Skermsport

Skermsport of skermkuns is 'n gevegsport waaraan twee spelers met sabels, florette of skermdegens deelneem. Die doel is om die opponent met die wapen aan te raak; die liggaamsdele wat aangeraak mag word, hang af van die wapen wat gebruik word. Geen skeidsregter word tydens die beoefening van die sport gebruik nie.

Piktogram wat skermsport aandui

Skerm as Olimpiese sport

Eindstryd van die Challenge Réseau Ferré de France–Trophée Monal 2012 (Swaard-wêreldbekertoernooi in Parys): Diego Confalonieri (links) en Fabian Kauter (regs)

Die Hongaarse Áron Szilágyi (links) in wedstryd teen Nikolai Kowaljow van Rusland (regs) in die mans se saber-halfeindrondte by die Wêreldbekertoernooi 2013

Skerm (Frans: escrime; ltaliaans: scherma) is 'n sport waarin behendigheid met die swaard by aanval en verdediging volgens vasgestelde reëls en bewegings getoets word. Die skermsport het sy oorsprong in die riddertyd van die Middeleeue, toe die uitvinding van buskruit die swaard in groot mate as oorlogswapen vervang het.

Voor die tyd het die mens ook vir plesier geskerm, maar dit het dan meer gedien as oefening vir werklike tweegevegte of gevegte op die slagveld. Van die 17e eeu af het die skermkuns verder ontwikkel en is 'n aantal reëls neergelê waaraan skermers hulle moes hou.

Sedert die Olimpiese Spele van Athene, wat in 1896 gehou is, is die skermsport in die program van elke internasionale byeenkoms ingesluit. Daar word met 3 soorte wapens geskerm, naamlik die floret, die sabel en die degen.

Geskiedenis

Die mens het van die vroegste tye af swaarde van verskillende vorme gebruik. Ou beskawings soos die van die Perse, Babiloniërs, Egiptenare, Grieke en Romeine het die wapen in oefengevegte gebruik asook in gevegte en in oorloë. Skerm as sport moes reeds voor die 13e eeu bestaan het. Die vroegste bewys hiervan is die beeldhouwerk teen die mure van die tempel van Madïnat Habu, naby Luxor aan die boloop van die Nylrivier in Egipte, wat in omstreeks 1190 v.C. deur die Egiptiese Farao Ramses III laat bou is.

Dit is ʼn afbeelding van 'n oefengeveg of toernooi, want die punte van die swaarde is met doek bedek, die skermers dra beskermende uitrusting en die toeskouers en 'n jurie hou telling. As oefening vir oorloë is die swaardkuns in alle kulture beoefen.

Aanvanklik is dit met stoei- en ander vegkunsies gekombineer en tot in die Middeleeue is swaarde veral as slaan- en kapwapens gebruik. Die skermkuns is eers verfyn nadat buskruit uitgevind is en die betekenis van die swaard as oorlogswapen gevolglik afgeneem het. Gedurende die 15e eeu het gildes van skermmeesters in die meeste Europese lande ontstaan.

Een van die eerstes, en waarskynlik ook die bekendste, was die van die Marx-broers, ofte wel die Vereniging van St. Markus van Leeuberg, wat sy hoofkwartier in Frankfurt (Wes-Duitsland) en takke in baie ander stede gehad het. Italiaanse, Franse en Spaanse skermmeesters het egter later die leiding op die gebied geneem. Die benaminge van die verskillende bewegings weerspieël die rol wat die lande in die sport gespeel het.

Hulle het die skermwapen tot 'n stootwapen ontwikkel, en die stoei-aksies het afgeneem. Met verloop van tyd het 'n skermtradisie ontwikkel waarby die gevegshandelinge volgens ʼn bepaalde vorm of ritueel uitgevoer moes word. Uit die tradisie het die skerm met florette ontstaan. Dit is 'n baie ligte wapen waarmee alleen gesteek mog word. Een van die eerste skermreëls met die wapen was dat 'n steek alleen geldig was wanneer dit in ʼn aanval toegedien is.

Die ander skermer moet dus eers die aanval afslaan (parade) en dan self ʼn aanval (riposte) doen. Die voordeel hiervan was dat die skermsport nie ontwikkel het tot 'n spel met identiese bewegings nie. Tot laat in die 19e eeu is geskille gewoonlik besleg deur middel van ʼn tweegeveg, wat dikwels met skermwapens beslis is. Tot in die 17e eeu is die rapier gebruik.

Dit was 'n lang en swaar swaard wat die teenstander op 'n afstand gehou het, maar vanweë sy grootte ongemaklik was in oorlogvoering. Om die rede is daar oorgeskakel na korter wapens soos die degen, wat deur die Franse skermskool ontwikkel is. Hierna is die sportdegen ontwikkel waarmee daar in die skermsaal geoefen kon word. Skerm met degens is minder formeel.

By die afdeling van die skermsport is die hele liggaam die teiken omdat die teenstander in die tweegeveg nie gedood nie maar slegs gewond moes word. By die eerste tekens van bloed is die tweegeveg gestaak en die wenner se eer is gered. Tweegevegte is in die meeste lande verbied en oortredings is streng gestraf (soms met die dood). Skermwedstryde bestaan reeds sedert 1896 in die program van die Olimpiese Spele.

In die beginjare van die sport is skerminstrukteurs (maître) ook tot die Olimpiese Spele toegelaat. Die internasionale skermfederasie, die Fédération Internationale d'Escrime (FIE), is op 29 November 1913 in Parys gestig nadat Frankryk en Italië hulle in 1912 vanweë 'n meningsverskil oor die reëls van die sport aan die Olimpiese Spele in Stockholm onttrek het.

Op die vergadering in Parys, wat deur 9 lande bygewoon is, is die reëls ten opsigte van gevegte met die floret, die degen en die sabel vasgelê, en het die federasie die oorkoepelende beheerliggaam van die amateurskermsport geword. Skermsport vir vroue, wat alleen met die floret beoefen word, is sedert 1924 in die Olimpiese program ingesluit. Beroepskermers in baie lande het hul eie unies of akademies.

Die Académie d'Armes Internationale is hulle internasionale beheerliggaam. Europa is tradisioneel die bakermat van die skermsport. Sedert die Tweede Wêreldoorlog het die sport baie gewild geword en dit word tans in alle dele van die wêreld beoefen. Sedert elektroniese apparaat vir die beoordeling van skermwedstryde in 1951 in gebruik geneem is, is 'n groot deel van die onsekerheid ten opsigte van menslike beslissings uitgeskakel en het die styl van skerm aansienlik verander.

Die klem het verskuif na vaart en eenvoud. Om die rede is die meeste teenswoordige wêreldkampioene mense in hul vroeë twintigerjare. Terwyl Frankryk en Italië vroeër die sport oorheers het, is dit veral die Pole, Roemenië, Hongarye, ander Oos-Europese lande en Japan wat die heersende kampioene lewer.

Prosedure

'n Geveg tussen twee skermers vind op 'n piste plaas. Dit is 'n area van 2 m by 14 m wat van geleidingsmateriaal gemaak is en elektries verbind is met registreer-apparaat.

Elke skermer se wapen en klere is ook elektries verbind met die elektroniese registreer-apparaat waarop trefslae met gekleurde ligte aangedui word.

Die tweegeveg vind plaas onder die toesig van 'n skeidsregter. Hy ken trefslae toe volgens die aanduidings op die registreer-apparaat en sy ontleding van die vegters se aksies. Dieselfde formaat geld vir alle skermkampioenskappe. In die eerste rondte neem alle skermers in poele van sewe skermers deel. Almal in 'n poel veg teen mekaar en 'n skermer wen 'n geveg ná vyf geldige trefslae.

Hierna word die skermers geklassifiseer vir die volgende rondte wat as die regstreekste uitkloprondte bekend staan. In dié rondte moet vyftien geldige treffers vir 'n oorwinning behaal word. Die proses van regstreekse uitskakeling word gevolg totdat slegs agt finaliste oorbly, wat ook volgens die regstreekse uitskakelingsprosedure veg om die uiteindelike kampioen te bepaal.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409664, volume 25, bl. 177, 179

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Skermsport.