Djed Moroz

Die tradisionele karakter Djed Moroz (Russies: Дед Мороз; as verkleinwoord: Дедушка Мороз, Djedoesjka Moroz) speel in die kultuur van die Oos-Slawiërs ’n soortgelyke rol as Kersvader. Die naam beteken "Oupa Ryp".

’n Man in Weliki Oestjoeg, Rusland, wat soos Djed Moroz aangetrek is.

’n Blou Djed Moroz.

Anders as Kersvader, bring Djed Moroz presente op Oujaarsaand omdat Kersfees in die voormalige Sowjetunie verbied was en Nuwejaarsvierings die plek daarvan ingeneem het, met Nuwejaarspresente- en kaartjies en ’n Nuwejaarsboom. Djed Moroz se helper is sy kleindogter, Snegoerotsjka (Russies: Снегурочка; Engels: Snow Maiden).

Djed Moroz se klere, wat rooi of blou kan wees, lyk ook effens anders as dié van Kersvader: Hy dra ’n vollengte-pelsjas, ’n ronderige pelshoed en óf viltstewels (valenki) óf hoë stewels (sapogi). Hy dra ’n lang towerstaf en ry op ’n troika in plaas van ’n slee.

Die amptelike woning van die Russiese Djed Moroz is die dorp Weliki Oestjoeg.

Geskiedenis

Snegoerotsjka (Wiktor Wasnetsof, 1899)

Djed Moroz se wortels lê in heidense gelowe, maar sedert die 19de eeu het sy beeld verander vanweë letterkundige invloede. Hy het deur die jare verander van ’n bose towenaar en die verpersoonliking van die winter tot wat hy vandag is. Die feëtoneelstuk Snegoerotsjka deur die beroemde Russiese dramaturg Aleksander Ostrofski het baie hiertoe bygedra, asook die opera met dieselfde naam deur Nikolai Rimski-Korsakof, wat op die toneelstuk gebaseer is.

Eers in die dertigerjare van die vorige eeu, tydens die Stalinistiese periode, het Djed Moroz sy verskyning op Nuwejaarsvieringe gemaak. Hy pas so perfek in by Russiese tradisies dat dikwels verkeerdelik geglo word hy is reeds eeue lank deel van die Russiese kultuur.

Streekverskille

Daar is ekwivalente van Djed Moroz en Snegoerotsjka oor die hele voormalige Sowjetunie en in baie lande van die sogenaamde Oosblok.

• Belarus: Dzied Maroz (Belarussies: Дзед Мароз) is die Belarussiese weergawe van "Oupa Ryp". Sy amptelike woning is die Bialowieza-woud. Die karakter het eers in die Sowjettyd ontstaan om die tradisionele Śviati Nikałai (Sinterklaas) te vervang. Hoewel pogings aangewend word om Śviati Nikałai terug te bring, bly Dzied Maroz gewild omdat die meeste mense tans meer vertroud is met Sowjet-gebruike as Belarussiese tradisies.
• Serwië, Montenegro, Masedonië: "Oupa Ryp" is hier ook bekend, as Деда Мраз (Deda Mraz; Serwies), Дедо Мраз (Dedo Mraz; Masedonies) of Djed Mraz (Kroaties).
• Bulgarye: Die tradisionele naam van Kersvader in Bulgarye is Дядо Коледа (Djado Koleda, "Oupa Kersfees"), met Дядо Мраз (Dyado Mraz, "Oupa Ryp") ook ’n Sowjet-karakter wat nie die verbintenis met Kersfees het nie en dus gewild was in die kommunistiese tyd. Sedert 1989 het Dyado Koleda egter sy terugkeer gemaak.
• Slowenië: In Slowenië word hy Dedek Mraz genoem en word dikwels verwar met Kersvader. Hy is skraal, dra ’n grys leerjas met pels uitgevoer en ’n ronde pelshoofbedekking.
• Kroasië: Die naam van die Kroatiese Kersvader is Djed Božićnjak (van die woord Božić vir Kersfees). Hy woon by die Noordpool en bring geskenke op Oukersaand. Hy word soms verkeerdelik Djed Mraz genoem, wat in die kommunistiese tyd in Joego-Slawië ontstaan het en geskenke op Oujaarsaand bring.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Djed Moroz.
• Ded Moroz op Facebook