Transhumanisme

Transhumanisme is 'n relatief onlangse vorm van spekulatiewe filosofie wat poog om die natuur gestelde grense van die menslike bestaan deur te breek.

Inleiding

Die aanhangers van hierdie filosofie noem hulself 'transhumaniste' en beweer dat die mens homself/haarself bevind in die post-Darwin tydperk en sy evolusie nou in eie hande kan neem. Transhumaniste onderskryf oor die algemeen die standpunte van die tradisionele humanisme maar beoog wel om dit tot die uiterste grense te verken en selfs hiedie grense oor te steek. Hulle propageer dat die mens homself fisiek sal en moet verbeter of, na analogie met rekenaars en sagteware, opgradeer met tegnologië soos nanotegnologie, genetiese manipulasie en diepgaande integrasie van rekenaartegnologie in die menslike liggaam na volg. Die uiteindelike doel waarna transhumaniste strewe is om 'n postmens te word.

Historiese oorsig van definisies

Julian Huxley definieer transhumanisme in 1957

Bioloog Julian Huxley, broer van Aldous Huxley, definieer transhumanisme in 1957 as:

"die mens bly menslik, maar verbeter hom/haarself, deur die realiseering van nuwe moontlikhede vir sy menslike natuur".

In 1966, begin FM-2030 (voorheen F.M. Esfandiary), 'n Iraans-Amerikaans futuroloog wat die 'nuwe konsepte van die Mens' doseer aan die New School University, mense as 'transhumanisties' (van transitory human= tussenstadium tussen huidige mens en postmens) te identifiseer omdat hulle nuwe tegnologië, lewensstyle en wêreldvisies aanneem.

In 1968 verwys Abraham Maslow na transhumanisme in Towards a psychology of Being.

Met die publikasie van die boek Future Shock (1970) van Alvin Toffler word die term transhumanisme breër bekend onder die publiek, veral in die VSA.

In 1972 verwys Robert Ettinger na transhumaniste in Man to Superman.

In 1990 gee Max More die opkomende filosofie van die Transhumanisme sy moderne definisie:

“Transhumanisme is 'n klas van filosofieë wat probeer om ons te begelei na 'n postmens toestand. Transhumanisme neem verskeie elemente van die humanisme oor, soos respek vir rede en wetenskap, 'n nadruk op vooruitgang en 'n waardering vir die menslike (of transhumanistiese) bestaan in die lewe.[...] Transhumanisme verskil van humanisme in die erkenning en antisipering van die radikale veranderinge in die natuur en moontlikhede vir ons lewens deur die verskillende wetenskapplike en tegnologiese dissiplines[...].”

In 1998 het Nick Bostrom en David Pearce die Wêreld-Transhumanistiese Vereniging gestig (wat sedertdien sy naam na Humanity + verander het).

Die transhumanistiese FAQ, opgestel deur die Wêreld-Transhumanistiese Vereniging, gee die volgende twee formele definisies:

• (1) Die intellektuele en kulturele beweging wat die moontlikheid en wenslikheid van die fundamenteel verbetering van die menselike toestand deur toegepaste redelikheid bevorder, in die besonder deur die ontwikkeling en algemeen besikbaar maak van tegnologië om ouderdom te genees en die intellektuele, fisieke en psigiese vermoeëns van die mens te verbeter.

• (2) Die studie van die vertakkings, beloftes en potentiële gevare van tegnologië wat ons in staat sal stel om ons fundamentele menslike beperkings te elimineer, en die verwante studie van die etiese kwesies van toepassing op die ontwikkeling en gebruik van derglike tegnologië.

Mens en die heelal

Transhumanisme logo

Transhumaniste stel hulself ten doel om hul huidige liggaam op te gradeer met nuwe tegnologie, sodat dit nie meer verouder nie en meer sou presteer as wat "natuurlik" moontlik is, byvoorbeeld deur 'n verbinding van die brein en rekenaars te vestig vir verhoogde intelligensie, sodat die mens 'n kuborg (cyborg) word en evolueer tot 'n postmens. Volgens hulle is die huidige prosteses soos brille, gehoorapparate en kunsledemate, wat teenwoordig steeds verbeter word, reeds voorlopers van hierdie ontwikkeling. In 2004 is reeds daarin geslaag om 'n verlamde persoon via 'n sensorimplantaat in sy brein 'n rekenaar te laat beheer. Hierdeur kan hy met sy gedagtes rekenaarspeletjies speel en e-pos oopmaak. In September 2005 word in die media berig dat dit nou sonder breinimplantasie, maar met 'n soort helm op die kop met besondere gevoelige sensors, dieselfde moontlik is. Daar word selfs 'n demonstrasie gee hoe 'n opgeleide persoon homself in 'n virtuele realiteitomgewing na wense in elke moontlike rigting kon beweeg deur dit te "dink".

Volgens transhumaniste is dit nog maar die begin van blitssnelle ontwikkeling en verbetering van mens-rekenaar koppelvlakke. In die verre toekoms word voorspel versmelt mens en rekenaar tot so 'n mate dat daar selfs tussen die sagteware van die 'rekenaardeel' en die gees van die 'mensdeel' nouliks nog onderskei te maak is. Dan kom die konsep van oplaai (uploading) in fokus.

Met oplaai word deur transhumaniste aangeneem dat dit in die toekoms moontlik sal wees om die menslike gees geheel met sagteware te vang. Hierdeur sou dit in beginsel moontlik wees om hierdie sagteware op 'n ander, "beter" platform oor te sit soos ‘n besonder gevorderde rekenaar wat alle breinfunksies kan dupliseer. Dit is oplaai van mense in 'n virtuele wêreld, net soos gebruikers van die internet byvoorbeeld ‘n tuisblad oplaai na die web. Die film The Matrix (1999) gee ‘n voorbeeld van so 'n virtuele wêreld, een van die toepassings daarvan is die konsep van digitale onsterflikheid, waarmee 'n mens na afsterwe as die ware voortleef in 'n masjien. Hierby kom wel allerlei nuwe etiese vrae ter sprake: sagteware kan besonder eenvoudig gekopieër word. Dit sou dan ook met 'menslike' sagteware moontlik wees? Wat is die implikasie vir begrippe soos bv. 'individualiteit', 'siel' of 'persoonlikheid'?

Transhumaniste wil self probeer om die onvermydelike liggaamlike dood te oorwin of self te voorkom, byvoorbeeld deur oorledendes kort na die sterfgeval te vries. So byvoorbeeld wil Alcor, 'n Amerikaanse organisasie, afgestorwenes diepvries met die bedoeling om hulle weer op te wek as wetenskap en tegnologie daarvoor ontwikkel word. Volgens Alcor sal die voortsnellende tegnologiese ontwikkeling in die toekoms dit moontlik maak om hierdie "diepvriesafgestorwenes" weer lewendig te maak.

In verre toekoms as die mensheid die sogenaamde tegnologiese singulariteit bereik word volgens hedendaagse transhumaniste die moontlikhede so te sê onbegrens. So verwag transhumaniste selfs dan ook die aarde self, die sonnestelsel en uiteindelik die res van die heelal aangepas kan word na die behoeftes en wense van die posmense met behulp van megaskaal tegnologie en ruimte-tyd tegnologie.

Gemeenskap

Baie transhumaniste verafsku sosiale status en is voorstanders van '‘n libertariese gemeenskap. Hulle propageer gereeld selfs 'n anargistiese wêreld, dus sonder enige vorm van owerheid. Ook die huidige toenemende "demokratisering" en "verwestering" van die wêreld, waarby outoritêre regimes, samelewingsvorme en kulture steeds meer mag verloor, is volgens hulle 'n aanwysing dat die wêreld in die rigting van indivdualisme beweeg. Sommiges stel dat konserwatiewe en fundamentalistiese elemente tog nog baie skade kan aanrig (sien byvoorbeeld die Moslem fundamentalisme) wat wellig selfs die hele westerse gemeenskap kan ontwrig. Maar volgens transhumaniste is dit die laatste wanhoopsuitvalle van ekstremiste wat vir 'n uiteindelik verlore saak stry: die oorgrote meerderheid van die mensheid beweeg hulself, weliswaar soms baie stadig, maar onafwendbaar rigting na meer individualisme, demokrasie, gelykheid en anti-outoritarisme.

'n Toenemende aantal transhumaniste sien transhumanisme as 'n logiese gevolg van die evolusie van die mensheid. Onder hulle is bekende wetenskaplikes soos Barrow, Kurzweil, Moravec en Tipler, wie almal in 'n meerdere of mindere mate gemeen het dat hulle geïnspireer word deur die werk van die in 1955 oorlede Franse priester en paleontoloog Pierre Teilhard de Chardin. Hierdie vorm van transhumanisme kombineer wetenskaplike studie van die evolusie en 'n oop houding teenoor tegnologiese vooruitgang met 'n sterk geloof in 'n verhewe toekoms van die mensheid. Hierdie stroming omvat sowel ateïste as godsdienstig ingestelde mense. Die nadruk word gelê op 'n toenemende psigiese verbondenheid van alle mense, wat gesteun word deur gevorderde kommunikasiemiddele en 'n verdere rekenariseering van die gemeenskap. Hierdie ontwikkeling sal nie ten koste wees van humanistiese verworenhede soos empatie, vryheid en selfverwesentliking nie. Immers die kenmerk van die evolusie is dat die werklike nuttige en waardevolle eienskappe behoue bly. In 'n nuwe transhumanistiese samelewing oortref die mens homself. Die bewussyn het by die transhumanistiese mens 'n hoër dimensie bereik, waartydens beperkinge van ruimte en tyd nog maar 'n ondergeskikte rol speel. In 'n toekomstige Omegapunt, bereik die mensheid 'n vorm van uiterste psigiese konsentrasie. Teilhard de Chardin praat in die verband van 'n kollektiewe personalisasie. Die individuele, tydgebonde menslike bewussyn speel dan geen rol van betekenis meer nie, maar het geheel oorgegaan (getransformeerd) na 'n hoër werklikheid.

Sceptici

Transhumanisme word deur skeptici beskou as die diepgewortelde behoefte van die mens, en ook 'n produk van die wetenskaplik georiënteerde en materialistiese mens, om die paradys op aarde te skep met behulp van supertegnologie waarby die mens bo sy grense uitstyg en homself/haarself tot God transformeer. Vele skeptici is van mening dat uiteindelik alleen die rykes en die magtige toplaag van die mensheid (byvoorbeel diktators en andere magshebbende politici, toplede van die sakelewe en ryk mediasterre) sal voordeel trek van die tegnologieë om hulself te verbeter en hulle te transformeer. Dié mense sal 'n geslote kaste word van 'supermense' wie die res van die mensheid vir 'n onbepaalde tyd in hul greep sou kon hou (sien ook die tegnologiese singulariteit). Met dieselfde tegnologie wat hierdie elite moontlik maak om superintelligent te word kan hulle ook teenstanders opspoor en 'heropvoed' of uitskakel. Die filmmaker Aaron Franz maak in 2008 'n dokumentêre program waarin die moderne transhumanisme omskryf word as 'n voortsetting van die eugenetika van 1900 tot met die begin van die Tweede Wêreldoorlog. Die eugenetika, waarvan ook 'pre-transhumaniste' soos Julian Huxley voorstanders was, het hul wortels in die sosiale darwinisme en veronderstelde dat deur die mediese vooruitgang steeds meer 'ongewenste elemente' soos siekes en swak mense, geestelik en liggaamlik gestremdes en 'asosiales' lewendig bly en hulself kan voortplant en daarmee die menslike ras biologies verswak. In die VSA en Swede word selfs deur die regering gedurende daardie tye wette aangeneem wat dit moontlik maak om hierdie groepe te steriliseer waarvan uiteindelik ook baie daadwerklik gesteriliseer word. Die Nazi's ontleen baie van hul rassistiese ideologie aan die eugenetika en implementeer dit in die praktyk met die aktiewe bevordering van die 'verbetering' van die samelewing elite (soos byvoorbeeld met die Lebensborn program) en die vernietiging van 'asosiale' en 'ongewenste rasse' soos Jode en Slawiërs. Kritiek van die tegno-utopianisme van libertynistiese transhumaniste uit progressiewe kulturele kritici sluit in Richard Barbrook en Andy Cameron se 1995 essay; The Californian Ideology; Mark Dery se 1996 boek Escape Velocity: Cyberculture at the End of the Century; en Paulina Borsook se 2000 boek Cyberselfish: A Critical Romp Through the Terribly Libertarian Culture of High-Tech.

Transhumanistiese strominge

• Anargistiese-transhumanisme: 'n politieke filosofie bestaande uit 'n sintese van die post-skaarsheid anargisme en transhumanisme.

• Christelike transhumanisme: 'n religieuse filosofie bestaande uit 'n sintese van die liberale Christendom en transhumanisme.

• Demokratiese transhumanisme: 'n politieke filosofie wat die liberale demokrasie, sosiale demokrasie, radikale demokrasie en transhumanisme verenig.

• Ekstropianisme: 'n vroeë skool van transhumanisme gekaraktiseer deur 'n aantal beginsels rondom ekstropie (wat gedefinieer word as 'n voortdurende veranderende raamwerk van waardes en standaarde vir die voordurende verbetering van die menslike toestand)

• Hedonistiese imperatief: 'n morele filosofie gebaseer op die noodsaak om tegnologie te gebruik om alle lyding te vermy in alle lewens.

• Posthumanisme: 'n filosofie wat probeer om die beginsels van die humanistiese renaissance te oortref om beter ooreen te stem met die wetenskap van die 21ste eeu.

• Singularitarianisme: 'n Morele filosofie gebaseer op die geloof dat 'n tegnologiese singulariteit moontlik is en die oproep tot gerigte aksie om die singulariteit moontlik te maak.

• Tegnogaianisme: 'n morele filosofie gebaseer op die geloof dat gevorderde tegnologie kan help om die natuurlike omgewing te herstel en dat die ontwikkeling van dergelike tegnologie daarom op die groen agenda sou moet staan.

• Transhumanistiese sosialisme: 'n politieke filosofie wat 'n sintese wil vorm tussen demokratiese sosialisme en transhumanisme

• Evolusionêre transhumanisme: 'n filosofie gefokus op 'n wetenskaplike studie van die evolusie van die mensheid, met 'n oop houding teenoor tegnologiese vooruitgang en met 'n vaste geloof in 'n verhewe toekoms van die mensheid.

Bronne

• Maher, Derek F.; Mercer, Calvin, reds. (2009). Religion and the implications of radical life extension (1st uitg.). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-10072-5.
• Cole-Turner, Ronald, red. (2011). Transhumanism and transcendence : Christian hope in an age of technological enhancement. Washington, D.C.: Georgetown University Press. ISBN 978-1-58901-780-1.
• Hansell, Gregory R; Grassie, William, reds. (2011). H+/-: Transhumanism and Its Critics. Philadelphia: Metanexus Institute. ISBN 978-1-45681-567-7.
• More, Max; Vita-More, Natasha, reds. (2013). The transhumanist reader : classical and contemporary essays on the science, technology, and philosophy of the human future (1.publ. uitg.). Hoboken, N.J.: Wiley. ISBN 978-1-118-33429-4.
• Mercer, Calvin; Trothen, Tracy, reds. (2014). Religion and transhumanism : the unknown future of human enhancement. Westport, CT: Praeger. ISBN 9781440833250.
• Mercer, Calvin; Maher, Derek, reds. (2014). Transhumanism and the Body: The World Religions Speak. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9781137365835.
• Ranisch, Robert; Sorgner, Stefan Lorenz, reds. (2014). Post- and Transhumanism. Bruxelles: Peter Lang. ISBN 978-3-631-60662-9.

Notas

• Hierdie artikel is vertaal van die Nederlandse Wikipedia