D Mathilde vo Canossa

D Mathilde (au Mathilde vo Tuszie; * um 1046; † 24. Juli 1115 z Bondeno) us dr Familie vo de Herre vo Canossa isch äini vo de mächdigste Aadlige in Itaalie in dr zwäite Helfti vom 11. Joorhundert gsi.

Im Dedikazioonsbild sitzt d Mathilde uf eme Droon under eme hooche Baldachin zwüschen eme Mönch und eme Ridder. Si hebt e Pflanzezepter in iirer rächte Hand. D Bildunderschrift lutet: „Mathildis lucens precor hoc cape cara volumen“ („Wärti Mathilde, i bit Di, nimm daas herrlige Buech.“). Vita Mathildis vom Donizo, um 1115. Vatikanstadt, Vatikanischi Apostolischi Bibliotheek (BAV), Ms. Vat. lat. 4922, fol. 7v.

Lääbe

As Markgräfin het si über witi Gebiet vo dr Toskana und dr Lombardei gherrscht. As Verwandti vom saalische Kaiserhuus het si im Inwestituurstrit vermiddlet. In däm Komflikt mit em Reformpapsttum um s Verheltnis zwüsche dr gäistlige (sacerdotium) und dr wältlige (regnum) Macht isch s 1076 zur Absetzig und Exkommunikazioon vom röömisch-dütsche Köönig Heinrich IV. dur e Bapst Gregor VII. choo. Im Januar 1077 isch dr Heinrich noch sinere Buess vor dr Burg Canossa (latiinisch Canusia) vom Gregor wider in d Sakramäntsgmäinschaft ufgnoo worde. Lang het dr Friide zwüschen em Köönig und em Bapst aber nid ghebt. In de Komflikt mit em Heinrich IV., wo denn entstande si, het d Mathilde vo 1080 aa iir ganzes milidäärische und materielle Potenziaal in dr Dienst vom Reformbapstdum gstellt. An iirem Hoof häi wääred em Investituurstrit e Hufe Verdriibeni Asüül gfunde und er het e kulturelli Blüeti erläbt. Au noch em Dood vom Gregor im Joor 1085 isch d Mathilde e wichdigi Understützere vo dr Reformchille bliibe. Zwüsche 1081 und 1098 isch die canusiinischi Herrschaft wäge de Usenandersetzige mit em Heinrich IV. in e groossi Kriise groote. Us dere Zit gits braktisch käi urkundligi und briefligi Überliiferig. Erst won e Koalizioon vo dr Canusiinerin mit de süddütsche Herzöög, wo gege dr Heinrich opponiert häi, z stande cho isch, het sich iir Glück gänderet.

Wo dr Heinrich sich 1097 in s Riich nördlig vo de Alpe zruggzooge het, isch z Itaalie e Machtwakuum entstande. Dr Kampf zwüschen em regnum und em sacerdotium het d Soziaal- und Herrschaftsstruktuure vo de italiäänische Stedt für imme veränderet und s mööglig gmacht, ass si sich vo dr uswärtige Herrschaft häi chönne emanzipiere und ass d Kommuune sich häi chönne entwiggle. Vom Herbst 1098 het d Mathilde e Hufe Gebiet, wo si verlooren het, chönne zrugggwünne. Bis zletzt het si brobiert, d Stedt under iiri Kontrolle z bringe. Noch 1098 het si immer mee d Möögligkäite usgnützt, wo s Bruche vo dr Schrift bote het, zum iiri Herrschaft wider z konsolidiere. In iire letzte Joor het si d Sorg um die äigene Memoria aadriibe, und doorum het die chinderloosi Mathilde sich druf konzentriert, em Chloster Polirone as iire Erbe Schänkige z mache.

Mit em Dood vo dr Mathilde isch d Familie 1115 usgstorbe. Bäpst und Kaiser häi um iir riichs Erb, die „mathildischen Güeter“, bis wit in s 13. Joorhundert ghändlet. D Mathilde isch in Itaalie zum Müüthos worde, wo si Usdruck in e Hufe künstlerische, musikaalische und literaarische Wärk gfunde het und in Wundergschichte und Legände popularisiert worde isch. Iire Hööhepunkt het d Noochwirkig wääred dr Geegereformazioon und im Barock ghaa. Dr Bapst Urban VIII. het 1630 d Liiche vo dr Mathilde uf Room lo bringe, wo si as ersti Frau in Sankt Peter begraabe worde isch. D Noochwält erinneret sich vor allem an iiri Rolle bi dr Begegnig zwüschen em Bapst Gregor VII. und em Köönig Heinrich IV. im de spoote Januaar vom Joor 1077.

Kwelle

Dr Ardikel «Mathilde von Canossa» uf dr dütsche Wikipedia

Liddratuur

Lexikonardikel

• Elke Goez: Mathilde von Canossa. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 5, Herzberg 1993, ISBN 3-88309-043-3, Sp. 1017–1019.
• Paolo Golinelli: MATILDE di Canossa. In: Mario Caravale (Hrsg.): Dizionario Biografico degli Italiani (DBI). Band 72 (Massimino–Mechetti), Istituto della Enciclopedia Italiana, Rom 2009, S. 114–126 (italienisch).
• Dieter Hägermann: Mathilde von Tuszien. In: Lexikon des Mittelalters (LexMA). Band 6, Artemis & Winkler, Münche/Züri 1993, ISBN 3-7608-8906-9, Sp. 393–394.
• Herbert Zielinski: Mathilde. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 16, Duncker & Humblot, Berlin 1990, ISBN 3-428-00197-4, S. 378–380.

Daarstellige

• Elke Goez: Mathilde von Canossa. Primus-Verlag, Darmstadt 2012, ISBN 978-3-86312-346-8.
• Werner Goez: Markgräfin Mathilde von Canossa. In: Ders.: Lebensbilder aus dem Mittelalter: Die Zeit der Ottonen, Salier und Staufer. 2. Uflaag. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1998, ISBN 3-89678-091-3, S. 233–254.
• Paolo Golinelli: Matilde e i Canossa nel cuore del medioevo. Camunia, Milano 1991, ISBN 88-7767-104-1.
  • dütschi Übersetzig: Paolo Golinelli: Mathilde und der Gang nach Canossa. Im Herzen des Mittelalters. Übersetzt vom Antonio Avella. Artemis & Winkler, Düsseldorf u. a. 1998, ISBN 3-538-07065-2.
• Paolo Golinelli (Uusegääber): I poteri dei Canossa. Da Reggio Emilia all’Europa. Atti del convegno internazionale di studi (Reggio Emilia-Carpineti, 29–31 ottobre 1992). Pàtron, Bologna 1994, ISBN 88-555-2301-5.
• Paolo Golinelli (Uusegääber): Matilde di Canossa nelle culture europee del secondo millennio. Dalla storia al mito. Atti del convegno internazionale di studi, Reggio Emilia, Canossa, Quattro Castella, 25–27 settembre 1997 (= II mondo medievale. Bd. 8). Pàtron, Bologna 1999, ISBN 88-555-2494-1.
• Paolo Golinelli: L’ancella di san Pietro. Matilde di Canossa e la Chiesa. Jaca Book, Milano 2015, ISBN 978-88-16-41308-5.
• Matilde di Canossa e il suo tempo. Atti del XXI Congresso Internazionale di Studi sull’Alto Medioevo in occasione del IX centenario della morte (1115–2015), San Benedetto Po, Revere, Mantova, Quattro Castella, 20–24 ottobre 2015, Spoleto (Fondazione Centro Italiano di Studi sull’Alto Medioevo) 2016 (= Atti dei congressi. Bd. 21). 2 Bände. Fondazione Centro italiano di studi sull’alto Medioevo, Spoleto 2016, ISBN 978-88-6809-114-9.
• Michèle K. Spike: Matilda of Canossa & the origins of the Renaissance. An exhibition in honor of the 900th anniversary of her death. Muscarelle Museum of Art at the College of William & Mary, Williamsburg, Virginia 2015, ISBN 978-0-9885293-7-3 (online).

Weblingg

 Commons: Mathilde von Tuszien – Sammlig vo Multimediadateie

• Literatur vu un iber Mathilde von Canossa im Katalog vu dr Dütsche Nazionalbibliothek