Blues

Dä Artikel behandlet d Musigform. Zu dè witerè Bedütigè luèg Blues (Begriffsklärung).

Blues isch è vokali un inschtrumäntali Musigform, wo sich i dè afroamrikanischè Gsellschaft i dè USA Èndi vom 19., Aafang vom 20. Johrhundert entwickelet hèt. Dè Blues bildet d Wurzlè vom gröschtè Deil vo dè bopulärè nordamrikanischè Musig. Jazz, Rock, Rock 'n' Roll un Soul sin nôch mit èm Blues vowandt. Sogar i dè aktuellè Stylrichtigè wiè Hip-Hop isch èn Echo vom Blues z spüürè. È Bluesform, wo hüüfig ufftrètet, hèt zwölf Täkt, d Melody wörd mit drei Akkörd (harmonischi Grundfunktionè) begleitet. S Wort Blues leitet sich vo dè bildhaftè änglischè Beschrybig I’ve got the blues bzw. I feel blue („ich bin druurig“) ab.

È tùpischi Blues-Combo us dè 1920er Johr: D Cannon’s Jug Stompers

Wurzlè, Gschichtè, Entwicklig

Afroamerikaanischi Sklavè tanzed zuè Banjo- un Percussionbegleitig, um 1780 ummè

Früèi Formè vom Blues sin i dè südlichè Deil vo dè Voeinigtè Staatè im spòtè 19. un früènè 20. Johrhundert vorcho. Dè Blues isch è eigèschtändigi Form vo dè schwarzè amerikanischè Folklore, wo sich nit uusschlièßlich uff anderi afroamerikanischi Musikformè wiè Goschpel, Negro Spiritual un Worksongs, wo au Fieldholler dezuè ghöred, zruggfüürè lôt. Dè Blues enthaaltet Elemänt vo afrikanischèr, europäischèr un karibischer Musig. Früèni Blues-Formè sin scho in Vaudeville- un Minstrel-Shows vom spòtè 19. Johrhundert dokumentyrt.

In der Früephase isch de Blues nume e Teil vom Repertoire vo afroamerikanische Musiker gsi. Er isch dur Tages-Schlager, Ragtime, Country-Songs und zitgenössischi Popmusik ergänzt worde. D Musiker vo sällere Zit si eender „Songster“ als „Blueser“ gsi. Blues isch Underhaltigsmusik vo de Farbige gsi und sini Interprete häi en uf House- und Rent-Partys oder bi öffentliche Verastaltige gspiilt. Erst wo d Kommerzialisierig dur d Plattelabels in de 1920er Joor aagfange het, foot mä e Spezialisierig uf Blues-Songs afo gsee.

Um 1910 ummè hèt sich s Wort ‚Blues‘ zum allgemeinè Sprõchgebruuch entwicklet. Sängerinnè wiè d Bessie Smith, Ma Rainey odder Alberta Hunter hèn dè Blues unter dè Afroamerikaner zimli populär gmacht, und au dè schwarz Musiker un Komponischt W. C. Handy (1873–1958) hèt wesèntlich dezuè bydrait. I dè Zit vo 1911 bis 1914 isch durch d Veröffentlichung vom Handy sim „Memphis Blues“ (1912) un bsunders sim „St. Louis Blues“ (1914) s Interesse vo vilnè Menschè gweckt worrè. Als ein vo dè Èrschtè hèt er Bluesstückle für Musiker un Sänger notyrt un arrangiert. De Morton Harvey hèt dè Memphis Blues als erschti Vokal-Bluesblattè bi Victor Records (Nr.17657) uffgnõ, un èn im Januar 1915 veröffentlicht.

Als erschti Bluesuffnaam von èm schwarzè Interpreet gildet That Thing Called Love vo dr Mamie Smith, wo es vom Okeh-Blattèlabel im Februar 1920 usèbrocht worrè isch. Im Auguscht 1920 hèt d Smith dè Titel Crazy Blues uffgnõ, wo sich als èrschtè gsungenè Bluestitel i dè Hitparadè platzyrt hèt und zuè nèm Millionèseller worrè isch. Im èrstè Monet sin rund 75.000 Blattè vokauft worrè un dõmit isch dè Begriff Blues wit vobreitet worrè.

Als wichtigschti Gschtalt vom Delta-Blues giltet villfach dè Robert Johnson, allerdings isch er innerhalb vom Country- bzw. Delta-Blues è bedütigslosi Figur, sin Ruum gôt uusschlièßlich zrugg uff d Phasè vo dè Widderentdeckig vom Blues durch s wyße Publikum i dè 1950er un 1960er Johr. Als Vatter vom Delta Blues un zentrali Figur wörd abber hüüfig dè Charley Patton aagfüürt, well er villi spòteri Interpretè entscheidend beyflusst hèt.

Uffgrund vo dè Migration vo villè Schwarze us èm Südè i dè Nordè vo dè USA, vor allem i diè großè Städt wiè Chicago un Detroit, isch dè Jazz, wo im Südè dört bopulär gsi isch, durch dè Urban Blues entscheidend brägt un erwiteret worrè. I dè 1940er un dè 1950er isch es i dè großè Städt vom Nordès – vo allem z Chicago – umkeert au zu nèrè zuènemmendè Vofynerung vom Country Blues cho, wo i dè Südschtaatè populär gsi isch. Zu stilistischè Witerentwickligè hèt au dè Ysatz vo Voschtärker (elegtrischè Blues) gfüürt, wo für Künschtler wiè Memphis Minnie, Muddy Waters, John Lee Hooker un Howlin' Wolf charakteristisch gsi isch.

I dè 1950er Johr isch dè archaischi akustisch Country Blues i dè Folkbewegig widder populär worrè. Großè Yfluss uff dè wachsendi Bekanntheitsgrad vom Blues z Europa hèt s American Folk Blues Festival gha, wo bin èm Größè wiè dè John Lee Hooker, T-Bone Walker un Jimmy Reed ufträtè sin. Abber dè elegtrischi, aktuelli Blues isch sit Mitti vo dè 1940er Johr i dè USA au vo Radio-DJs, bsunders vom Alan Freed, in irè Sendungè gschpillt worrè. Übber s Radio hèt er au wyßi Jugendlichi erreicht, won èn suscht uffgrund vo dè Segregation nit z hörè chriègt hèn. Us èrè Verschmelzig mit rauerè Spillformè vom Country wiè Honky Tonk isch schlièßlich dè Rock ’n’ Roll entschtandè.

John Lee Hooker bim Long Beach Blues Festival am 31. Auguscht 1997

Diè gsellschaftlichi Voänderig i dè 1960er Johr hèt bsunders bi dè jungè Amerikaner zuè nèm voschtärktè Intresse a dè afroamerikanischè Musig gfüürt, abber au dè Blues isch für wyßi Musigger intressant worre. Dõdeby hèn diè dômolls neu gründetè Blattèlabels è Rollè gschpillt, nebbè dè zaalrycher wörrendè Live-Ufftritt. D Labels hèn d Yschpilligè, wo i dè 1920er bis 1940er Johr uff 78 rpm Schallblattè uffzeichnet worre sin, uff Blattèsampler (LPs) widdervoöffentlicht (z. B. Mamlish, Origin Jazz Library (OJL), Yazoo) odder Neuuffnaamè vo ‚widderentdecktè‘ Künschtler publizyrt (z. B. Arhoolie, Biograph, Blue Goose, Prestige/Bluesville, Delmark). En Huufè Rockbands i dè 1960er Johr, bsunders z Großbritanniè, hèn dè Blues als Basis für iri Musig gnõ, un hèn èn wòrend dè so gnanntè „British Invasion“ Mitti vo dè 1960er Johr i d USA reimportyrt. Au dört isch er widder vo hauptsächlich wyßè Rockmusigger uffgriffè worrè (z. B. Butterfield Blues Band, Canned Heat un Johnny Winter). Bopuläri Musigger un Bands wiè The Doors, Led Zeppelin, Jimi Hendrix, Eric Clapton, Alvin Lee, Peter Green, The Rolling Stones un Rory Gallagher sin sowoll vom akustischè als au vom elegtrischè Blues beyflusst worrè un hèn dèvo iren eignè Styl abgleitet, dè Bluesrock.

Z Dütschland hèn i dè früènè 1970er Johr z. B. d Al Jones Bluesband, Frankfurt City Blues Band un Das dritte Ohr diè Tradition vo Muddy Waters odder B. B. King fortgfüürt. Spòter sin Bands wiè d Mojo Blues Band (uss Wyn) odder d Blues Company bopulär worrè. Diè 1968 gründeti Band Das dritte Ohr isch eini vo dè èrschtè Bands gsi, wo dè Blues i dè dütschè Sprõch vordrait hèt. Bsunders i dè DDR isch dè dütschsprõchig Blues pflegt worrè, so zum Byschpill vom Hansi Biebl, Jürgen Kerth, Klaus Renft un dè Gruppè Engerling (luèg au Blueserszenè).

Dè Blues isch i dè afroamerikanischè Community als bopuläri Musigform längscht vo anderè Styl wiè Soul, Hip-Hop odder R'n'B abglöst worrè, abber er läbbt i dè Arbèt vo wyßè wiè au vo afroamerikanischè Künschtler wiè Robert Cray, Stevie Ray Vaughan, Bonnie Raitt un anderè witer.

Tegscht

Bluestegscht sin i dè Regèl i dè Ich-Form vofasst, sell heißt, dè Autor odder Sänger vozellt vo datsächlichè odder fiktivè eignè Erlèbniss. Selli sin abber oft so stark voallgemeineret, dass è Identifikation vom Hörer mit èm Sänger nit möglich wörd. Hüüfig handlet diè Tegscht vom Vorrõt, Vobrèchè, Resignation, unerwiderti Lièbi, Arbètslosigkeit, Hunger, finanzièlli Not, Heimweh, Elleisy un Untreui. Oftmolls handlet s sich dõby abber um formelhafti Wendigè, wo d Sänger èm gääbenè Aalass aabassè un voänderè düèn. S Klischee vom Blues, vo allem druurigi Musig z sy, wo nõ i dè Zit vo dè Widderentdeckung i dè 50er un 60er Johr durch s neue wyße Publikum erfaarè hèt, hängt èm Blues bis hüt aa. Datsächlich isch d Meezaal vo allnè Bluesstüggle abber eender beschwingt un danzbar un artikulyrt i dè Tegscht ebbèso hüüfig negativi wiè bositivi Stimmigè. So git s au vill heiteri, witzigi un optimistischi Bluesschtüggle. Nõ 1919 hèt dè W.C. Handy vo Bluesschtüggle als „happy-go-lucky songs“ gschwätzt. Doch s thematische Spektrum vom Blues isch witus größer un facettèrycher. Thematisyrt wörred ebbèso hüüfig Religion, Bolitik (asè z. B. dè Hitler Blues, wo dè „The Florida Kid“ Ernest Blunt im Johr 1940 bi Bluebird Records ygschpillt hèt), Frauèrächt, tyrannischi Vorgsetzti un au derbè Sexismus. Selli letschti Spylart vom derb-vulgärè Blues isch i dè 20er un 30er Johr entschtandè un wòrd als Hokum-Blues benamst. Er isch oft i dè Work-Camps vom amerikanischè Südè vo reisendè Musigger zu dè Unterhaaltig vo dè Büèzer gsungè worrè. Zu dè Hokum-Blues-Musigger zellèt u. a. dè Bo Carter un d Hokum Boys (Tampa Red un dè Georgia Tom), wo mit èm Titel „It’s tight like that“ èn Hit i dè 20er hèn landè könnè.

Eini vo dè yflussrychschtè Sängerinnè vom Blues: Bessie Smith (1936)

Diè früènè Bluesschtüggle hèn è unregelmäßigi Rhùthmik un folget èm Sprõchrhùthmus. È Strophè im früènè Blues beschtôt meischtens uss drei Zylè. Diè èrscht Zylè wörd widderholt un wörd meischtens mit dè glychè odder ènèrè ähnlichè Melody gsungè. I dè drittè Zylè findet sich è Art vo inhaltlicher Reaktion: è Antwort, Erklärig odder Begründig, un d Melody isch è anderi:

Well now, baby meet me in the bottom, bring me my running shoes

Well now, baby meet me in the bottom, bring me my running shoes

Well, I’ll come out the window, won’t have time to lose.

(Howlin’ Wolf, „Down In The Bottom“)

Woke up this morning with the blues down in my soul

Woke up this morning with the blues down in my soul

Saying "My baby gone and left me, got a heart as black as coal"

D Widderholig vo dè èrschtè Zylè hèt dè Zweck, èm Sänger bi Stegreifinterpretationè mee Zit für d Erfindig vo dè drittè Zylè z gää. Ußerdèmm wärd dômit è Spannigsvohältnis uffbaut, wo sich èrscht mit dè vozögert gsungenè drittè Zylè ufflöst. D Tegscht in Bluesstüggle scheinet oft nit zu dè Musig z bassè, doch dè Sänger ka bschtimmti Silbè hèrvorhebbè un anderi unterdruggè, so dass dè Rhùthmus stimmt. Dè Sänger ka d Dòòn ebbèfalls so variyrè, demit sie zum Bass un zu dè Begleitig basset.

S Blues-Schema

S Standard-Blues-Schema isch dè 12-taktige Blues (12-bar blues) un basyrt uff dè Akkordfolgè vo dè I. Stufe Tonika, dè IV. Stufe Subdominantè un dè V. Stufe Dominantè. Uff vir Täkt Tonika folget je zwei Täkt Subdominantè un Tonika, je ein Takt Dominantè un Subdominantè un widder zwei Täkt Tonika. S Schema in Form von èm Chordsheet:

||  I   |  I  |  I  |  I  |  IV  |  IV  |  I  |  I  |  V  |  IV  |  I  |  I  ||

Als drittletschtè Akkord ka au d Dominantè statt dè Subdominantè gschpillt wörrè.

Sell Schema isch im Lauf vo dè Zit stark erwiteret un modifizyrt worrè. Nebbè dè zwölftaktigè Standardform git s seer vill witeri Bluesschemata. Byschpill defür sin s 8-Täkt-Blues-Schema, s 12-Täkt-Melodisch-Moll-Blues-Schema, bi dèm d Tonika un d Subdominantè jewyls Moll-Akkörd sin, d Dominantè allerdings èn Dur-Dominantseptakkord, odder s 12-Täkt-Standard-Jazz-Blues-Schema.

Quick Change Wörd im 2. Takt vom Blues-Schema aaschtell vo dè Tonika d Subdominantè gschpillt, so sait mo dèm èn Quick Change.

||  I  |  IV  |  I  |  I  | . . .

Turnaround Dè Turnaround kündigt s Ènd vom Blues-Schema aa un füürt melodisch un rhùthmisch zum Aafang vom Schema zrugg. Dè Turnaround ka entweddèr 1-taktig odder 2-taktig gschpillt wörrè. Bi eim 2-taktigè Turnaround wärd hüüfig in Takt 12 d Dominantè statt dè Tonika gschpillt.

… |  I  |  V  ||

Blues im Jazz

Im Jazz isch dè Blues eigèntlich nu no als Harmony-Folg votrèttè (wiè d Rhythm-Changes vom G. Gershwin). Hüüfig wörd diè klassisch Blues-Form um diè gängig Jazz-Kadenz II-V-I un um d Jazz-Akkörd erwiteret un voänderet.

Am nägschstè sin sich dè Jazz un dè Blues Aafang vo dè 40er Johr im 20. Johrhundert kõ. Bsundere dè Charlie Christian uff dè Jazz-Sitè un dè T-Bone Walker als Votrètter vom Blues hèn diè beidè Musigschtyl zimli èng zämmè brocht.

• Grund-Schema mit konkretè Akkordsimbol in F:

||  F7 / / /    |  Bb7 / / /   |  F7 / / /   |  Cm7 / F7 /   |  

|  Bb7 / / /   |  Bdim / / / /   |  F7 / / / /   |  Am7 / D7 /   |  

|  Gm7 / / /   |  C7 / / /   |  F7 / D7 /   |  Gm7 / C7alt /   ||

• Grund-Schema Moll-Blues in Cm:

||  Cm7 / / /    |  Fm7 / / /   |  Cm7 / / /   |  Gm7b5 / C7alt /   |  

|  Fm7 / / /   |  Fm7 / / / /   |  Cm7 / / / /   |  Cm7 / / /   |  

|  Ab7b5 / / /   |  G7alt / / /   |  Cm7 / / /   |  Dm7b5 / G7alt /   ||

• Grund-Schema im Dixyland-Jazz in Bb:

||  Bb / / /    |  Eb7 / / /   |  Bb / / /   |  Bb7 / / /   |  

|  Eb7 / / /   |  Eb7 / E^o /   |  Bb / / /   |  G7 / / /   |  

|  Cm7 / / /   |  F7 / / /   |  Bb / Eb7 /   |  Bb / F7 /   ||

Melodik/Inschtrumäntyrig

Dè renommyrte un für vill jüngeri Musiger vorbildliche Bluesgitarrischt B. B. King bi nèm Konzèrt im Wyßè Huus am 26. Juni 2006

Dè melodische Uffbau von èrè Strophè entschpricht èm inhaltlichè. Tùpisch sin diè so gnanntè Blue Notes. Selli Dòòn hèn im chromatischè zwölfdönigè Sischteem kein Blatz, well si uss dè afrikanischè Pentadonik kömmèt. S handlèt sich im Wesèntlichè um zwei Dòòn: èn Don zwischè dè chlynè un großè Terz un ein zwischè dè vomindertè un reinè Quintè, jewyls bezogè uff dè Grunddon. Diè chly Septym isch strèng gnõõ kein blue note. Luèg dezuè au dè Artikèl übber d Bluesdonleiter aa. Sit Aafang vo dè 1920er Johr hèt sich diè (akustisch) Gitarrè zum stylbrägendè Inschtrumänt vom Delta Blues entwicklèt. Bis dõhy isch dè Blues hüüfig vo Tanz-Orcheschtèr gschpillt worrè. Bi dè Bsetzig hèt s offebar kei feschti Vorgaab gää, wenn au d Klarinettè, d Fiddle sowiè s Banjo in vill Orcheschtèrn vo sellèrè Art votrèttè gsi sy dürftè. Für d Basslaag isch entwedder è Tuba, èn Tonnèbass odder dè Jug ygsetzt worrè. S hüüfig zeichnete Bild vom einsamè Blues-Sänger, wo nu vo sinèrè Gitarrè begleitet dè Blues singè duèt, isch è Klischee. Gmeinsami Ufftritt mit anderè Blues-Sänger sin gnau so hüüfig wiè Soloufftritt.

Gitarrè sin sit Èndi vom 19. Johrhundert durch diè induschtrièlli Broduktion un dè Vosandhandel sèlbscht im rückschtändigè Delta erschwinglichi Begleitinschtrumänt. Dezuè chunnt, dass Gitarrè mit dè klimatischè Extreembedingigè im füücht-heißè Südè vo dè USA bessèr zrächtkõ sin als bspw. Piano odder Banjo. Gschpillt isch fast usschlièßlich d offeni Stimmung. Diè hütig Standardschtimmung vo dè Sitè nõch E-A-d-g-h-e' hèt sich èrscht spòter bi dè Blues-Musiger durrègsetzt.

Literadur

• Amiri Baraka (2003): Blues People – Von der Sklavenmusik zum Bebop, Orange Presse, ISBN 3-936086-08-7
• Samuel B. Charters (1959, dütschi Uusgabè 1962 un 1982): Der Country Blues: Songs und Geschichten, Rowohlt Volaag, ISBN 3-499-17492-8
• Alfons Michael Dauer (1983): Blues aus 100 Jahren, 43 Beispiele zur Typologie der vokalen Bluesformen, ISBN 3-596-22952-9
• Ted Gioia (2008): Delta Blues. The Life and Times of the Mississippi Masters Who Revolutionized American Music, W. W. Norton, ISBN 978-0-393-06258-8
• David Harrison (1993, dütschi Uusgaab 1994): Die Welt des Blues, Karl-Müller-Volaag, ISBN 3-86070-132-0
• Theo Lehmann (2001): Blues and trouble, Zur Geschichte des Blues, Aussaat Volaag, ISBN 3-7615-5088-X (èrschti Ufflaag 1960 bi Henschèl-Volaag, Bèrlin/DDR)
• Peter C. Muir: Long Lost Blues. Popular Blues in America, 1850-1920. University of Illinois Press, Urbana/Illinois 2010, ISBN 978-0-252-07676-3
• Robert Palmer (1995), Deep Blues: A Musical and Cultural History of the Mississippi Delta, Penguin Books, ISBN 0-14-006223-8
• Carl-Ludwig Reichert (2001): Blues – Geschichte und Geschichten. Mit Audio-CD, ISBN 3-423-24259-0 – vgl. Sparifankal
• Elijah Wald (2004, dütschi Uusgaab 2012): Vom Mississippi zum Mainstream. Robert Johnson und die Erfindung des Blues, Rogner & Bernhard, ISBN 978-3-8077-1079-2
• Bill Wyman (2001): Blues – Geschichte, Stile, Musiker, Songs & Aufnahmen, ISBN 3-88472-525-4

Weblinggs

 Commons: Blues – Sammlig vo Multimediadateie

• En Huufè Notè- un Hörbyschpill uss dè Früèzit vom Blues, Worksong un Fieldholler
• www.pbs.org 7-deiligi Seriè „Martin Scorsese präsentiert The Blues“ für s öffentlich-rächtlichi Fèrnsee uss dè USA 2003 (änglisch)
• D Gschicht vom Blues

Einzelnõchwys

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Blues“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.