Huis van Romanof

Die Huis van Romanof (Russies: Рома́новы, Romanowi) was die tweede en laaste dinastie van Rusland. Twintig heersers uit die dinastie het Rusland 304 jaar lank regeer van 1613 tot 1917. Van 1761 af is Rusland regeer deur ’n lyn van die Huis van Oldenburg wat ontstaan het ná die huwelik tussen ’n Romanof-groothertogin en die hertog van Holstein-Gottorp. Hierdie lyn is amptelik ook Romanof genoem, maar genealoë verwys soms, meer akkuraat, daarna as Holstein-Gottorp-Romanof.

Huis van Romanof
Die wapen van die Romanofs
Land	Rusland
Titel	Tsaar (tot 1721) Keiser (ná 1721)
Eerste heerser	Michail
Laaste heerser	Nikolaas II
Huidige hoof	Prins Andrei Romanof of groothertogin Maria Wladimirowna
Regeer	1613–1917

Die dinastie het tot ’n val gekom net voor die uitbreek van die Russiese Rewolusie in 1917. Die tsaar is gedwing om te abdikeer. Hy en sy gesin was daarna eers in huisarres en is in 1918 tereggestel.

Oorsprong

Vlag van die Russiese Keiserryk.

Die Romanofs deel hul oorsprong met 24 ander Russiese adellike families. Die eerste gemeenskaplike voorvader is ene Andrei Iwanowitsj Kobila, ’n bojaar in diens van Semjon I van Moskou. Later jare is dikwels beweer dat Kobila baie beroemde voorouers gehad het, soos dat sy pa ’n beroemde prins en rebel van Pruise was wat na Rusland gevlug het. In die laat 17de eeu is ’n fiktiewe stamboek gepubliseer waarvolgens hy van Julius Caesar afstam.

Sy oorsprong was waarskynlik minder luisterryk. Kobila is nie net Russies vir "merrie" nie, sy verwante het ook byname van perde en huisdiere gehad en dit dui daarop dat hy die afstammeling van ’n koninklike ritmeester was. Een van Kobila se seuns, Fjodor, ’n bojaar in die doema van Dmitri Donskoi, se bynaam was Kosjka (kat). Sy afstammelinge het die van Kosjkin aangeneem en dit is later verander na Zacharin. Die familie het daarna in twee takke verdeel: Zacharin-Jakowlef en Zacharin-Joerijef. Tydens die bewind van Iwan die Verskriklike het die eerste familie bekend geword as Jakowlef, terwyl die kleinkinders van Roman Joerijewitsj Zacharin-Joerijef hul van na Romanof verander het.

Opgang van die Romanofs

’n Skare by die Ipatijef-klooster probeer Michail Romanof se ma oorreed om hom na Moskou te laat gaan as Rusland se nuwe tsaar.

Die familie se opgang het begin toe Roman se dogter, Anastasia Romanowna, in Februarie 1547 met die jong Iwan die Verskriklike trou. Toe haar man die titel tsaar aanneem, is sy gekroon as die land se heel eerste tsarina. Die huwelik was baie gelukkig, maar toe sy in 1560 in geheimsinnige omstandighede sterf, het Iwan se hele persoonlikheid verander. Hy het vermoed die bojare het sy vrou vergiftig en het ’n terreurveldtog, die Opritsjnina (Russies: Опричнина), teen hulle begin. Iwan het sy oudste seun by Anastasia, Iwan jr., per ongeluk tydens ’n rusie doodgeslaan; die jonger en gestremde Fjodor het dus sy pa opgevolg.

Regdeur Fjodor se bewind het sy swaer Boris Godoenof en sy Romanof-neefs om mag gewedywer. Toe Fjodor sonder kinders sterf, het die 700 jaar oue Moskouse lyn van die Rjoerik-dinastie tot ’n einde gekom. Ná ’n lang stryd het Godoenof en sy ondersteuners die oorhand oor die Romanofs gekry en Godoenof is tot tsaar verkies. Sy wraak op die Romanofs was skrikwekkend: die hele familie en hul verwante is na afgeleë dele van die Russiese Noorde en Oeral-streek gestuur, waar die meeste van honger of in kettings dood is. Die hoof van die familie, Fjodor Nikititsj Romanof, is verban na die Antonijef Sijsky-klooster en gedwing om ’n monnik te word. Hy het die naam Filaret aangeneem.

Die Romanofs se geluk het weer drasties verander met die val van die Godoenof-dinastie in 1606. As ’n voormalige leier van die anti-Godoenof-party en neef van die laaste wettige tsaar, is Filaret hooggeag deur verskeie swendelaars wat tydens die Tyd van Beroeringe probeer voorgee het hulle is Dmitri, die jongste seun van Iwan die Verskriklike wat op ’n jong ouderdom dood is. Vals Dmitri I het Filaret ’n aartsbiskop gemaak en onder Vals Dmitri II het hy patriarg van Moskou geword. Ná die verdrywing van Vals Dmitri II en die Pole uit Moskou in 1612 het die Landsraad die troon vir verskeie prinse aangebied, maar almal het dit van die hand gewys.

Patriarg Filaret se 16-jarige seun, Michail Romanof, het in dié tyd saam met sy ma, Ksenija Iwanowna Sjestowa, in die Ipatijef-klooster in Kostroma gebly. Toe hy die troon aangebied word, het hy en sy ma dit eers van die hand gewys, maar tog later aanvaar. Die vroeë Romanofs was gelief onder die bevolking as die skoonfamilie van Iwan die Verskriklike en onskuldige slagoffers van Godoenof se wraak.

Krisis in die dinastie

Michail is opgevolg deur sy enigste seun, Aleksei, wat die land stilweg deur verskeie probleme gelei het. Met sy dood was daar wedywering tussen die kinders by sy eerste vrou (Fjodor III, Sofia Aleksejewna en Iwan V) en sy seun by sy tweede vrou (Pieter die Grote). Fjodor het eers tsaar geword en ná sy dood was Pieter en Iwan medetsaars, aanvanklik met Sofia as regent. Ná Iwan se dood het Pieter alleenheerser geword en die titel van Russiese heersers na keiser verander.

Ná die dood van Pieter, wat sy enigste oorlewende seun, Aleksei, laat doodmartel het ná ’n vermeende sameswering, was daar ’n nuwe krisis, want Pieter het nie ’n opvolger aangewys soos die gebruik in dié tyd was nie. Hy is opgevolg deur sy vrou, Katharina I. Daarna het die manlike Romanof-lyn in 1730 uitgesterf met die dood van Pieter II (die vermoorde Aleksei se seun en dus Pieter I se kleinseun) op die dag waarop hy sou trou. Hy is opgevolg deur Iwan V se dogter, Anna Ioannowna (1693–1740), en daarna Pieter die Grote se dogter, Elisabeth Petrowna (1709–1762).

Elisabeth het haar suster, ook Anna, se kind (hertog Karl Peter Ulrich van Holstein-Gottorp) as haar opvolger aangewys. Die troonbestyging van Karl Peter Ulrich in 1762 as keiser Pieter III was die begin van die nuwe dinastie van Holstein-Gottorp-Romanof.

Die Holstein-Gottorp-Romanof-dinastie

Nikolaas II trou met Aleksandra Fjodorowna.

Die Holstein-Gottorps van Rusland het die van Romanof behou en klem gelê op hul afstamming van Pieter die Grote deur sy dogter, Anna. Paul was veral trots om ’n agterkleinseun van die groot Russiese monarg te wees, hoewel sy Duits-gebore ma, Katharina II (voorheen prinses Sophie van Anhalt-Zerbst), in haar memoires geïnsinueer het dat haar minnaar Sergei Saltikof Paul se regte pa was. Dit word egter deur moderne historici as onwaarskynlik beskou.

Bewus van die groot onenigheid wat kan ontstaan oor die opvolging van ’n tsaar ná groot onenigheid met sy ma tydens haar bewind, het Paul die beleid begin dat oudste seuns hul pa's sou opvolg en dat die monarg, sy vrou en enige aanspraakmakers op die troon tot die Russies-Ortodokse Kerk moes behoort. Later het sy seun, Aleksander I, die vereiste bygevoeg dat tsaars se vroue van koninklike afkoms moes wees, anders sou hul kinders geen reg op die troon gehad het nie.

Paul is in sy paleis in Sint Petersburg vermoor. Aleksander I het hom opgevolg en is later dood sonder ’n seun. Nikolaas I, sy broer, het hom opgevolg. Sy era, nes dié van Paul, is gekenmerk deur groot aandag aan die leër. Nikolaas I het vier seuns gehad, en hy het gedink enigeen van hulle kon eendag te staan kom voor die uitdaging om Rusland te regeer. Om hulle te probeer voorberei op die toekoms, het hy gesorg dat hulle ’n uitstekende opvoeding kry met die klem op die militêre.

Aleksander II was die volgende Russiese tsaar. Hy was goed opgevoed, intelligent en het gevoel sy taak is om vrede in Europa en Rusland te bewaar. Hy het onder meer die lyfeienes in 1861 bevry en het groot steun onder die bevolking gehad. Op 13 Maart 1881 is Aleksander vermoor op pad huis toe ná ’n militêre parade. Slawiese patriotisme, ’n oplewing in kultuur en Panslawiese idees het in dié tyd al hoe belangriker geword en dit het die Romanofs, wat grootliks deur Wes-Europa beïnvloed is, genoop om "meer Russies" te word.

Aleksander II is opgevolg deur sy seun Aleksander III. Hy was ’n groot en imposante man. Weens die sluipmoord op sy liberale pa het hy meer outokraties regeer en baie van Aleksander II se hervormings opgehef. Hy het getrou met prinses Dagmar van Denemarke, wat keiserin Maria Fjodorowna geword het, en hulle het ses kinders gehad.

Die oudste, Nikolaas, het tsaar geword toe sy pa op 49-jarige ouderdom skielik aan ’n niersiekte dood is. Hy was intelligent en goedhartig, maar was nie deeglik voorberei vir sy rol as heerser nie en hy het bloot sy pa se streng beleidrigtings voortgesit. Sy tsarina, die emosioneel broos Duitse prinses Alix van Hesse-Darmstadt (na haar troue bekend as Aleksandra Fjodorowna), het ook bygedra tot sy ondergang. Terwyl die tsaar tydens die Eerste Wêreldoorlog meestal aan die front was as bevelvoerder van die leër, het die hardkoppige, tradisionalistiese tsarina die septer geswaai aan die hof en in die regering.

Val van die Romanofs

Jekaterinburg se Kerk op Bloed is aan die begin van die 21ste eeu gebou op die plek waar die laaste tsaar en sy gesin vermoor is.

Omdat die meeste tsaars sedert Paul Duitse vroue gehad het, het die Romanofs se gewildheid afgeneem gedurende die oorlog. Nikolaas se vrou, Alexandra, was veral gehaat weens haar Duitse agtergrond.

Aleksandra het die hemofilie-geen van haar ouma, die Britse koningin Victoria, geërf, wat meegebring het dat haar seun en die troonopvolger, tsarewitsj Aleksei, hemofilie gehad het. Nikolaas en Aleksandra het ook vier dogters gehad: die groothertoginne Olga, Tatjana, Maria en Anastasia.

Begin 1917 het die Februarie-rewolusie uitgebreek en dit het gelei tot die abdikasie van Nikolaas II ten gunste van sy broer, groothertog Michail Aleksandrowitsj. Laasgenoemde het egter die troon van die hand gewys en dit het gelei tot die einde van die Romanofs se bewind in Rusland.

Nikolaas en sy gesin is in huisarres geplaas. Op 17 Julie 1918 het die Bolsjewiste Nikolaas, sy gesin en vier lede van hul huishouding in Jekaterinburg doodgeskiet – in die kelder van ’n huis wat van ’n handelaar met die van Ipatijef afgeneem is om die tsaar en sy gesin aan te hou en wat later as Ipatijef-huis bekend sou word. Ironies het die Romanof-dinastie geëindig in ’n huis met dieselfde naam as die Ipatijef-klooster in Kostroma waar Michail Romanof die troon in 1613 aangebied is en waar die dinastie dus begin het. ’n "Kerk op Bloed" is aan die begin van die 21ste eeu gebou op die plek waar Ipatijef-huis gestaan het.

In die tagtigerjare is vyf van die gesin se beendere gevind. Die ligging is eers geheim gehou aangesien die Kommuniste nog aan die bewind was, maar in 1991, ná die val van die Sowjetunie, is die beendere opgegrawe. Om uit te vind wie se oorskot ontbreek, is 'n ondersoek gedoen waarin bevind is Aleksei en Maria se beendere is nie daar nie.

Die gesin se oorskot, buiten dié van Aleksei en Maria, is in 1998 begrawe in die Katedraal van Petrus en Paulus in Sint Petersburg – 80 jaar ná die teregstelling. Ná ’n jare lange polemiek is Nikolaas en sy gesin in 2000 deur die Russies-Ortodokse Kerk verklaar tot passiedraers (heiliges in die Oosters-Ortodokse geloof wat nie "vanweë" hul geloof vermoor is soos wat met ’n martelaar die geval is nie, maar wat "in" geloof gesterf het aan die hand van moordenaars).

Huidige Romanofs

Die Romanof-familie bestaan vandag nog. Daar is onenigheid oor wie die regmatige hoof is, veral tussen groothertogin Maria Wladimirowna en ander lede van die familie. Ondanks die val van die Sowjetunie lyk dit egter onwaarskynlik dat die Romanofs in die nabye toekoms weer sal regeer. Behalwe vir 'n klein groep monargiste (volgens 'n meningspeiling van die Lewada-instituut is sowat tien persent van Russe ten gunste van 'n terugkeer na 'n monargiese regeringstelsel) is die Russiese volk nie geesdriftig oor die herinstelling van die monargie nie, nie eens op ’n konstitusionele grondslag nie.

Familielede mag ná die ontbinding van die Sowjetunie as privaat persone na die Russiese Federasie terugkeer. Terwyl hulle volgens amptelike verklarings nie daarin belangstel om die Russiese troon, verlore eiedom of besondere voorregte op te eis nie, vra hulle vir die erkenning van die Huis van Romanof as "historiese instelling".

Verdere leesstof

• Bergamini, John D. The Tragic Dynasty: A History of the Romanovs. Putnam, 1969.
• Crankshaw, Edward. The Shadow of the Winter Palace: Russia's Drift to Revolution, 1825–1917
• Dunning, Chester S.L. Russia's First Civil War: The Time of Troubles and the Founding of the Romanov Dynasty, Penn State Press, 2001 ISBN 0-271-02074-1
• Lincoln, Bruce. The Romanovs.
• Lincoln, Bruce. Nicholas I: Emperor and Autocrat of All the Russias.
• Massie, Robert K. Peter The Great.
• Massie, Robert K. Nicholas and Alexandra.
• Troyat, Henri. Catherine the Great.
• Troyat, Henri. Alexander I.
• Radzinsky, Edvard. Alexander II: The Last Great Tsar.
• Radzinsky, Edvard. The life and death of Nicholas II.
• Van der Kiste, John. The Romanovs, 1818–1959: Alexander II of Russia and His Family. Sutton Publishing, 1998.

Eksterne skakels

• The Romanov Memorial
• Frozentears.org – ’n Media-biblioteek van die laaste keisergesin.
• The Romanov fund for Russia – Amptelike webtuiste van die Romanof-fonds.
• The Romanov Family Association – Die Romanof-familievereniging se amptelike webtuiste.
• Alexander Palace Time Machine – Geskiedenis oor Keiserlike Rusland.
• Stamboom van heersers Geargiveer 29 Januarie 2008 op Wayback Machine
• The Romanovs Today Geargiveer 29 Januarie 2006 op Wayback Machine Die huidige Romanofs.
• The Russian Imperial Succession Eise op die troon deur afstammelinge van groothertog Kirill.
• The Murder of Russia's Imperial Family Geargiveer 22 Maart 2007 op Wayback Machine, Nicolay Sokolov. Ondersoek na die Romanof-gesin se dood. In Russies.
• Romanof-dinastie

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Huis van Romanof.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia