe hy jonk was, was die skoolopleiding in die ZAR nie na wense nie en kinders moes dikwels groot afstande per dag aflê om te kon skoolgaan. Gevolglik het Van Rensburg slegs 20 dae formele skoolonderrig ontvang, by die Rooipoort-plaasskool. Omdat sy ouers geboer het, moes Van Rensburg op die plaas uithelp en het hy baie van sy jeugjare as veewagter in die veld deurgebring. Hy het nooit leer skryf nie, maar met sy moeder se hulp uit die Bybel leer lees. Hy het nooit iets anders as die Bybel gelees nie.
Op 16-jarige ouderdom het hy deelgeneem aan die regering se strafekspedisie teen die opstandige Mapog. Hy het malaria opgedoen tydens die strafekspedisie en moes naby Wolmaransstad in die westelike ZAR agterbly. Toe hy 21 was, is Niklaas, waarskynlik weens sy kennis van die Skrif, tot ouderling van die Hervormde Kerk gekies. In 1884 het hy met Anna Sophie Kruger getrou.
Tweede Vryheidsoorlog
wysigVan Rensburg en sy broer is opgekommandeer om deel te neem in die Tweede Vryheidsoorlog onder generaal Du Toit. Hy was nie gewapen nie en het nooit ’n skoot in die oorlog afgevuur nie. Sy bydrae was egter die reeks profesieë waarmee hy deur die loop van die oorlog (tot en met sy dood) die Boere bygestaan het. Soos die Siener later verduidelik het, het ’n man hom uit sy slaap wakker gemaak ’n dag voor die oorlog uitgebreek het, met ’n boodskap dat sy werk aan God gewy sou wees.[3]
Na afloop van hierdie gebeurtenis was hy bevange van ’n vrees wat hy nie kon verdryf nie. Toe hy in hierdie verwarde toestand gebly het terwyl hulle in Kimberley vertoef het, het die leiers van die kommando hom huis toe gestuur. Hy het egter geen verligting ervaar nie en het teruggekeer na die Beleg van Kimberley waar hy in ’n visioen gesien het dat die Boere die oorlog sou verloor en baie lewens in die vryheidstryd sou afstaan.[4] Kort daarna, moontlik by Graspan, het sy verwarde toestand verbeter toe ’n kameraad langs hom gewond is soos hy kort daarvoor in ’n visioen gesien het. Van Rensburg het daarna saam met genl. Piet Cronjé gereis, maar het daarin geslaag om met ’n handvol andere te ontsnap uit die omsingeling by Paardeberg. Daarna het hy saam met verskillende kommando’s gereis waar sy akkurate voorspellings sy reputasie opgebou het.
’n Verslag van sy visioene het die aandag van genl. De la Rey getrek, waarna Van Rensburg na De la Rey gekommandeer is.[4][5] Op 7 Desember 1900 het genl. De Wet hom in ’n aaklige posisie bevind teen die Caledonrivier wat in vloed was terwyl die Britse magte sy posisie bestorm het. Sy oorgawe het ’n gegewe gelyk, maar ’n Boereverkenner het ’n boodskap van De la Rey gebring wat gelui het dat Van Rensburg die situasie gesien het en ’n ontsnappingsroete bekend geword het. De Wet het hierdie ontsnappingsroete gevolg en die Britte moes swig voor die stortvloed waar De Wet en sy manne deurkruis het.[6] De la Rey wat dit ook moeilik gehad het van sy vyand, het Van Rensburg afgevaardig om saam met pres. Steyn na Roodewal, De Wet se toevlugsoord in die noordelike Oranje-Vrystaat, te gaan. Hier het Van Rensburg geadviseer dat hulle moes wag vir twee ruiters wat hy in detail beskryf het. Hulle het die volgende dag aangekom met ’n boodskap van waarnemende pres. Burger.[6]
Op 13 September 1901 het Van Rensburg hom in die kamp van kommandant Roux op Rietkuil naby Vredefort bevind. Hy het dreigende gevaar aangevoel en die teenwoordiges, wat pas afgesaal het vir die dag, aangeraai om meteens die kamp te verlaat. Roux het nie dadelik ag geslaan nie en sy manne nog minder omdat die bespieders geen vyandelike eenhede gesien het nie. Van Rensburg, sy vrou en kinders het daarin geslaag om op ’n wa te ontsnap kort voor die grootste gedeelte van die manskappe gevange geneem is in ’n verrassingsaanval.[7]
Vlug van die vyand
wysigIn Januarie 1901 het Van Rensburg ’n visioen gehad waarin hy gesien het dat drie Boerevroue vlug wat deur Willem Bosman, waar Van Rensburg toe was, gered sou word.[6] Dae na sy heraansluiting by De la Rey se kommando het hy visioene gehad oor lede van sy eie gesin wat gevang word deur die Britte, waarna hy verlof gevra het om hulle te gaan bystaan.[6] Die Van Rensburg-gesin het van hul plaashuis voor die Engelse weggevlug, maar die wa, waarop ou mense, vroue en bure was, is deur joiners oorval en die mense is gevange geneem. Van Rensburg se ouers, sy oudste dogter Hester en vier jonger kinders is na die konsentrasiekamp by Mafeking gestuur.
Van Rensburg, sy vrou, hul oudste seun Willem en twee dogters het met ’n ander groep gevlug wat nie gevang is nie en Van Rensburg is daarna weer na De la Rey se kommando. Toe hy sy vrou weer in Oktober 1901 ontmoet het, was hul huis totaal verwoes deur die Britte. Van Rensburg se onheilspellende voorgevoel oor hul dogtertjies, Anna en Maria, is bevestig toe hulle gehoor het dat twee lede van hul gesin gesterf het tydens ’n uitbraak van masels in die konsentrasiekamp.[1][6]
Finale fases van die oorlog
wysigVan Rensburg was teenwoordig toe kommandant Van Aardt se manskappe teruggekeer het van aksie te Yzerspruit op 25 Februarie 1902. Van Aardt was moedeloos en sy broer was vermis in aksie. Van Rensburg het hom egter verseker dat hy nie dood is of gevange geneem is nie maar dat hy lewend was maar in groot pyn verkeer het. Die gewonde soldaat is daardie selfde aand te perd na die kamp teruggebring deur ’n burger wat op hom afgekom het.[7]
Voor die Slag van Tweebosch het Van Rensburg ’n aantal voorspellings gedoen wat aangedui het hoe die vyand teen die Hartsrivier sou aankom en wanneer hulle op hul kwesbaarste sou wees. Hy het ook gesien hoe die oorwinning De la Rey se reputasie sou versterk. Metheun se magte het ineen gestort voor De la Rey se skielike aanval op 7 Maart 1902 en Metheun is gevange geneem.[7]
Op 17 Maart 1902 het pres. Steyn, begelei deur De Wet en genl. Hertzog, aangekom by De la Rey se hoofkwartier, Zendelingsfontein, naby Klerksdorp, om De la Rey se dokter te spreek oor sy siekte.[8][6] Van Rensburg is weer eens gestuur om die president by te staan. Omstreeks die 23ste het Van Rensburg in 'n visioen gesien hoe Engelse troepe aankom. Die president was nie gretig om ag te slaan op die Siener se raad nie, maar De la Rey het namens Van Rensburg tussenbeide getree. Die president het op die aand van die 24ste na die veiligheid van die Moloporivier vertrek. In die vroeë oggendure van die 25ste het Britse troepe by Zendelingsfontein opgedaag en twee van De la Rey se adjudante gevange geneem.[6][9]
Nadat hy toegang verkry het tot genl. Kemp se krygsraad in die bosveldomgewing, het Van Rensburg hulle gewaarsku om nie die terugvallende vyand aan te val nie aangesien hulle dan die risiko sou loop om omsingel te word. By die gevolglike Slag van Hartsrivier op 31 Maart 1902 het sommige Britse troepe inderdaad teruggeval maar van die Kanadese het vasgestaan totdat hulle deur die burgermagte oorval is. Alhoewel Kemp teensinnig op Van Rensburg se raad ag geslaan het, was hy onwillig om aan Van Rensburg die krediet te gee.
Rebellie
wysigToe die Unie van Suid-Afrika ten gunste van die Geallieerde Magte in die Eerste Wêreldoorlog gestem het, het Van Rensburg hom met die rebelle geallieer. Nog voordat die Maritz-rebellie behoorlik begin het, is dit ’n doodskoot toegedien toe De la Rey "per abuis" deur regeringsmagte op 15 September 1914 doodgeskiet is.
Toe De la Rey doodgeskiet is, was hy op pad na genl. Kemp, wat ná die dood van De la Rey die rebellie in die Wes-Transvaal georganiseer het. Op 2 November het Kemp die publiek toegespreek op ’n vergadering by Vleeskraal naby Schweizer-Reneke met die invloedryke Van Rensburg aan sy sy. Van Rensburg het ook die vergadering toegespreek en hulle verseker dat sy visioene aangedui het dat hulle nie baie het om te vrees nie. 610 mans het hulle by die rebelle aangesluit en met die dreigende diensplig het die getal rebelle toegeneem tot 1 800.
Kemp het ’n groep van 720 mans, meestal boere onder wie Van Rensburg en sy seun, bymekaar gemaak. Hulle het onmiddellik vertrek om hulle by Manie Maritz in Duits-Suidwes-Afrika aan te sluit. Na ’n woestyntog en groot ontberings het hulle hulle op 29 November by Maritz aangesluit. Rebelle onder leiding van De Wet en genl. Beyers is in die daaropvolgende dae deur Suid-Afrikaanse troepe gevang.
Met hul terugkeer na Suid-Afrika het Kemp en Maritz met regeringsmagte slaags geraak by Nous, Lutzputs en ook by Upington op 3 Februarie 1915. Van Rensburg se seun Willem is dodelik gewond in die geveg by Upington en die hele rebellemag is gevange geneem met die uitsondering van Maritz wat via Duits-Suidwes-Afrika na Angola gevlug het en vandaar na Portugal gegaan het.[10] Van Rensburg is, net soos sy kamerade, ’n tronkstraf opgelê. Hy het ’n jaar uitgedien; aanvanklik in Boksburg en daarna in die Ou Fort in Johannesburg.[6]
Naoorlogse jare
wysigNá sy vrylating het Van Rensburg na sy plaas, Rietkuil, naby Wolmaransstad teruggekeer. Daar is sommige van sy visioene opgeteken deur ds. Rossouw. Van Rensburg het egter sy dogter Anna (Badenhorst) opdrag gegee om al sy visioene van daar af op skrif te stel. Die visioene is moeilik om te interpreteer deur enigiemand anders as Van Rensburg self aangesien dit nie noodwendig chronologies afspeel nie en dit in beelde gesien is wat slegs Van Rensburg verstaan het.
Met die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog is Van Rensburg se visioene deur die regering as opruiend beskou. Die verspreiding daarvan is verbied en kopieë is in opdrag van die premier Jan Smuts gekonfiskeer. Met die dood van Anna is haar handgeskrewe dokumente aan die Lichtenburgmuseum se argief bemaak waar dit in 1991 herontdek is. Die plaas en Van Rensburg-familiebegraafplaas is ongeveer 11 km van Ottosdal af in die huidige Noordwesprovinsie.
Visioene
wysigToe Van Rensburg nog ’n peuter was, was sy moeder reeds bewus van sy gesigte en het sy opgemerk dat dit hom versteur. Genl. Hertzog beskryf Van Rensburg as iemand wat voortdurend afgelei is deur ’n doolhof van beelde en simboliek.[11] Meer as altesaam 700 van die visioene opgeteken.
Die aard van sy visioene betrek altyd die welstand van die Boere, Nederland en Duitsland en is deur hom ervaar as visuele beelde wat hy na die gesigte uitgelê het. Wanneer die beeld van die sisalplant in sy visioene verskyn het, het hy dit geïnterpreteer as ’n voorspel van ’n belangrike vergadering, samekoms of parlement. Baie mense glo dat hy akkurate voorspellings gemaak het van onder andere die dood van genl. De la Rey[4] en die politieke oorgang van Suid-Afrika na sy eie afsterwe. By tye het sy visioene ook internasionale aangeleenthede aangeraak soos die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog[3] en die opkoms van die kommunisme.[6] Van Rensburg is en word steeds deur verskeie mense as Goddelike profeet gesien as gevolg van die visioene oftewel profesieë wat volgens oorlewering reeds in sy leeftyd waar geword het.
Twee uiteenlopende uitlêers van sy visioene is Frik H. Pretorius en Adriaan Snyman. Pretorius is van mening dat al die visioene as een storie in geheel gesien en uitgelê moet word, wat hy die visioenêre verhaal noem. Sy benadering is ’n meer geestelike een en bring eer aan die Here wat die visioene gegee het. Hy meen hierdie verhaal het nog nie begin nie. Snyman, daarenteen, meen dat baie van die visioene reeds in vervulling gegaan het. Sy benadering is meer polities van aard en elke visioen word afsonderlik beoordeel en nie noodwendig as deel van die verhaal nie.
Reitz se assessering
wysigDie Boerekryger Deneys Reitz se verslag van die Tweede Vryheidsoorlog bevat ’n kleurvolle, objektiewe verhaling van een van die Siener se voorspellings (verkort):
| “ | … ’n profeet, ’n vreemde karakter, met ’n lang vloeiende baard en wilde fanatiese oë wat drome gedroom het en voorgegee het om geheime magte te besit. Ek het persoonlik een van die gelukkige ware voorspellings beleef terwyl ons om die Generaal se wa byeengekom het. Van Rensburg het sy onlangste visioen aan ’n swygende gehoor uitgelê. Dit was iets van ’n swart bul en ’n rooi bul wat baklei totdat die rooi bul op sy knieë gedwing is, wat verwys het na die Britte. Met sy arms oopgesper en sy oë gloeiend het hy skielik uitgeroep: "Kyk, wie kom?"; en, met die opkykslag het ons ’n aankomende ruiter gewaar. Toe hy nader gekom het, het hy ’n brief van genl. Botha, honderde myle ver van ons af, aangebring.
Generaal de la Rey het die brief oopgemaak en gesê: "Manne, glo my, die trotse vyand is verneder". Die brief het nuus bevat dat die Engelse ’n vredeskonferensie voorgestel het. Onmiddellik volgend op die professie was dit ’n dramatiese oomblik en ek was beïndruk alhoewel ek vermoed het dat Van Rensburg die toneel opgevoer het. Aan die generaal se opregtheid kon daar geen twyfel bestaan dat hy kragtig geglo het aan die Siener se voorspellings nie. |
” |
—Deneys Reitz, [12] | ||
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 Raath, A.W.G.; , Van Zyl,, N. (1994). Siener van Rensburg en die Rebellie. Pretoria: Promedia. ISBN 978-0514012621.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: ekstra leestekens (link) AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ Snyman, Adriaan (1993). Stem van 'n Profeet. Hugenote Publikasies. ISBN 095837791X.
- ↑ 3,0 3,1 de la Rey, Hennie; Laubscher, Lappe (1998). Die ware generaal Koos de la Rey. Protea Boekhuis, Pretoria. pp. 16–26, 54, 64, 65. ISBN 978-0-620-22713-1.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Pretorius, Fransjohan (2007). De la Rey - Die Leeu van Wes-Transvaal. Protea Boekhuis, Pretoria. p. 55. ISBN 978-1-86919-176-4.
- ↑ Orford, J.G. "The verdict of history - Reflections on the possible influence of Siener..." Military History Journal, Vol 2, No 2 (in Engels). Military History Society. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2019. Besoek op 7 Oktober 2008.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 Snyman, Adriaan (1993). Stem Van ’n Profeet. Hugenote Publikasies. p. 256. ISBN 9780958377911.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Botha, Sybrand (c. 1940). Profeet en Krygsman. Die Lewensverhaal van Siener Van Rensburg. Johannesburg: Afrikaanse Pers Bpk. p. 110.
- ↑ Rowan, Zelda (2003). "Nonnie de la Rey, 1856 - 1923" (PDF). Universiteit van Pretoria etd: 104.
- ↑ Die oorlogsdagboek van generaal Hertzog
- ↑ van Schoor, MCE (2006). Generaal J.C.G. Kemp en die epiese woestyntog. Protea Boekhuis. p. 376. ISBN 9781919825434.
- ↑ van Rensburg, Hans (1956). Their paths crossed mine - Memoirs Of The Commandant-General Of The Ossewa Brandwag. Central News Agency, SA.
- ↑ Reitz, Deneys; Smuts, J.C. (2005). Commando: A Boer Journal of the Boer War. Kessinger Publishing. ISBN 1417925841.