Verkeersveiligheid

Verkeersveiligheid word 'n steeds belangriker faktor namate die aantal voertuie en padgebruikers (voertuiggebruikers sowel as voetgangers) op paaie oral ter wêreld toeneem. Ondanks die brandstofkrisis is daar geen aanduiding dat die motorvoertuig binnekort deur enige ander vervoermiddel vervang gaan word nie. In die VSA besit 1 uit elke 2 inwoners 'n motor.

Sowat 50 % van die aantal mense wat in padongelukke sterf, is voet gangers en fietsryers. Drankmisbruik is 'n belangrike rede vir die hoë ongeluksyfer in Suid-Afrika, wat proporsioneel sowat 7 keer hoër as die in die VSA is. Maatreëls vir vlot en veilige verkeersvloei behels wette wat padgedrag reël, die toepassing van die wette, die opvoeding van padgebruikers en die ontwerp van veiliger paaie en voertuie.

Algemeen

Na die Tweede Wêreldoorlog het motorvoertuie oral 'n gewilde vervoermiddel geword. Meer mense kon 'n motor bekostig, aangesien motors vanweë massaproduksie goedkoper geword het. Al hoe meer mense het ook na die voorstede begin uitwyk maar steeds in die stede gewerk, sodat hulle van vervoer afhanklik was om by die werk te kom.

Die motor word oral, ook in Suid-Afrika, baie meer as openbare vervoer (treine en busse) gebruik. Na die oliekrisis in 1973 het die aantal motorfietse op paaie ook skerp gestyg. Motorfietse gebruik baie minder brandstof en parkeerplek is makliker bekombaar. Motorfietsryers is egter wel meer blootgestel aan gevare as motorryers in ooreenstemmende verkeersituasies. Die eerste motorvoertuie het omstreeks 1910 in Suid-Afrika algemeen in gebruik begin kom en teen 1935 was daar reeds 120 000 km grondpaaie.  

Verkeersveiligheid is van groot belang in Suid-Afrika omdat besonder baie padongelukke hier voorkom. Verliese aan menselewens en skade aan eiendom en voertuie beloop jaarliks honderdmiljoene rande. Die dodetal vanweë padongelukke is proporsioneel baie hoër in Suid-Afrika as in die VSA of Brittanje. Die groot afstande, hoe snelhede en drankmisbruik is die 3 hoofoorsake van die hoë ongeluksyfer.

Owerheid

Die rol van die owerheid in verkeersveiligheid behels wetgewing wat veiligheidstandaarde vir en die verantwoordelikhede van padgebruikers (motoriste, motorfietsryers, voetgangers, ensovoorts) omskryf, die ontwerp en bou van veiliger paaie en die toepassing van verkeersveiligheidsmaatreëls.

Wette

Verkeersveiligheidsmaatreëls word in verskeie wette omskryf. In die afgelope dekade het dit onwettig geword om byvoorbeeld sonder ʼn valhelm op 'n motorfiets te ry, ʼn voertuig te bestuur terwyl die bestuurder meer as 0,05 g alkohol per 100 ml in sy bloed het, of voor in 'n motor te ry sonder dat die sitplekgordel gebruik word.

Paaie

Die toename in die aantal voertuie op paaie het navorsing oor beter en veiliger paaie nodig gemaak. Dit het gelei tot die ontwikkeling van paaie waarvan die hellings om draaie byvoorbeeld so is dat voertuie teen betreklik hoe snelhede kan ry.

Al hoe meer tussenstedelike paaie word met katoë ('n ry ronde weerkaatsers langs en in die middel van die pad) gebou sodat die middellyn en kante van die pad snags duidelik sigbaar is in gebiede waar daar nie straatligte is nie. Padstrepe word ook met 'n spesiale verf aangebring wat hulle snags beter sigbaar maak.

Die tipe verf het egter 2 groot nadele, waaroor daar reeds geruime tyd navorsing gedoen word. Wanneer 'n straat of pad byvoorbeeld verlê of verbreek word, is dit feitlik onmoontlik om die vroeëre strepe so dood te verf dat dit nie in bepaalde omstandighede weerkaats asof hulle nog daar is nie. Die verf is ook baie glad en veral motorfietse gly maklik in nat weer daarop.

Stadsbeplanning

Dorpe en stede is vroeër beplan sender inagneming van die uitwerking van besige hoofpaaie deur woongebiede. Verkeersligte, voetoorgange en voetbrûe skakel die gevare vir voetgangers net gedeeltelik uit. Dorpe wat nou nuut aangelê word, word so ontwerp dat dit vir voetgangers dikwels moontlik is om na winkels en skole te stap sonder om hoofverkeersweë oor te steek. Hoofpaaie loop om sulke voetgangerbuurte. Voorbeelde van sulke modeldorpe in Suid-Afrika is die nywerheidsdorpe Richardsbaai (by Richardsbaaihawe) en Secunda.

Padtekens

Pad- of padverkeerstekens behels reëlings-, waarskuwings- en gids- of inligtingstekens, padmerke wat met behulp van verf in verskillende kleure op die ryvlak of randstene aangebring word, en ook handseine wat deur 'n verkeersbeampte of polisiebeampte gegee word om die verkeer te reël. Alle voertuiggebruikers moet die padverkeerstekens ken en hul kennis daarvan word getoets voordat 'n rybewys vir 'n motor, motorfiets, bus of ander (swaar) voertuig toegestaan word.

Snelperke

Die snelheid waarmee daar in bepaalde gebiede gery mag word (snelperk), het in die afgelope dekade in Suid-Afrika aansienlik gewissel. Met die oliekrisis in 1973 is daar groot klem op brandstof~ besparing geplaas en motoriste moes heelwat stadiger as vroeër ry: in stede en dorpe 50 km/h en op nasionale paaie 80 km/h (later onderskeidelik 60 km/h en 90 km/ h).

Die snelperk is aanvanklik ook met die hoë ongeluksyfer in verband gebring. Navorsing het egter bewys dat ander faktore, soos drankmisbruik, 'n groter rol speel, en in die vroeë tagtigerjare is die snelperk op sekere deurpaaie tot 100 km/h verhoog. In beboude gebiede is dit 60 km/ h. Op sekere paaie is 'n minimum- snelperk ook van toepassing. Daar mag op deurpaaie byvoorbeeld nie stadiger as 40 km/h gery word nie.

Verkeersbeamptes

Stedelike en provinsiale verkeersbeamptes beheer die gebruik van strate en paaie deur die publiek, die beweging en parkering van voertuie en die toepassing van verkeersverordeninge en -ordonnansies. Hulle onderneem ook verkeerstellings en samel statistiek in oor ongelukke en ander padsake sodat verkeersveiligheidsmaatreëls verbeter kan word. Padgebruikers wat die vlot en veilige vloei van verkeer belemmer deur verkeersreëls te veronagsaam, kan vervolg word.

Navorsing en opvoeding

Navorsing oor padtoestande word hoofsaaklik deur die Nasionale Instituut vir Vervoer- en Padnavorsing (NIVPN) van die Wetenskaplike en Nywerheidnavorsingsraad (WNNR) onderneem. Hierin word die NIVPN bygestaan deur private liggame soos die Automobiel-Assosiasie (AA) van Suid-Afrika, wat onafhanklike opnames en navorsingsprojekte oor onder meer brandstofbesparing en verkeersveiligheid aanpak en aanbevelings aan die owerheid doen.

Verkeersveiligheid word landwyd gekoördineer deur die Nasionale Verkeersveiligheidsraad (NVVR), wat in Oktober 1972 gestig is. Die doel van die NVVR is onder meer om eenvormige wetgewing oor padverkeer in al 4 provinsies te bevorder. Die provinsies word by wet verplig om die aanvaarde aanbevelings van die NVVR in hul ordonnansies in te sluit. Die NVVR onderneem ook die opvoeding van padgebruikers deur middel van veldtogte by skole en handleidings vir leerlingbestuurders van alle voertuie waarvoor ʼn rybewys nodig is. Die NVVR word gefinansier deur 'n heffing op die verpligte derdepartyversekering wat op motorvoertuie betaalbaar is.

Die NVVR en ander organisasies het in die laaste paar jaar verskeie maatreëls ingestel of gesteun wat bygedra het tot 'n vermindering in die aantal ernstige padongelukke. Onder die maatreëls is wetgewing teen dronkbestuur (1973), subsidies vir die uitskakeling van gevaarplekke op paaie, wetgewing oor die dra van valhelms deur motorfietsryers en van veiligheidsgordels deur motoriste, en weerkaatsende nommerplate.

Padgebruikers

Die begrip padgebruiker behels elke persoon wat op of langs 'n pad beweeg, naamlik voetgangers en persone in of op voertuie (passasiers sowel as bestuurders). Die padgebruiker is die grootste enkele oorsaak van padongelukke, vanweë die menslike neiging om foute te begaan.

Rybewyse

Alle bestuurders van voertuie in Suid-Afrika (uitgesonderd fietse) moet 'n geldige rybewys hê vir die besondere voertuig wat hulle gebruik. Ondersoeke het getoon dat duisende mense in besit van vervalste rybewyse is of selfs daarsonder ry. Daar word oorweeg om bestuurders periodiek te hertoets en ook om toetse vir rybewyse strenger te maak.

Padgedrag

Padgebruikers se nakoming van verkeersreëls en hulle algemene gedrag op paaie is belangrike faktore wat verkeersveiligheid beïnvloed. Navorsing het getoon dat padgebruikers in Suid-Afrika, waar deurpaaie 'n betreklik nuwe begrip is, onkundig is ten opsigte van die gebruik van die paaie. Talle ongelukke word veroorsaak deurdat deurpadgebruikers nie toelaat dat voertuie wat die deurpad met 'n oprit nader, in die verkeerstroom inbeweeg nie.

'n Ander deurpadreël wat gereeld oortree word, is die verbod op voetgangers op deurpaaie. Talle rylopers word langs deurpaaie doodgery of beseer. Baie van die rylopers is dienspligtiges. Spesiale oplaaiskemas soos die Ry Veiligskema wat in die vroeë tagtigerjare ingestel is, het net gedeeltelik geslaag. 'n Ander groep padgebruikers wat in die laaste paar jaar groot gevaar skep, is mense watter wille van fiksheid langs paaie draf. Volgens die verkeersreëls mag 'n voetganger net op die ryvlak wees wanneer hy die straat wil oorsteek of as daar nie ʼn sypaadjie is nie.

Nogtans draf die meeste drawwers nie op die sypaadjie nie, maar op die ryvlak, waar hulle dikwels voor aankomende voertuie beland. Navorsing het getoon dat sowat 50 % van die aantal mense wat in padongelukke sterf, voetgangers en fietsryers is. In sekere stede en dorpe word spesiale fietslane nou gebou om veral skoolkinders veiliger te laat ry. Nog 'n ontwikkeling is voetgangerstrate. Die eerste voetgangerstraat wat in Suid-Afrika gebou is, was in Randburg, en dit stel voetgangers in staat om in die sakekern rond te beweeg sender dat die gevaar bestaan dat hulle voor ʼn voertuig sal beland.

Voertuie

Daar word voortdurend navorsing gedoen oor die bou van veiliger en betroubaarder voertuie. Alle voertuie wat na 1965 geregistreer is, moet met veiligheidsgordels vir die voorste sitplekke toegerus wees. Voertuie moet padwaardig wees, dit wil se hul rem me, bande en ander toe rusting moet in so 'n toestand wees dat hulle met veiligheid gebruik kan word. Alle voertuie moet deur derdepartyversekering gedek wees om te verseker dat vergoeding aan ʼn derde party betaal sal word in geval van dood of beserings. Alle voertuie moet ook geregistreer wees by die lisensieowerheid van die stad of dorp waar die eienaar woonagtig is.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409699, volume 28, bl. 110 - 118

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Verkeersveiligheid.
• Wêreldgesondheidsorganisasie padverkeer beserings
• Sterftes weens verkeersbotsings in 193 lande: 'n Vergelyking met ander hoof oorsake van dood, University of Michigan Transportation Research Institute, Februarie 2014