Sudan

Dä Artikel behandlet d Republik Sudan. Für anderi Bedütige vo Sudan lueg Sudan (Begriffsklärung)

D Republik Sudan (arabisch جمهورية السودان , Dschumhūriyyat as-Sūdān) isch ä Staat in Nordost-Afrika mit Zuegang zum Rote Meer. Bis zue dr Abspaltig vum Sidsudan am 9. Juli 2011 isch er mit 2,6 Millione Quadratkilometer s'gröscht Land vu Afrika gsi.

جمهورية السودان (Arabisch) Dschumhūriyyat as-Sūdān (Umschrift) Republik Sudan
{{{ARTIKEL-FLAGGE}}} {{{ARTIKEL-WAPPEN}}}
Wahlspruch: النصر لنا an-nasr lanā (Arab. für „Dr Siig ghört uns“)
Amtsspraach	Arabisch, Englisch
Hauptstadt	Khartum
Staatsoberhaupt	Abdel Fattah Burhan
Regierigschef	Abdalla Hamdok
Flächi	1.886.068 km²
Iiwohnerzahl	28 Millione (2008 im hittige Staatsgebit)
Bevölkerigsdichti	15,5 Iiwohner pro km²
Brutto­inlands­produkt pro Iiwohner	718 US-Dollar
Währig	Sudanesischs Pfund (SDG)
Unabhängigkeit	1. Januar 1956 (früehner es britisch-ägyptischs Kondominium) am 9. Juli 2011 deilt
Nationalhimne	Nahnu dschund Allah dschund al-watan
Zitzone	UTC+3 MEZ+2
Kfz-Kennzeiche	SUD
Internet-TLD	.sd
Vorwahl	+249

An sine neije Grenze liige im Norde an Ägypte und Libye, im Weschte an Tschad und die Zentralafrikanisch Republik, im Süde dr Südsudan, im Oschte an Äthiopie und Eritrea. Mit erä Flechi vo knapp 1,9 Millione Quadratkilometer isch s Land öbbe fimfmol so grooss wie Dütschland.

Im Jänner 2011 isch e Abstimmig iber d'Unabhägigkeit vum eher chrischtlich-animistisch prägte Side vum muslimisch-arabisch prägte Norde erfolgt. Sälli Abstimmig het mit fascht 99% vu dr Stimme e Zuestimmig fier d'Deilig vum Land ergä.

Dr Sidsudan het sich no am 9. Juli 2011 fir unabhängig erchlärt. D'Grenze zwische beide neje Staate isch aber in ere eelriiche Gegend strittig, so dass e sällewäg e Chrieg befürchtet wird.

Geografii

E Dail vum ehemolige Gsamtstaat Sudan isch Deil vu dr Großlandschaft Sudan un dr Sahelzone. Syy Relief wird vu dr Beckelandschaft vum Nil un däm syne Randgebirge bstimmt. Im Nordoschte lyt s Bärgland vum Dschibal al-Bahr al-ahmar am Rote Meer, wu bis uf e Hechi vu 2.259 m uffe goht. Im sidlige Gränzberaich zue Uganda lyt im Immatong-Gebirg dr Bärg Kinyeti, wu mit 3.187 Meter dr hegscht Bärg vum Land isch. Dr sidweschtli Beckerand bilde d Nordäquatorialschwelle un di Zentralafrikanisch Schwelle, wu au d Wasserscheide zwisch em Nil- un em Kongosyschtem sin. Im Weschte lyt e Basaltgebirg uf em Marra-Plato, dr hegscht Bärg dert isch mit 3.088 Meter dr Marra. Im Zäntrum lige d Nuba-Bärg, wu zwische 500 Meter un 1.325 Meter hoch sin. Im Norde goht s Land uf bode Syte vum Nil in d Sahara iber, dr Dail weschtli vum Nil nännt mer Libyschi Wieschti, dr Dail eschtli Nubischi Wieschti. In dr Region um Khartum, wu dr Wyss Nil un dr Blau Nil zum eigetlige Nil zämmefließe, braite sich wyti, flachi Laimebene uus. Dr Sidsudan isch in dr Hauptsach bregt vu Iberschwämmigs- un Sumpflandschafte, di grescht Sumpflandlandschaft isch doderby dr Sudd.

Klima

Dr Sudan lit ummitelbar südlich vum nördliche Wendekreis un demit in dr eher druchene Regione vu dr Trope. Dr Norde het e Wüschteklima. S'Klima isch je witter sidlich, desto fichter. In dr Rägezyt vu April bis Novämber verdaile sich d Niderschlagsmängine vu 1.000 Millimeter im Side uf unter 100 Millimeter im Norde. Di mittlere Monetstämperature lige zwische 24 Grad Celsius un 32 Grad Celsius. D Tämperature chenne doderby wäg em Wieschteklima im Norde uf 41 Grad Celsius am Dag styyge un bis uf 4 Grad Celsius in dr Nacht abgheie.

Flora un Fauna

D Vegetation goht vu gringlächtem Bflanzewugs in dr nerdlige Wieschte un Halbwieschte iber Dorneheckesavanne in dr Sahelzone bis zue Druche- un Fyychtsavanne mit Hochgras im Side. Im Sumpfbiet vum Sudd an dr Grenze zum Südsudan dominiere Schilfgreser, Papyrus un Wasserhyazinthe, wu dur ihre schnäll Wagstum d Schiffbarkeit yyschränke.

Nationalpark

Im Sudan ischliesslich Südsudan het es 2006 zeh Nationalpark gä. S Schutzbietssyschtem umfasst doderby aber au Naturschutz- un Vogelschutzbiet. Dr Bärg Barkal mit dr historische Stadt Sanam ghere zum Wälterb vu dr UNESCO un baidi zämme bilde di antik Hauptstadt Napata vum Chenigryych vu Kusch.

Bevelkerig

Demografii

Bevelkerungsentwicklig im Sudan vu 1961 bis 2003

Zue dr Bevelkerig vum Sudan git s unterschidligi Aagabe. Si gehn vu ca. 36 Millione (Berächnig 2006, World Gazetter), iber rund 38 Millione (Schetzig 2006, Uuswärtigs Amt) bis knapp iber 41 Millione, Berächnig Juli 2006, CIA World Fact Book 2006). Devu entfalle ca. 28 Millione Lit uf dr Nordsudan un 8 bis 10 Millione uf dr Südsudan. 38,9 Brozänt vu dr Sudanese hän 2003 in Stedt gläbt; S Balligsbiet isch Khartum. 39,5 Brozänt vu dr Yywohner sin im glyyche Johr jinger wie 15 Johr gsi. D Bevelkerig wwagst alljohr um 2,55 Brozänt (Stand: 2006).

Bevelkerigsentwicklung (incl. Südsudan):

Johr	Yywohner
1905 (offiziälli Schetzig)	1.853.000
1910 (offiziälli Schetzig)	2.400.000
1993 (Zensus)	25.588.429
2003 (offiziälli Schetzig)	33.333.648
2009 (Berächnung)	38.312.007

S Durschnittsalter vu dr Bevelkerig lyt bi 18,3 Johr (Stand: 2006). D Läbeserwartig lyt bi 58,92 Johr, bi Manne 57,69 Johr un bi Fraue 60,21 Johr (Stand 2006).

Ethnie

Im ehemolige Staatsgebiet sin 52 Brozänt vu dr Bevelkerig sin Schwarzafrikaner gsi, 36 Brozänt arabischer Abstammig (Sudanaraber), 9 Brozänt ghere zue kuschitische Velker (v. a. zue dr Bedscha), 2 Brozänt sin Uusländer (zmaischt Flichtling us dr verschidne Chrieg z Afrika) un 1 Brozänt zue andere. Mit dr Unabhängigkeit hän sich die Ethnie entmischt. Mit dr Abspaltig vum Südsudan mit ere iber 90% schwarzafrikanische Bevölkerig stelle Sudanaraber jetz e knappi Mehrheit vu dr Iwohner.

Sproche

Vor dr Abspaltig vum Süde het guet d Helfti vu dr Sudanese Arabisch (Sudanesisch-Arabisch) gschwätzt, vor allem im Norde (dodervu 42 Brozänt as Muetersproch). Di ander Helfti schwätzt Afrikanischi Sproche, dodrunter Nuer-Dinka (12 Brozänt Dinka, 6  Brozänt Nuer; vor allem im Side), Nubisch (9  Brozänt; am mittlere Nil), Bedscha (8  Brozänt; im Nordoschte), Azande (5  Brozänt; im Sidweschte), Bari (3  Brozänt; im Sidoschte). E chlaini Bevelkerigsgruppe schwätzt Ndogo. Änglisch isch as zwoto Amtssproch verbraitet, im Südsudan alleinigi Amtssproch.

Religion

Dr Islam isch im Sudan Staatsreligion. 70 Brozänt vu dr Bevelkerig sin sunnitischi Muslim, 25 Brozänt Animischte un 5 Brozänt Chrischte. D Nitmuslime läbe in dr Hauptsach im Side vum Land un z Khartum. Mit em Iberdritt zum Islam oder Chrischtetum isch au ne soziale Ufstiig verbunde. Di sälbscht yygschetzt Zueschryybig zuen ere Religion entspricht sällewääg im Side aun ere gsellschaftligen Yyornig us afrikanische Religione sin in unterschidligem Maß Vorstellige in di bode abrahamitische Religionen yygflossen un hän byydrait zue ihre vylfätlige Glaubesforme.

D Scharia-Gsetz, wu im Sudan gälte, sin Dail vun eme staatlige Islamisierigsbrozäss, wu d Muslimbrieder unter em Hasan at-Turabi zuestimme. D Aahänger vum ehmolge Mahdi sin bolitisch in dr Hintergrund grote. Unter dr muslimische Bevelkerig hän sich verschideni Sufi-Orde (Tariqa) wyt uusbraitet. Doderzue zelle Qadiriyya, di im 19. Johrhundert yygfierte Bruederschafte vu dr Sammaniya un vor allem vu dr Khatmiyya. Gege dr offiziäll Islam bhaupte sich in dr draditionäll liberale sudanesische Gsellschaft volksislamischi Ritual wie dr Zar-Kult.

D Christe sin in dr Mehrhait Aahänger vu dr remisch-katholische Chilche im Sudan, wu im Side um 1900 in dr Region um Wau glyychzytig mit dr britische Anglikaner um Bor aafange hän missioniere. Di amerikanisch Presbyterian Church het bi dr Nuer am Obere Niol missioniert. Syt em Ädn vum Burgerchrieg braite sich im Side allmeh amerikanisch-evangelikali Gruppierigen uus. S git au Kopte im Norde, wu zmaischt vu Ägypte stamme.

Im afrikanische Verglyych sin im Sidsudan draditionälli Religione wie die vu dr Dinka no iberdurschnittli verbraitet.

Gschicht

Bildnis vun eme nubische Chenig

Dr Omar al-Baschir uf dr 12. Kumferänz vu dr Afrikanische Union (Februar 2009)

D Gschicht vum Sudan losst sich bis in d Paharonezyt zruckverfolge. Fir s alt Ägypte isch Nubie as Liferant vu Gold un Sklave wichtig gsi. Aafangs vu dr 12. Dynaschtii (1991–1785 v. Chr.) isch s an s ägyptisch Chärnland aagschlosse wore. As Folg vu dr Uflesig vum Neie Ryych ab em 12. Johrhundert v. Chr. isch z Nubie im 9. Johrhundert v. Chr. dr Staat Kusch entstande, wu bis in s 4. Johrhundert n. Chr. bstanden isch. In dr Johr 712–664 v. Chr. het Kusch mit dr „kuschitische Dynaschtii“ iber ganz Ägypte gherrscht.

Zytglyych mit dr Chrischtianisierig vu dr Region hän sich bis zum segste Johrhundert n. Chr. di drei nubische Chenigryych Nobatia, Makuria un Alodia uusebildet. Anne 651 het Ägypte, wu mittlerwyyli vu dr islamische Araber beherrscht woren isch, mit Nubie ne Fridesverdrag gschlosse. Är het bis zum 14. Johrhundert relativ stabili Beziehige begrindet. Im Zäntralsudan sin d Sultanat Darfur un Sannar entstande, wu bis in s 18. Johrhundert Bedytig gha hän. Zwisch em 14. un 16. Johrhundert isch dr Sudan mit Uusnahm vum Side islamisiert wore.

Im frieje 19. Johrhundert hän di osmanische Vizechenig vu Ägypte aagafnge mit dr Eroberig vum Sudan. Gege di ägyptisch Bsetzig het vu 1881 bis 1899 unter em islamisch-bolitische Fierer Muhammad Ahmad, em sälbschternännte Mahdi, dr Mahdi-Ufstand stattgfunde. Dää giltet as dr erscht erfolgryych Ufstand vun eme afrikanische Land gege dr Kolonialismus un het am Änd vum 19. Johrhundert zue dr Bildig vun eme aigene Staat gfiert. S sognännt Kalifat vu Omdurman het s 15 Johr gee un isch anne 1898 dur e anglo-ägyptischi Strytmacht in dr Schlacht vu Omdurman zerstert wore. No dr Ruckeroberig vum Sudan isch anne 1899 e britisch-ägyptisch Kondominium yygrichtet wore. Faktisch isch dr Sudan bis 1953 britischi Kolonii blibe.

Noch em Sturz vum Chenig Faruk vu Ägypte anne 1952 un dr Zyt vu dr isch fir dr Sudan dr Wäg frei gsi in d Uaabhängigkeit. Am 1. Jänner 1956 isch noch ere Volksabstimmig d Republik Sudan uusgruefe wore. Us dr Barlemäntswahle isch d National Unionsbartei (Umma-Bartei, churz UP) as Sigeri fiirigange un ihre Vorsitzende Ismail al-Azhari isch dr erscht Minischterbresidänt vum Land wore. Wäg innerbarteilige Differänzen isch no im nämlige Johr syy Rival Abdullah Chalil neie Minischterbresidänt wore.

Wäge dr Instabilitet vu dr Koalitionsregierig un wel aagäbli e ägyptischi Invasion dolt heb, het sich dr Chalil 1958 an dr Oberbefählshaber vu dr Strytchreft, dr General Ibrahim Abbud, gwändet mit dr Bitti z interveniere. Noch em Militerbutsch isch dr Abbud allmeh mit Revolte, Komplott un em Burgerchrieg im Sidsudan konfrontiert wore. Wel er mit däne Brobläm nit ferig woren isch, isch er no effetlige Brotescht anne 1964 zruckdrätte un het d Amtsgscheft an e Zivilregierig unter em Minischterbresidänt Sirr al-Chatim al-Chalifa ibergee. In dr Johr dernoo het s aber kai boltischi Stabilitet gee: 1965 isch dr Muhammad Ahmad Mahdschub Minischterbresidänt wore, 1966 dr Sadiq al-Mahdi, 1967 wider dr Muhammad Ahmad Mahdschub un 1969 dr Babikar Awadullah.

Die Situation het dr Oberscht Dschafar Muhammad an-Numairi 1969 zuen eme wytere Militerbutsch gnutzt. Em Numairi syy Bolitik het sich an syym ägyptische Vorbild Gamal Abdel Nasser orientiert, s sin sozialistischi un panarabischi Reforme durgfiert wore. Di Sudanesisch Sozialistisch Union (SSU) isch as ellainigi Bartei im Staat inschtalliert wore. Anne 1971 isch fir churzi Zyt dur e kommunistische Butsch entmachtet, derno aber wider yygsetzt wore. Dodruf isch er zum Bresidänt gwehlt wore, un s isch em 1972 glunge, dr Burgerchrieg zwische dr sudanesische Regierig un dr Rebällen im Sidsudan (Sudanesischi Volksbefreiigsarmee SPLA), wu scho 17 Johr gangen isch, mit em Addis-Abeba-Abchuu z beände. Anne 1981 het er aagfange d Regierig no islamistische Grundsätz uuszrichte. 1983 het er d Scharia im ganze Land yygfiert, au im jetz autonome Sidsudan. Är het di sidsudanesisch Regierig ufglest un dodermit s Addis-Abeba-Abchuu verletzt. Wäge däm isch dr Burgerchrieg wider uusbroche. Die bolitische Uarueje im Land het d Armee unter em General Swar ad-Dahab 1985 zum Aalass gnuu fir e wytere Militerbutsch, d Scharia isch aber in Chraft blibe. Bi dr Wahle 1986 isch wider dr Sadiq al-Mahdi zum Minischterbresidänt gwehlt wore.

Wel di boliotisch Instabilitet all greßer woren isch, isch anne 1989 wider zuen eme Militerbutsch chuu, unter em Generalleutnant Umar Hasan Ahmad al-Baschir, wu zue dr Bolitik vum Numairi zruckgchehrt isch. Au wänn er zyterhär as Vorsitzende vum „Nationale Kommandorot fir d Rettig vum Land“ s Land ohni Aafechtig beherrscht, het er vergebli versuecht, d Regierigsgwalt iber dr Side zruckzgwinne. Vu 1983 bis 2005 isch dr im Side ohni Unterbrächig im Burgerchrieg gsi.

Anne 2003 isch z Darfur im Weschte vum Sudan e Rebellion gege d Regierig z Khartum uusbroche. D Regierig het ere arabische Miliz, dr Dschanschawid, freii Hand gee un die het, usser d Rebälle z bekämpfe au d Zivilbevelkerig drangsaliert un Chriegsverbräche begange. Syt 2005 untersuecht dr International Strofgrichtshof (ICC) die Verbräche.

2005 isch e Friidesabchuu unterzeichnet wore zwische dr Regierig z Khartum un dr Sudanesische Volksbefreiigsarmee (SPLA), dr wichtigschte sidsudanesische Rebällegruppe. S het em Sidsudan Autonomii gwehrt un siht e Referändum iber d Uaabhängigkeit vum Sidsudan fir 2011 vor, wu vum 9. bis zum 15. Jänner durgfiert woren isch. Bi däre Abstimmig hän sich rund 99 % vu dr Wehler fir d Uuabhängigkait gstimmt.

Bildig

Universitete

Effetligi Universitete

• Al Fashir University, El Fasher
• Al-Neelain University, Khartoum and other locations
• Al Zaiem Alazhari University, Khartoum
• Blue Nile University, Ad-Damazeen
• Dalanj University, Dalang, Sudan|Dalang
• El Imam El Mahdi University, Kosti (city)|Kosti
• International University of Africa, Khartoum
• Karary University, Omdurman
• Nile Valley University, Khartoum
• Omdurman Islamic University, Omdurman
• Open University of Sudan, Khartoum
• Public Health Institute, Sudan|Public Health Institute, Khartoum
• Red Sea University, Port Sudan
• Sudan University of Science and Technology, Khartoum and other locations
• University of Bakht Al-Ruda, Al-Dewaym
• University of Dongola, Dongola
• University of Al Qadarif, Al Qadarif
• University of Gezira, Wad Medani
• University of Kassala, Kassala
• University of Khartoum, Khartoum
• University of Kordofan, Al-Ubayyid
• University of Nyala, Nyala
• University of Shendi, Shendi
• University of the Holy Quran and Islamic Sciences, Omdurman
• University of West Kordofan, Al-Foula
• University of Zalingei, Zalingei

Privati Universitete

• Ahfad University for Women, Omdurman
• Bayan College for Science & Technology, Khartoum
• Canadian Sudanese College, Khartoum
• Future University (Sudan)|Future University of Sudan, Khartoum
• National College for Medical & Technical Studies, Khartoum
• National Ribat University, Khartoum
• Omdurman Ahlia University, Omdurman
• University of Medical Sciences and Technology, Khartoum
• University of Science and Technology - Omdurman, Omdurman
• University of Sennar, Sennar
• Upper Nile University, Malakal

Sunschtigi Universitete

• Wad Medani Ahlia College, Wad Medani

Verwaltigsgliderig

Dr Sudan isch in 16 Bundesstaate (wilayat) underdailt. Witteri zehe, ehemoligi Bundesstaate, wo sit 2005 di autonome Region Südsudan bildet hän, sin am 9. Juli 2011 unabhängig worre. Die noochfolgend Tabelle enthaldet au noch dr Südsudan.

Bundesstaat	Hauptstadt	Flechi in km²	Aadail an dr Gsamtflechi	Yywohner (Berächnig 2006)	Aadail dr Gsamtbevelkerig
A'ali an-Nil	Malakal	77.773	003,16 %	1.212.979	003,38 %
al-Bahr al-ahmar	Bur Sudan	218.887	008,90 %	1.124.473	003,14 %
al-Buhairat	Rumbik	40.235	001,64 %	567.329	001,58 %
al-Chartum	Khartum	22.142	000,90 %	4.350.096	012,14 %
al-Dschazira	Wad Madani	23.373	000,95 %	2.796.330	007,80 %
al-Istiwa'iyya al-wusta	Dschuba	22.956	000,93 %	334.827	000,93 %
al-Qadarif	al-Qadarif	75.263	003,06 %	1.369.300	003,82 %
al-Wahda	Bentiu	35.956	001,46 %	262.787	000,73 %
an-Nil al-abyad	Rabak	30.411	001,24 %	1.188.707	003,32 %
an-Nil al-azraq	ad-Damazin	45.844	001,86 %	1.193.293	003,33 %
asch-Schamaliyya	Dunqula	348.765	014,17 %	833.743	002,33 %
Dschanub Darfur	Nyala	127.300	005,17 %	2.890.348	008,06 %
Dschanub Kurdufan	Kaduqli	79.470	003,23 %	1.111.859	003,10 %
Dschunqali	Bur	122.479	004,98 %	1.189.330	003,32 %
Gharb al-Istiwa'iyya	Yambio	79.319	003,22 %	1.731.341	004,83 %
Gharb Bahr al-Ghazal	Waw	93.900	003,82 %	1.467.870	004,09 %
Gharb Darfur	al-Dschunaina	79.460	003,23 %	1.006.801	002,81 %
Gharb Kurdufan *1	al-Fula	111.373	004,53 %	1.320.405	003,68 %
Kassala	Kassala	36.710	001,49 %	1.171.118	003,27 %
Nahr an-Nil	ad-Damir	122.123	004,96 %	1.027.534	002,87 %
Sannar	Sannar	37.844	001,54 %	1.532.085	004,27 %
Schamal Bahr al-Ghazal	Uwail	33.558	001,36 %	826.646	002,31 %
Schamal Darfur	al-Faschir	296.420	012,05 %	1.583.179	004,42 %
Schamal Kurdufan	al-Ubayyid	185.302	007,53 %	2.529.370	007,06 %
Scharq al-Istiwa'iyya	Kapoita	82.542	003,35 %	225.872	000,63 %
Warab	Warab	31.027	001,26 %	999.785	002,79 %
Sudan total	Khartum	2.460.432	100,00 %	35.847.407	100,00 %

Weblink

 Commons: Sudan – Sammlig vo Multimediadateie

Regierig

• Websiite vo der Regierig vom Sudan (englisch)
• Botschaft vo der Republik Sudan Dütschland

Überblick

• Länder- und Reiseinformationen des Auswärtigen Amtes
• Martin Pabst: Der Sudan - Land der Gegensätze, in: Österreichische Militärische Zeitschrift, Ausgabe 1/2004

Nochrichte

• Sudan Tribune (englisch)
• Tagesschau-Dossier: Katastrophe in Sudan
• International Crisis Group zu Sudan (englisch)

Verzeichnis

• www.sudan.net
• www.globalsecurity.org
• The Library of Congress - Country Studies: Sudan (englisch)