Oud-Italiese alfabette
Oud-Italies verwys na verskeie uitgestorwe alfabette wat in antieke tye op die Italiaanse Skiereiland vir verskillende Indo-Europese tale (veral Italiese tale) en nie-Indo-Europeese tale (soos Etruskies) gebruik is. Die alfabette is afgelei van ’n archaïese alfabet wat in die 8ste eeu v.C. in die gebied om die Golf van Napels gebruik is.
| Oud-Italiese alfabette | ||||
| ||||
| Die alfabet op die Marsiliana-tablet, omstreeks 700 v.C. Gelees van regs na links: ABGDEVZHΘIKLMNΞOPŚQRSTUXΦΨ. | ||||
| Soort skryfstelsel | Alfabet | |||
| Tyd gebruik | 8ste - 1ste eeu v.C. | |||
| Rigting | Regs na links, links na regs | |||
| Tale | Italiese tale, Etruskies | |||
| Stelsels | ||||
| Moederstelsels | ||||
| ISO 15924 | Ital, 210 | |||
| Unicode | Old Italic, U+10300–U+1032F | |||
| Nota | ||||
| Hierdie bladsy kan fonetiese IFA-simbole of letters uit ander alfabette bevat | ||||
| ||||
Die Latynse alfabet en die Germaanse runes het mettertyd uit dié alfabette ontstaan.
Oud-Italiese skrifte
wysig
Van die alfabette is:
- Etruskiese alfabet
Dit is nie duidelik of die aanpassing van die Griekse alfabet in Italië of Griekeland plaasgevind het nie, maar dit is ’n uitvloeisel van die Wes-Griekse alfabet. Die vroegste Etruskiese abecedarium (’n inskripsie met die letters van die alfabet) is die Marsiliana d'Albegna-tablet wat uit omstreeks 700 v.C. dateer. Dit bevat 26 letters wat ooreenstem met die moderne vorm van die Griekse alfabet:
A B G D E V Z H Θ I K L M
N Ξ O P Ś Q R S T Y X Φ (getranskribeer)
Tot omstreeks 600 v.C. het die archaïese vorm van die Etruskiese alfabet feitlik onveranderd gebly en albei skryfrigtings is gebruik. Daarna het aanpassings van die alfabet plaasgevind wat meegebring is deur die fonologie van Etruskies, en letters wat foneme voorstel wat nie in Etruskies bestaan het nie, is uitgelaat. Teen 400 v.C. het die hele Etrurië blykbaar die klassieke alfabet van 20 letters gebruik, wat meestal van links na regs geskryf is:
A C D E V Z H Θ I L
M N P Ś R S T U Φ Ψ F
Dié klassieke alfabet is gebruik tot die 2de eeu v.C., toe die Latynse alfabet dit begin vervang en Etruskies uitgesterf het.
- Oskiese alfabet
Die Oskiese alfabet het in die 7de eeu v.C. ontstaan uit die archaïese Etruskiese alfabet, hoewel bewyse van ’n ware Oskiese variant van die alfabet eers uit omstreeks die 5de eeu v.C. dateer:
A B G D E V Z H I L M N P Ś R S T U F Ú Í
- Alfabet van Nucerië
Die Nuceriese alfabet is gebaseer op inskripsies wat in Suid-Italië gevind is. Dit dateer uit die 6de en 5de eeu v.C.
- Alfabet van Lugano
Die alfabet van Lugano, waarvan inskripsies in Noord-Italië gevind is, is gebruik vir Lepontiese inskripsies. Die inskripsies is van die oudste bewyse van enige Keltiese taal. Dit is van die 7de tot die 5de eeu v.C. gebruik. Die alfabet het 17 letters wat van die archaïese Etruskiese alfabet afgelei is:
A E I K L M N O P R S T Θ U V X Z
Ander alfabette in dié familie sluit in die Retiese, Venetiese en Camuniese alfabet.
Latynse alfabet
wysig- Hoofartkel: Latynse alfabet.
Altesaam 21 van die 26 archaïse Etruskiese letters is vanaf die 7de eeu v.C. aangepas vir Oud-Latyn:
A B C D E F Z H I K L M N O P Q R S T V X
Unicode
wysigDie Oud-Italiese alfabette is saam tot die Unicode-standaard gevoeg in Maart 2001, met die uitreiking van weergawe 3.1. Die Unicode-blok daarvoor is U+10300–U+1032F, sonder dat ’n spesifieke variant aangedui word. Die rigting van die letters is van links na regs.
Sien ook
wysigEksterne skakels
wysig- Etruskiese databasis Geargiveer 30 Maart 2005 op Wayback Machine
- Etruskies by Omniglot
- Oud-Italiese alfabette by Omniglot
- Antieke Etruskiese geskrifte
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Etruskiese alfabet.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
