Mediationsakte
D Mediationsakte isch en Erlass vom 19. Februar 1803, wo dr Napoleon Bonaparte, dr «Erscht Konsul vo dr französische Republik», drmit dr Helvetische Republik, wo faktisch Frankrych agschlosse gsi isch, e neui Verfassig uferleit het.
D Staatsornig vo dr Helvetik isch drmit abgschafft und dur öpis neus ersetzt worde. D Mediationsakte isch bis zum Ändi vo dr französische Herrschaft 1813 in Chraft gsi; drum seit me dere Zit d «Mediation». Die Urkunde isch eini vo de bedütendschte Kwelle vo dr Schwizer Gschicht.
Vorgschicht
ändereNodäm die Helvetischi Republik sid de Unrue vo ane 1802 ufghört het as Stat richtig z funktioniere, het dr Napoleon Bonaparte z Paris e Versamlig vo Politiker us dr Eidgnosseschaft, d Consulta, iiberüeft, wo über d Zuekumft vo dr Schwiz het sötte berote. Dr Napoleon sälber het sich drbii as Vermittler (franz. médiateur) zwüsche de Schwizer Parteie vo de Unitarier und de Föderalischte gseh, won elei kei gmeinsami Staatsornig me gfunde hai.
Inhalt vo dr Akte
ändereIm Vorwort duet sich dr Napoleon drfür rächtfertige, ass er d Schwiz politisch neu wurd organisiere, und bestimmt, ass d Struktur vo dem Land vo Natur us föderalistisch siig.
D Akte het drum glychzytig em Bund als Ganzem und alle nüünzäh Kantön, ufgfüehrt as Appezäll, Aargau, Basel, Bärn, Friburg, Glarus, Graubünde, Luzärn, Sanggalle, Schaffhuuse, Schwyz, Soledurn, Tessin, Thurgau, Underwalde, Uri, Waadt, Zug und Züri, e neui Verfassige gee. D Kantonsverfassige, wo im Dokumänt ganz ufgschribe sind, si so ghalte gsi, ass d Kantön, wo umfassendi Hoheitsrächt übercho hai, si witgehend sälber noch eigenem Ermässe hai chönne uslege. Die Kantön, wo neu bildet worde si, hai usser Graubünde e representativi Verfassig übercho, für die drizäh Alte Ört sind zum Deil vorrevolutionäri Instituzione widerbeläb worde.
D Bundesakte (Acte fédéral) het us vierzig Artikel bestande. Dr Bund isch ghalte gsi, e minimali Rächtsgliichhäit vo alle Schwizer z garantiere, im Chriegsfal en Armee ufzstelle, d Ussepolitik z länke und mögligst dr Handelsverchehr zwüsche de Kantön z erliichtere. D Kantön irersyts garantiere sich gegesiitig ihri Verfassige, ihri Hoheitsgebiet, ihri Freiheit und ihri Unabhängikeit. Me het ebe jede Kanton as eigeti suveräni Einheit agluegt.
Was s Milidäär agoot, het dr Bund zäme mit de Kantön en Armee ufzstelle, wo 15,203 Maa ha söll. D Soldate hai vo de Kantön noch eme vorbestimmte Schlüssel müesse gstellt wärde.
Für d Staatsfinanze isch es Budget vo 490,507 Schwizerfranke vorgseh gsi, wobii d Biidräg vo dr Grössi vom Kanton abhängig gsi si, Bärn zum Bispil het 91,695 Franke müesse biidräge, Züri 77,153 und die bevölkerigsriiche Kantön Aargau und Waadt 52,212 respektiv 59,273 Franke.
S oberste Staatsorgan isch wie scho i dr Alte Eidgnosseschaft wider d Dagsatzig gsi, wo sich jewiils in eim vo de sächs Vorort – das si Friburg, Bärn, Soledurn, Basel, Züri und Luzärn gsi – droffe het. Dr Vorsitz vo dr Dagsatzig het dr Landamme vo dr Schwiz gha, wo au dr Schultheiss oder Bürgermeister vom Direktorialkanton gsi isch. E Revision isch nid vorgseh gsi.
Für d Übergangszit isch Friburg as Direktorialkanton bestimmt worde und dr Louis d'Affry, wo sech uf dr Consulta z Paris als Vermittler uszeichnet het, isch für 1803 as Landamme vo dr Schwiz iigsetzt worde und het usserordentligi Vollmächt übercho, bis d Dagsatzig s erschte Mol zsämmedrätte isch. In de Kantön si siibechöpfigi Kommissione iigsetzt worde, wo d Gschäft gfüehrt hai. Mit dr Liquidierig vo dr Helvetische Republik isch au s Oberste Gricht abgschafft worde, d Chlostergüeter, wo iizoge worde si, sin ene wider zruggee worde, d Nationalgüeter wider an d Kantön gfalle, und d Tilgig vo dr Nationalschuld isch greglet worde.
Im Schlusskapitel vo dr Urkunde het dr Erscht Konsul d Schwizer Unabhängikeit anerkennt und ihri Staatsornig garantiert.