Bettmedingè

Bettmèdingè Stadt Stüèlingè
	Wappe vo Bettmèdingè
Höhe:	720 m
Flechi:	1146,816 ha
Iiwooner:	485 (2001)
Iigmäindig:	1. Januar 1975
Postleitzahl:	79780

Koordinate: 47° 45′ 14″ N, 8° 21′ 44″ O

Bettmèdingè (amtlich Bettmaringen) isch èn Stadtdeil vo dè Stadt Stüèlingè im Landchrais Waldshuèt z Badè-Württèbärg

Geography

È filmischs Dorfportrait vu Bettmèdingè

Bettmèdingè lyt im Albgau obberhalb un uff dè linkè Dalsitè vo dè Steina weschtlich vo Stüèlingè. I dè Umgebig lyt diè ehemôlig Illmülli sowiè uff èm Bärg obbè d Wyler Oberi Alb mit èm Oberè Albhof (Golfblatz) un dè Wyler Mittleri Alb. I dè witerè Umgebig sin d Dörfer Obber- un Unterwangè, Muuchè, Wittlekofè, Birchèdorf un Obbermettingè. Am Obberlauf vo dè Steina liget d Ruinè vo dè Burg Steinegg un d Rogèbacher Schlösser ca. 5-6 Kilometèr vo Bettmèdingè äweg.

Gschichtè

Ort

Bettmèdingè 1125 èrschtmolls erwäänt, (predium Pathemaringen)^[1] un ghört dè Herrè vo Bettmèdingè, welli mit èm Altman de Batemaringa im Zämmèhang mit èm Kloschtèr Allerheiligè z Schaffhuusè erstmolls 1092 gnannt wörred. D Brüèder Heinrich un Wolfgang, Ritter vo Bettmèringè, sin i dè Schlacht bei Sempach ums Läbbè cho. Übber d Freiherrè vu Krènkingè (nobilis vir Hainricus de Chrenchingen miles..)^[2] isch Bettmèdingè ab 1290 deilwys zu St. Bläsy cho. Zitwys sin au anderi Gschlechter Deilhaaber gsi, so d Im Thurn (1376), wo vo Ärzingè un vo Egbotingè (Ewèdingè). D Grafè vo Lupfè hèn diè Hooch Grichtsbarkeit cha. Bettmèdingè isch 1417 Vogtssitz worrè, un isch è eignes Amt vo 1613 bis 1806 innerhalb vo dè Grafschaft Bõõdorf gsi, hèt 1432 zum Kloschtèr St. Bläsy ghört. 1807 bis 1812 isch z Bettmèringè èn Amtssitz vom Huus Badè gsi. Dè Amtssitz isch s Pfarrhuus.^[3] Am 1. Januar 1975 isch Bettmèdingè zu dè Stadt Stüèlingè ygmeindet worrè. Dè Flurnammè Tandlekofè erinneret a nè abgangeni Sidlig. Vo 1519 bis 1532 isch dè Johannes Spylmaa, èn Soo vo Bettmèdingè, Abt vo dè Benediktinerabtei St. Bläsy worrè.

Bettmèdingè als Deil vo dè Grossgmaind

Im April 1973 hèn d Bettmèdinger èn Bürgerabschtimmig durrègfüürt un entschidde, Bettmèdingè i d Stadt Bõõdorf ygmaindè z lõ. Hintergrund defür, d Eigèständigkeit uffzgää, isch d Gmaindsreform z Baddè-Württebärg gsi, wo am Aafang vo dè 1970er Johr schu aakündigt worrè un am 1. Januar 1975 definityv vollzogè worrè isch. Vor sellèrè hèt d Obrigkeit z Stuègètt d Ygmaindig vu Bettmèdingè uff Stüèlingè vorgschlagè. Dè Widderschpruch vo dè Bettmèdinger isch aaschließend nòmmòl bechräfigt worrè, well d Bettmèdinger im Juli 1973 bi dè letschte Bürgermeischterwaal nit dè Amtsinhaber gwäält hèn, sondern dè amtyrende Bürgermeischter vu Bõõdorf. Dè massyve Widderschtand vo dè Bettmèdinger hèt abber nüt brocht, well sich d Landesregyrig vo Baddè-Württèbärg in undemokatischer Wyys übber s Votum vo dè Bettmèdinger drübber wèg gsetzt hèn. Dõdemit isch Bettmèdingè am 1. Januar 1975 nõch Stüèlingè zwangsygmaindet worrè. Adminischtryrt wörd Bettmèdingè sit èm Januar 1975 vum Stüèlinger Stadtrõt, wo Bettmèdingè wèg sinèrè Ywoonerzaal zwei Sitz zuèschtön, ußerdemm cha dè Bettmedinger Ortschaftsrõt resp. dè Ortsvorschteher vo Bettmèdingè im Stadtrõt Vorschläg unterbreitè.

Amtshuus

S ehemôlige Amtshuus vo St. Bläsy, èn stattlichè Spätgôtischè Landsitz, wo i dè Regyrigszit (1541 bis 1571) vom baufreudigè Abt Caspar Molitoris baut worrè isch, mit Wendeltreppèturm, Staffelzinnè, Wappè, Umfassigsmuèr un Torwappè vom Berthold Rottler isch zitwys Wonig vom Pfarrer gsi, vo 1803 bis 1806 isch es unter èm Großpriorat vom Malteserordè gsi. Denõch für kurzi Zit württèb$rgisch, no im glychè Johr badisch. Ab 1828 hèt èn Pfarrer s Amtshuus bewoont, asè isch es immer "Pfarrhuus" benamst worrè, nit zletscht, well d Kirchè umittelbar denebbè stôt (s eigentliche Pfarrhuus isch nõch diversè Bränd öfters neu baut worrè, letschtlich abber 1736 abbrochè worrè). S Amtsgebäude, wo vo 1979 bis 1980 umfassend a dè Fassaad un èm Dach sanyrt worrè isch, wörd villmôll au als Bettmèdingèr Schloss betitlet. D Innèuusschtattig isch im 18. Johrhundert umgschtaltet worrè, abber s Obbergschoß mit dè barockè Prälatèrüüm sin subber erhaaltè blibbè: Appartement mit Alkovèaalaag, uusgschtattet um 1770 mit yglaitem Bodè un feinè Stukkaturè vo dè spôtè Wessobrunner Schuèl.^[4] S Gebäude isch 2013 vom Staat an è Privatperson vokauft worrè.

Kirchè

Die ortsbildbrägendi Kirchè vu Bettmèdingè stammt us èm Johr 1760 un befindet sich i dè Nõchborschaft zum Pfarrhuus. Kirchèpatrôn vor dè Umbenennig un Schenkig vo Reliquiè 1785 unter m Fürschtabt Martin Gerbert zum Hl. Fridolin isch dè St. Georg gsi.

Literadur

Uusschtelligskatalog 1983, Das Tausendjährige St. Blasien, 200 jähriges Domjubiläum. 2 Bänd. ISBN 3 7617 0221 3

Weblinggs

Einzelnõchwys

↑ Thurgauer Urkundenbuch Band 2, S. 46.
↑ Grimm, Weisthümer 1, 306
↑ Gustav Häusler: Stühlingen Vergangenheit und Gegenwart, Stadt Stühlingen (Hrsg.)
↑ Hans Jakob Wörner, Baudenkmäler aus sanblasianischer Zeit, in: Das Tausendjährige St. Blasien, 200 jähriges Domjubiläum. Uusschtelligskatalog 1983, Band II. S. 328

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Bettmaringen“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

[1] Thurgauer Urkundenbuch Band 2, S. 46.

[2] Grimm, Weisthümer 1, 306

[3] Gustav Häusler: Stühlingen Vergangenheit und Gegenwart, Stadt Stühlingen (Hrsg.)

[4] Hans Jakob Wörner, Baudenkmäler aus sanblasianischer Zeit, in: Das Tausendjährige St. Blasien, 200 jähriges Domjubiläum. Uusschtelligskatalog 1983, Band II. S. 328

[1]

[2]

[3]

[4]