Alfred Nobel
Alfred Bernhard Nobel (geb. 21 Oktober 1833 in Stockholm, Swede – † 10 Desember, 1896, Sanremo, Italië) was 'n Sweedse chemikus, ingenieur, uitvinder, wapenvervaardiger en die uitvinder van dinamiet. Hy was die eienaar van Bofors, wat hy van ’n produsent van hoofsaaklik yster en staal tot 'n vername wapenvervaardiger uitgebou het. In sy testament het hy bepaal dat sy beduidende fortuin gebruik moes word om die Nobelpryse tot stand te bring. Die sintetiese element nobelium is ook na hom genoem.
| Alfred Nobel | |
| |
Alfred Nobel
| |
| Geboortenaam | Alfred Bernhard Nobel |
|---|---|
| Gebore | 21 Oktober 1833 Stockholm, Swede |
| Oorlede | 10 Desember 1896 (op 63) Sanremo, Italië |
| Plek van graf | Norra begravningsplatsen, Stockholm |
| Nasionaliteit | Sweeds |
| Vakgebied | Chemie, ingenieurswese |
| Bekend vir | Ontdekking van dinamiet, Nobelprys |
| Handtekening | 
|
Biografie
wysigNobel was die derde seun van Emmanuel Nobel (1801-1872) en Ahlsell Nobel (1805-1889). Sy vader het uit 'n baie arm boerefamilie gekom, maar deur harde werk as militêre ingenieur roem verwerf.
Alfred Nobel is op 21 Oktober 1833 gebore. In 1842 het hy en sy gesin na Sint Petersburg verhuis waar sy pa (die uitvinder van laaghout) 'n seemyn-fabriek gestig het. Alfred het daar chemie gestudeer onder leiding van prof. Nikolay Zinin. In 1859 is die bestuur van die fabriek aan die tweede seun, Ludvig Nobel (1831-1888), toevertrou wat dit baie uitgebrei het.
Alfred het met sy pa na Swede teruggekeer nadat die familiesaak bankrot gespeel het en hom aan die studie van plofstowwe gewy, veral die veilige vervaardiging van nitrogliserien (wat in 1847 deur Ascanio Sobrero uitgevind is, een van sy medestudente aan die Universiteit van Torino). Verskeie ontploffings het plaasgevind by die fabriek op die landgoed Heleneborg in Stockholm, Swede, wat aan die familie behoort het; een van die ontploffings, in 1864, het tot die dood van Alfred se jonger broer Emil en verskeie ander werkers gelei. 'n Maand later het Emmanuel Nobel 'n beroerte gekry en verlam geraak.
Dinamiet
wysigUiteindelik, in 1866-1867, het Alfred Nobel die probleem rakende die beveiliging van die plofstof opgelos. Aangesien nitrogliserien 'n hoogs onstabiele vloeistof is, het hy sekere absorberende materiaal daarby gevoeg en sodoende die veilige berging en vervoer daarvan moontlik gemaak. Om die mengsel te laat ontplof, het egter 'n spesiale slagdoppie vereis. Die nuwe vorm van nitrogliserien is dinamiet ('krag' in Grieks: dynamis) genoem.
Nobelprys
wysigDie grondslag van die Nobelprys is in 1895 gelê toe Alfred Nobel sy testament geskryf en die meeste van sy besittings vir die stigting daarvan nagelaat het. Sedert 1901 het die prys mans en vroue vereer vir hul uitstaande bydraes tot die fisika, chemie, geneeskunde, literatuur en vir vredeswerk.
Die plofstof dinamiet het aan sy uitvinder 'n fortuin besorg. Deur die Nobelpryse wat toegeken moes word, onder meer vir die bevordering van vrede, het die man wat een van die dodelikste oorlogswapens uitgevind het, gehoop om 'n bydrae te lewer tot internasionale vrede en begrip.
Hoewel Nobel ongetroud gebly het, het sy biograwe aangedui dat hy in sy lewe minstens drie liefdesverhoudings gehad het.
Sien ook
wysigBron
wysig- KENNIS, vol 7, 1980, bl. 1278, ISBN 0 7981 0829 0