Dora Lardelli

D Dora Lardelli (* 28. Dezämber 1953 z Soglio; † 29. Jänner 2023) isch e Schwyzer Chunschthischtoorikeri, Autoori un Kultuurvermittleri gsii.

d Dora Lardelli im Kulturarchiv Oberengadin (2020)

d Dora Lardelli in dr NOMAD-Uusstellig in dr Chesa Planta Samedan (2021)

Lääbe

D Dora Lardelli isch e Doochter vum Dokter Rudolf Lardelli vu Poschiavo un dr Chauffrau Gerda Hirschfeld vu Erfurt gsii. Ire Grooßunkel Giacomo Lardelli isch uf Warschau uusgwanderet un het deert as Zuckerbeck gschafft.

D Dora Lardelli het vu 1981 bis 1987 an dr Uniwersiteet Baasel Chunschtgschiicht, klassisch Archeology un iteliänischi Sproochwisseschaft studiert un bim Gottfried Boehm mit em Lizentiat in Chunschtgschiicht abgschlosse. Vu 1975 bis 1999 het si s Segantini Museum z St. Moritz glaitet. Anne 1981 isch si Mitgrinderi vu dr «Vereinigung Museen Graubünden» gsii, wu si 1991 bis 2000 au presidiert het. Anne 1988 het si zäme mit em Bildhauer Giuliano Pedretti s «Kulturarchiv Oberengadin» grindet. Des isch e Archiiv, wu s doodmool z Europa in dääre Aart niene gee het un wu syterhär vylfach noogmacht wooren isch. Bis zue irem Dood isch si Bresidänti vum Kultuurarchiiv gsii. Syter 1997 sich si kantonaali Archiivinschpäkteri gsii. 2004 bis 2008 war sie Mitglied der schweizerischen Kulturkommission der UNESCO.

Anne 2008 het dr Regierigsroot Hansjörg Trachsel im Name vu dr Bündner Regierig die Woort an d Laitig un d Mitarbaiter*ne vum Kulturarchiv Oberengadin griichtet: «Dank Ihnen wurde enormes Wissen erhalten, das sonst nicht mehr vorhanden wäre».

In irem Beruef isch d Lardelli breegt gsii vu Lyt us dr Kultuur, wie zem Byyschpel Remo Maurizio, Diego Giovanoli, Horst Bayer, Prof. Dr. Stucki, Erica Pedretti, Iso Camartin, Heinz Adamek, Reto a Marca, Peter Robert Berry un Hans-Peter Danuser.

Si het vyyl gfoorscht un publiziert, Uusstellig organisiert, Voordreeg, Firerig un Film vermittlet zue chunscht- un kultuurgschiichtlge Theeme vum 19. un 20. Jorhundert.

Dur en Foorschigsufdraag iber chinschtlerischi Hoteluusstattige vu dr Belle Époque bim Verein für Bündner Kulturforschung het si 1995 bis 2010 s Wisse iber dr Belle Époque im Alperuum verdieft. Si het Uusstellige im In- un Uusland organisiert zue Segantini, Giacometti etc. un het Uusstelligsraie zue verschiidene Theeme kuratiert im Rame vum Segantini-Museum St. Moritz, em Kulturarchivs Oberengadin, en internazionaale AlpenMythenSehen-Programm, in dr Bergeller Rimessa Castelmur z Stampa/Coltura un im Atelier Segantini z Maloja. In ire Täxt un Voordreeg isch s iber zytgnessischi internazionaali un lokaali Chinschtler*ne gange wie Arman, Mimmo Rotella, Daniel Spoerri, Paolo Pola, Erica Pedretti, Giuliano Pedretti, Martin Ruch, Wanda Guanella un Ursina Vinzens, um Fotograafe*ne wie Albert Steiner, Gustav Sommer un Elizabeth Main oder au um Theeme wie Panoraamachunscht, histoorischi Herbaarie oder d Engadiner Landschaft.

D Dora Lardelli het im Huus vu ire Eltere z Roticcio oberhalb vu Vicosoprano gläbt. Iiri Doochter isch e erfolgryychi Yyschunschtlaiferi gsii un schafft as Kultuurmänätscheri. D Dora Lardelli isch am 29. Jänner 2023 noch ere schwääre Chranket im Alter vu 69 Johr gstoorbe.

Ehrige

• Anne 2012 het d Dora Lardelli dr Kultuurbryys vum Kantoon Graubünde iiberchuu «in Würdigung ihres breiten Engagements für die Forschung, Präsentation und Interpretation von Kunst und Kultur, insbesondere des Oberengadins».
• 2014 het si dr Terra-Grischuna-Bryys gwunne.

Uusglääseni Publikazioone

• Elvezia Michel 1887–1963. Kulturarchiv Oberengadin, Samedan 1993. Kateloog zue dr glyychnamige Uustselltig: Museum «Ciäsa Granda», Stampa, 1. Juuni bis 1. Oktoober 1993, un Sala Segantini, Savognin, 29. Dezämber 1993 bis 9. Februar 1994.
• The magic carpet. Kunstreise zu den Oberengadiner Hotels, 1850–1914. Skira, Mailand 2010, ISBN 978-88-572-0787-2.
• mit em Sergio Michels: Clara Porges: die Malerin des Lichtes / la pittrice della luce. Michels Design Art Editions, Comano 2013, ISBN 978-88-8191-362-6 (Band 1), ISBN 978-88-8191-389-3 (Band 2).
• mit dr Marcella Maier: Mili Weber 1891–1978. 2. Uflaag vum Kateloog zue dr Uusstellig im Segantini Museum, St. Moritz, vum 2. April bis 14. Juuli 1991, un im Museum Neuhaus, Biel, vum 16. Augscht bis 20. Oktoober 1991. St. Moritz 2000, ISBN 3-9520540-2-X.
• Das Kulturarchiv Oberengadin: eine Pionierinstitution. In: Kunst und Kultur Graubünden. In: Bündner Jahrbuch. 58. Jg., 2016.
• Uusstelligskateloog Das Oberengadin in der Malerei. St. Moritz 1985.
• Uusstelligskateloog Giovanni Segantinis Panorama und andere Engadiner Panoramen. St. Moritz / Innsbruck 1991.
• Das Segantini Museum in St. Moritz. Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte, Bern 1990.
• Verschiideni Täxt iber zytgnessischi Chinschtler*ne wie Arman, Mimmo Rotella, Daniel Spoerry, Paolo Pola, Erica Pedretti, Giuliano Pedretti, Martin Ruch, Wanda Guanella un Ursina Vinzens. Introduction. In: St. Moritz Chic. Assouline, New York, 2019.

Weblink

• Publikazioone vu dr Dora Lardelli im Kateloog vu dr Kantoonsbibliotheek Graubünde
• Cordula Seger: Mit Dora Lardelli auf Schatzsuche. In: Terra Grischuna. Nr. 3, 2014, S. 68 f. (PDF; 490 kB)
• Führung durch das Kulturarchiv Oberengadin mit Dora Lardelli. Video; 37:48 min
• Dora Lardelli stellt den Nachlass von Annamaria Reinalter (1959–1977) vor. Video; 10 min
• Dora Lardelli stellt den Nachlass von Gian Gensler (1921–2013) vor. Video; 11 min

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Dora_Lardelli“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.