Katedraal van Straatsburg

Die Rooms-Katolieke Onse Liewe Vrou-katedraal van Straatsburg (Frans: Cathédrale Notre-Dame de Strasbourg) is een van die grootste katedrale in die Europese argitektuurgeskiedenis en 'n tipiese voorbeeld van die Gotiese boustyl. Net soos die stad Straatsburg verbind die katedraal kulturele invloede uit Duitsland en Frankryk.

Katedraal van Straatsburg
Die Katedraal van Straatsburg
Denominasie	Rooms-Katolieke Kerk
Adres	Pl. de la Cathédrale, 67000 Straatsburg

Met 'n hoogte van 142 meter was die katedraal tussen 1647 en 1874 die hoogste gebou ter wêreld. Dit het tot by die jaar 1880 die hoogste kerkgebou gebly en is daarna deur die katedrale van Keulen en Ulm oortref. Dit is vandag nog steeds die hoogste katedraal in Frankryk na dié van Reims en die vierde hoogste kerkgebou ter wêreld.

Argitektuur

Vroeë historiese bouwerke

Die Katedraal van Straatsburg in die aandskemer

Die koornis

Die terrein van die huidige katedraal is al baie eeue gebruik vir die oprigting van sakrale bouwerke. Aanvanklik het die Romeine hier 'n heiligdom gebou, wat in die Christelike tydperk deur 'n kerk, wat aan die Jonkvrou Maria gewy was, vervang is. Teen die einde van die 7de eeu het die biskop Sint-Arbogast hier die eerste katedraal opgerig.

Hierdie kerkgebou is in die 8ste eeu onder die heerskappy van Karel die Grote deur 'n groter katedraal vervang. In sy testament uit die jaar 778 het biskop Remigius die kript as sy begraafplaas vasgelê. In hierdie katedraal is waarskynlik ook die sogenaamde Ede van Straatsburg afgelê. Argeologiese opgrawings dui aan dat die Karolingiese katedraal oor drie skepe en drie absides beskik het. 'n Destydse digter het in een van sy werke na die ryk ornamente en versierings van goud en juwele verwys, wat onder biskop Ratald aangebring is. Die katedraal is verskeie kere – in 873, 1002 en 1007 – deur brande vernietig.

Werner van Habsburg, die biskop van Straatsburg, het in 1015 die hoeksteen vir 'n nuwe katedraal op die bouvalle van die Karolingiese basiliek gelê. Die nuwe katedraal is in die Romaanse boustyl uitgevoer, maar aangesien die gebou volgens die destydse tradisie nog met 'n houtdak voorsien was, is dit in 1176 weer deur 'n brand vernietig. Ná die ongeluk het Heinrich von Hasenburg, die nuwe biskop, die besluit geneem om 'n nuwe katedraal op te rig, wat nog indrukwekkender sou wees as dié van die Switserse stad Basel, wat in daardie tyd voltooi is. Die boubedrywighede op die perseel was egter uiteindelik oor 'n tydperk van enkele eeue aan die gang.

Die boubedrywighede (1176–1439)

Die boubedrywighede het by die koor en die noordelike dwarsskip begin, wat nog in die Romaanse boustyl uitgevoer is. 'n Bouspan uit Chartres, wat in 1225 in Straatsburg gearriveer het, het die ontwerp van die katedraal met sy toepassing van die nuwe Gotiese boustyl gerewolusioneer. Die gebruik van kleure by die glasvensters verwys na die dubbele Franse en Duitse invloede, wat op die argitektuur van die katedraal uitgeoefen is: Die Franse bouspanne het die voorkeur aan rooi en blou gegee, terwyl die Duitsers volgens hulle styl groen vensters ingesit het. Die fondse, wat vir die voltooiing van die kerkskip benodig is, is in 1253 deur middel van aflaatbriewe ingesamel.

Die rooskleurige sandsteen uit die Vogese, wat vir die katedraal gebruik is, brokkel vinnig op en maak voortdurende instandhouding en renovasie noodsaaklik.

Die huidige katedraal

Terwyl die oostelike dele, veral die koor en die suidportaal, nog by die laat Romaanse boustyl gereken word, is die langskip en die beroemde wesfasade, wat met duisende figure versier is, meesterwerke van die Gotiese argitektuur.

As die bekendste gebou en biskopskerk van die welvarende Vrye Ryksstad Straatsburg maak die katedraal deel uit van die Duitse argitektuurgeskiedenis. Net soos in die geval van die katedraal van Keulen het die boumeesters, waaronder Ulrich von Ensingen, wat ook die katedraal van Ulm opgerig het, en Erwin von Steinbach egter veral invloede van die Franse katedralegotiek as aanleiding vir hulle ontwerp gebruik. Tipiese voorbeelde van die Franse boustyl is die dubbeling van die westorings, waardeur ook die wesfasade vergroot is, en die basiliekagtige ontwerp van die langskip, wat duidelik van die Duitse saalkerkontwerpe verskil.

Die noordelike toring, wat in 1439 voltooi is, was met 'n hoogte van 143 meter tussen 1647 en 1874 die hoogste gebou ter wêreld. Die katedraal van Straatsburg het met sy kenmerkende asimmetriese vorm (die suidelike toring is nooit gebou nie) tot vandag die simbool van Elsas gebly. Die katedraal is duidelik sigbaar van die Duitse Rynoewer, wat sowat drie kilometer van die gebou af lê, en die bergreekse van die Vogese en die Swartwoud.

Asimmetriese vorms en 'n verskeidenheid boustyle kenmerk die hele gebou. Naas die lang boutyd het ook die neiging van die argitekte, om nuwe Gotiese invloede naas die bestaande tradisies te volg. Die lang reeks van argitekte, wat by die oprigting van die katedraal betrokke was, het ook tot die asimmetriese ontwerp van die fasade gelei. Aanvanklik is dit sonder 'n toring beplan, en een van die argitekte het in 1439 'n verdieping met 'n deurbreekte koepel bygevoeg. Die suidelike toring is egter nooit gebou nie.

Stedelike ontwerp

Die plein voor die katedraal behoort tot die pragtigste in Europa. Hier is talle vakwerkhuise in die Alemannies-Suid-Duitse boustyl met soms vier tot vyf verdiepings opgerig, wat almal deur die wesfasade van die katedraal oorhers word. Kenmerkend is die steil huisdakke met tot by vier verdiepings. Teen die noordelike kant van die kerkplein lê die bekende en ryk versierde Huis Kammerzell.

Die Astronomiese Horlosie

Die astronomiese horlosie

Een van die kenmerkende besonderhede van die katedraal is sy Astronomiese Horlosie. Sy voorloper, die Driekoningshorlosie, is in 1354 gebou. Dit is in 1533 deur 'n nuwe horlosie vervang, wat reeds met astronomiese funksies gespog het en tot by 1870 geloop het. Toe het Jean Baptiste Schwilgué die opdrag gekry om die horlosie te herstel. Hy het 'n volledig nuwe uurwerk met unieke funksies gebou.

Die horlosie wys die aardbaan, die maanbaan en die bane van al die planete, wat destyds bekend was (van Mercurius tot by Saturnus). Sy mees verbasende deel is die raderwerk, wat op Nuwejaarsaand loop en in staat is om die datums van kerklike feesdae te bereken. Die horlosie spog daarnaas met die stadigste tandrad ter wêreld – met slegs een omwenteling in 25 000 jaar wys dit die presessie van die aardas.

Geskiedenis

Die geskiedenis van die katedraal is nou verbind met dié van die stad Straatsburg en die gewes Elsas. Die stad was in die laat Middeleeue daarin geslaag om van die biskop se heerskappy kwyt te raak en erkenning te kry as 'n Vrye Ryksstad. Die reformasie het al vroeg na Straatsburg uitgebrei, en 'n Lutheraanse kerkorde is in 1534 aanvaar. Die katedraal het 'n Evangeliese kerk geword.

Ná die besetting van die stad deur die troepe van die Franse koning Lodewyk XIV op 30 September 1681 is die katedraal weer aan die Rooms-Katolieke kerk teruggegee. Vorsbiskop Franz Egon von Fürstenberg en Lodewyk XIV het destyds 'n mis in die Straatburgse katedraal bygewoon.

Bronne

• Doré, Joseph; Jordan, Benoît; Rapp, Francis; et al.: Strasbourg – La grâce d'une cathédrale, 2007, ISBN 2-7165-0716-3
• Bengel, Sabine; Nohlen, Marie-José; Potier, Stéphane: Bâtisseurs de Cathédrales. Strasbourg, mille ans de chantier, 2014, ISBN 2-8099-1251-3
• Baumann, Fabien; Muller, Claude: Notre-Dame de Strasbourg, Du génie humain à l’éclat divin, 2014, ISBN 2-7468-3188-0
• Recht, Roland; Foessel, Georges; Klein, Jean-Pierre: Connaître Strasbourg, 1988, ISBN 2-7032-0185-0, pages 47–55
• Villes, Alain (2016). Cathédrale Notre-Dame de Strasbourg (in Frans). Paris: Monum, Éditions du Patrimoine, Centre des Monuments Nationaux. ISBN 978-2-7577-0485-1.
• Sauvé, Jean-Sébastien: Notre-Dame de Strasbourg. Les façades gothiques, 2012, ISBN 978-3-939020-10-3

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Katedraal van Straatsburg.
• (fr) Amptelike webwerf