Outobiografie
'n Outobiografie (van die Griekse, αὐτός-autos self + βίος-bios lewe + γράφειν-graphein om te skryf) is 'n selfgeskrewe vertelling van 'n persoon se lewe. Die woord "autobiography" is in 1797 aanvanklik op neerhalende wyse deur William Taylor in die Engelse koerant, The Monthly Review, gebruik toe hy dit as 'n basterwoord uitgemaak het, maar dit as "pedanties" veroordeel het. Die volgende aangetekende gebruik daarvan in 1809 deur Robert Southey, was egter in die hedendaagse sin van die woord.[1] Alhoewel die term eers in die vroeë negentiende eeu aangeneem is, het eerstepersoon outobiografiese geskrifte reeds in die Antieke tyd ontstaan. Roy Pascal onderskei outobiografie van die periodiese selfondersoekende manier van dagboekinskrywings deur op te merk dat 'n "[outobiografie] 'n oorsig van 'n lewe op 'n bepaalde tydstip is terwyl die dagboek, hoe selfondersoekend ook al, deur 'n reeks tydstipte beweeg".[2] In 'n outobiografie word die outobiograaf se lewe dus op 'n spesifieke tydstip in oënskou geneem. Waar biograwe gewoonlik van 'n groot verskeidenheid dokumente en sienings gebruik maak, is 'n outobiografie dikwels volledig op die skrywer se geheue gebaseer. Ondanks die noue assosiasie tussen memoires en outobiografieë, beweer Pascal dat eersgenoemde geneig is om minder op die self en meer op ander persone gedurende die outobiograaf se oorsig van sy of haar lewe te fokus.
Definiëring van die genre
wysigIn 'n klassieke opstel oor Amerikaanse outobiografieë, verskaf James M. Cox 'n "alledaagse" definisie van die genre as "'n vertelling van 'n persoon se lewe wat deur die persoon self geskryf is" voordat hy die verhouding tussen die fiktiewe en historiese aspekte van die vertelling kompliseer.[3]
Aard van outobiografie
wysigOutobiografiese werke is van nature subjektief. Die onvermoë—of onwilligheid—van die outeur om herinneringe akkuraat te onthou, het in sekere gevalle misleidende of verkeerde inligting tot gevolg gehad. Sommige sosioloë en sielkundiges merk op dat 'n outobiografie die outeur in staat stel om die geskiedenis te herskep.
Spirituele outobiografie
wysigSpirituele outobiografie is 'n vertelling van 'n outeur se stryd of pad na God, gevolg deur 'n bekering, en dikwels onderbreek deur oomblikke van agteruitgang. Die outeur herformuleer sy of haar lewe as 'n demonstrasie van goddelike voorneme deur ontmoetings met God. Die vroegste voorbeeld van 'n geestelike outobiografie is Augustinus se "Belydenisse". Die tradisie het later ander godsdienstige tradisies ingesluit soos Mohandas Gandhi se "An Autobiography" en "Black Elk Speaks". Die geestelike outobiografie dien as 'n onderskrywing van die outobiograaf se godsdiens.
Memoires
wysigDie aard van memoires verskil effens van dié van outobiografieë. Waar 'n outobiografie gewoonlik op die "lewe en tyd" van die skrywer fokus, het 'n memoire 'n nouer, meer intieme fokus op sy of haar eie herinneringe, gevoelens en emosies. Verskeie politici en militêre leiers het memoires geskryf as 'n manier om hulle openbare prestasies aan te teken en te publiseer. Een vroeë voorbeeld hiervan is Julius Caesar se Commentarii de Bello Gallico, ook bekend as Commentaries on the Gallic Wars. In hierdie werk beskryf Caesar die veldslae gedurende die nege jaar toe hy in die Galliese oorloë teen plaaslike leërs geveg het. Sy tweede memoire, Commentarii de Bello Civili (of Commentary on the Civil War) is 'n vertelling van die gebeure wat tussen 49 en 48 n.C. in die burgeroorlog teen Gnaeus Pompeius en die Senaat plaasgevind het.
Leonor López de Córdoba (1362–1420) het volgens oorlewering die eerste Spaanse outobiografie geskryf. Die Engelse burgeroorlog (1642–1651) het tot die skryf van 'n aantal voorbeelde van hierdie genre aanleiding gegee, insluitend werke deur sir Edmund Ludlow en sir John Reresby. Franse voorbeelde uit dieselfde tydperk sluit die memoires van Cardinal de Retz (1614–1679) en die Duc de Saint-Simon in.
Fiktiewe outobiografie
wysigDie term "fiktiewe outobiografie" verwys na verhale oor 'n fiktiewe karakter wat geskryf is asof die karakter sy of haar eie outobiografie skryf, menende dat die karakter die eersteperoonverteller is en dat die verhaal die interne sowel as eksterne ervarings van die karakter deel. Daniel Defoe se Moll Flanders is 'n vroeë voorbeeld. Charles Dickens se David Copperfield is nog so 'n klassieke verhaal, en J.D. Salinger se The Catcher in the Rye is 'n bekende moderne voorbeeld van 'n fiktiewe outobiografie. Charlotte Brontë se Jane Eyre is nog 'n voorbeeld van 'n fiktiewe outobiografie, soos aangetoon op die voorblad van die oorspronklike weergawe. Die term is ook van toepassing op fiktiewe werke wat as die outobiografieë van werklike persone voorgehou word, bv. Robert Nye se Memoirs of Lord Byron.
Outobiografie deur die eeue
wysigDie klassieke tydperk: Apologia, orasie, belydenis
wysigIn die Antieke wêreld is sulke werke dikwels apologia genoem, en het dit eerder as 'n selfregverdiging as selfdokumentering gedien. John Henry Newman het sy Christelike belydeniswerk (oorspronklik in 1864 gepubliseer) volgens hierdie tradisie Apologia Pro Vita Sua genoem.
Die Joodse historikus Flavius Josephus het sy outobiografie (Josephi Vita, c. 99) met selfverheerliking begin, gevolg deur 'n regverdiging van sy dade as 'n Joodse rebelleleier van Galilea.[4]
Die heidense redenaar Libanius (c. 314–394) het sy memoire (Oration I, in 374 begin) as een van sy toesprake aangebied, nie as openbare rede nie, maar 'n literêre rede vir privaatgebruik.
Augustinus (354–430) het sy outobiografiese werk Belydenisse genoem, en Jean-Jacques Rousseau het dieselfde titel in die 18de eeu gebruik, die eerste van 'n reeks belydende en soms gewaagde en hoogs selfkritiserende outobiografieë van die Romantiese tydperk en daarna.
In die gees van Augustinus se Belydenisse is die 12de-eeuse Historia Calamitatum van Peter Abelard 'n uitstaande voorbeeld van 'n outobiografiese dokument uit daardie tydperk.
Vroeë outobiografieë
wysig
Zāhir ud-Dīn Mohammad Bābur, wat die Mogolryk van Suid-Asië gevestig het, het 'n dagboek Bāburnāma (Chagatai/Persies: بابر نامہ; letterlik: "Boek van Babur" of "Briewe van Babur") gehou wat tussen 1493 en 1529 geskryf is.
Een van die eerste groot outobiografieë van die Renaissance is dié van die beeldhouer en goudsmid Benvenuto Cellini (1500–1571). Die werk is tussen 1556 en 1558 geskryf en hy het dit eenvoudig Vita (Italiaans: Lewe) getitel. Hy skryf aan die begin: "Enigiemand … wat groot of oënskynlik groot prestasies behaal het, behoort, indien waarheid en deug vir hom belangrik is, die verhaal van sy eie lewe in sy eie handskrif neer te skryf; maar niemand behoort so 'n grootse onderneming voor die ouderdom van veertig aan te pak nie."[5] Dié kriteria vir outobiografieë is oor die algemeen tot taamlik onlangs voorgehou, en die meeste ernstige outobiografieë van die volgende driehonderd jaar sou daaraan voldoen.
Nog 'n outobiografie uit dié tyd is De vita propria, deur die Italiaanse wiskundige, dokter en astroloog, Gerolamo Cardano (1574).
Die vroegste bekende outobiografie in Engels is die Book of Margery Kempe uit die vroeë 15de eeu wat onder andere Kempe se pelgrimstog na die Heilige Land en sy besoek aan Rome beskryf. Die boek het in manuskripvorm gebly en is eers in 1936 gepubliseer.
Belangrike Engelse outobiografieë van die 17de eeu sluit in dié van Lord Herbert van Cherbury (1643, gepubliseer 1764) en John Bunyan (Grace Abounding to the Chief of Sinners, 1666).
18de en 19de eeu
wysigIn navolging van die Romantiese neiging, waar die rol en die aard van die individu beklemtoon is, en in die voetspore van Jean-Jacques Rousseau se Confessions, het 'n meer intieme vorm van outobiografie, waar die subjek se emosies ondersoek word, algemeen geraak. Stendhal se outobiografiese werke in die 1830's, The Life of Henry Brulard en Memoirs of an Egotist, is albei volgens die skrywer self deur Rousseau beïnvloed.[6] 'n Engelse voorbeeld is William Hazlitt se Liber Amoris (1823), 'n pynlike ondersoek van die skrywer se liefdeslewe.
Met die opkoms van onderwys, goedkoop koerante en goedkoop drukkerswerk, het die moderne konsepte van roem en bekendheid begin ontwikkel, en die begunstigdes hiervan het vinnig hieruit munt geslaan deur outobiografieë te skryf. Dit was later eerder die verwagting as die uitsondering dat bekendes oor hulleself sou skryf—nie net skrywers soos Charles Dickens (wie se verhale outobiografiese elemente bevat het) en Anthony Trollope nie, maar ook politici (bv. Henry Brooks Adams), filosowe (bv. John Stuart Mill), kerkfigure soos kardinaal Newman en vermaaklikheidskunstenaars soos P. T. Barnum. In ooreenstemming met die Romantiese smaak, het hierdie vertellings ook toenemend op onder andere aspekte van kinderjare en opvoeding gefokus—ver verwyderd van Cellini se kriteria vir outobiografieë.
20ste en 21ste eeu
wysigSedert die 17de eeu is "skandalige memoires" deur sogenaamde losbandiges, ter bevrediging van die openbare begeerte na prikkelende leesstof, gereeld gepubliseer. Hulle is dikwels onder skuilname geskryf en was (en is) meestal fiktiewe werke deur spookskrywers. Sogenaamde "outobiografieë" van moderne professionele atlete en mediasterre (en in 'n mindere mate politici),gewoonlik die werk van 'n spookskrywer, word gereeld gepubliseer. Sommige sterre soos Naomi Campbell erken openlik dat hulle nie hulle "outobiografie" gelees het nie. By party sensasiewekkende outobiografieë soos James Frey se A Million Little Pieces het dit aan die lig gekom dat belangrike besonderhede van die outeur se lewens oordryf of gefabriseer is.
Outobiografie het 'n toenemend gewilde en algemeen toeganklike genre geword. A Fortunate Life deur Albert Facey (1979) het 'n Australiese literêre klassieke werk geword.[7] Met die kommersiële en kritiese sukses van memoires soos Angela’s Ashes en The Color of Water in die Verenigde State is daar al hoe meer mense wat hulle hand aan hierdie genre waag.
Aantekeninge en verwysings
wysig- ↑ Oxford English Dictionary, Autobiography
- ↑ Pascal, Roy (1960). Design and Truth in Autobiography. Cambridge: Harvard University Press.
- ↑ Cox, James M. (1971). "Autobiography and America". 47 (2): 252–277.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(hulp) - ↑ Steve Mason, Flavius Josephus: Translation and Commentary.
- ↑ Benvenuto Cellini, tr.
- ↑ Wood, Michael (1971). Stendhal. Ithaca, NY: Cornell University Press. p. 97. ISBN 978-0-8014-9124-5.
- ↑ about-australia.com.au, 2010
Bibliografie
wysig- Barros, Carolyn (1998). Autobiography: Narrative of Transformation. Ann Arbor: University of Michigan Press.
- Buckley, Jerome Hamilton (1994). The Turning Key: Autobiography and the Subjective Impulse Since 1800. Cambridge: Harvard University Press.
- Lejeune, Philippe (1989). On Autobiography. Minneapolis: University of Minnesota Press.
- Olney, James (1998). Memory & Narrative: The Weave of Life-Writing. Chicago: The University of Chicago Press.
- Pascal, Roy (1960). Design and Truth in Autobiography. Cambridge: Harvard University Press.
- Interpreting the Self: Autobiography in the Arabic Literary Tradition. Berkeley: University of California Press. 2001.
- Wu, Pey-Yi (1990). The Confucian's Progress: Autobiographical Writings in Traditional China. Princeton: Princeton University Press.
- Ferrieux, Robert (2001). L'Autobiographie en Grande-Bretagne et en Irlande. Paris: Ellipses. p. 384. ISBN 9782729800215.