Dionysos

De Dionysos (altgriech. Διόνυσος, Diónȳsos) isch der griechisch Gott vom Wii. Er ghört zo de olympische Zwölfgötter. D Römer hend en mitem Liber gliichgsetzt.

Mythos

Giburt und Juget

De Dionysos isch de Soo vom Zeus und vo sinere Gliebte Semele, de Töchter vom Kadmos. Well d Hera, d Frau vom Zeus, iifersüchtig woren isch, het si a de Semele de Floo is Oor gsetzt, as si umsverode de Zeus ase gsie wöll, wien er sich a de Hera zaigi. De Zeus het die Bitt aber zruggwise. Well d Semele aber nöd ufghört hett bettle, het er sich im End ere i sinere woore Form zaigt, under Blitz und Tunder. D Semele, wo scho schwanger gsii isch, isch gstorbe. De Zeus het aber de Embryo us de tote Semele gnoo und i siin Oberschenkel iignaiit, demit das Chind nöd ono umchöm, und het ase de Dionysos uustrait.

Noch de Giburt isch de Dionysos uf d Insle Naxos broocht wore, won er vo Nymphe uufzoge woren isch. Spööter het er denn Und well de Dionysos uf Naxos e schöni Chindhait verbroocht het, het er spööter a de Insle di beste Reebe geschenkt und de Naxischi Wii het i de Antiki zo de beste Woosorte zällt.

Sini Juget het er z Lydie ufem Berg Tmolos verbrocht, und zwor i de Gsellschaft vo Satyre. Debi het er sich in gliichaltrige Ampelos verliebt, emene Soo vomene Satyr und ere Nymphe. De jungi Gott het em Jüngling ase gschmaichlet, as de gern echli öbermüetig woren isch, vor lutter Froid, und isch denn, trotz de Warnig vom Dionysos, im Iifer ufen Stier ufeghocket um e Wettrene zmache. Aber er isch abghait und vom Stier vertramplet wore. Uf Bitte vom Dionysos isch denn de Ampelos in e Reebe (agr. ampelos) verwandlet wore.

As junge Maa het de Dionysos useme Heer vo Silene, Satyre, Fraue und anderne, womer nöd umbidingt wör erwarte, as si gueti Soldaate hergend, gege Indie zoge und het dai de König … bisigt. Drufabe isch de Dionysos uf Griecheland zrugg und het dai d Reebe und de Wiibau iigfüert.

De erscht wo z Griecheland Wii gmacht het, isch de Athener Lykos gsii. Er het de noiji Trank sinene Bikannte uuftischet; wo die aber afange hend de Ruusch z spüre, hend si gmaind, er wöl si vergifte, und si hend en tööt.

Funktion

De Dionysos het de Wiibau erfunde. Sin Stab, de thyrsos, isch us Schilfroor (narthex) gmacht und um de sind Ebhoi und Rebe gwunde, s oberi End vom Thyrsos goot in en Piniezapfe öbere.

Kult

De Dionysos isch scho vo de Mykener vereert wore. I de kretische Stadt Chania (agr. Kydonia; mykenisch: Kudōnijā) sind em Zeus und em Dionysos (mykenisch: Diwonūso) Biilihung gopferet wore. Au ufeme Archivtäfeli us de mykenische Stadt Pylos (myk. pu-ro) werd de Gott gnennt, offebar imene Kontext mit Wii. Aber da Täfeli isch nöd guet erhalte und cha nöd schlüssig erchlärt were.

Noch em Mythos het sich de Dionysoskult nu geg groosse Widerstand bi de Grieche iibörgeret, drum het die früenrig Forschig globt, as de Dionysos relatiiv spoot usem anatolische Ruum z Griecheland iigfüert woren isch. Di bronzezittliche Zügnis zaiget aber, as er zo de alte griechische Gotthaite ghört.

Zagreus

Noch de orphische Traditio, hets zwee Dionysos ggee. De erst isch de Soo vom Zeus und vo de Persephone und werd au Zagreus oder Sabazios gnennt. De erst Dionysos isch aber vo de Titane umbroocht wore. Spööter hett den de Zeus mit de Semele de zweet Dionysos zügt. Drum werd de Dionysos au Demetor ("vo zwo Müettere") gnennt oder Digenes ("zwaimoll giboore"). De zweet Name werd aber seget anderi, het er, well er zerscht vo de Semele und denn usem Oberschenkel vom Zeus giboore woren sai. De Zagreus und de Sabazios stamed us nödgriechische Kulture und hend sich den z Griecheland mit em alte Dionysoskult vermischt.

Literatur

Edward Tripp: Reclams Lexikon der antiken Mythologie. Stueggert, 1991. ISBN 3-15-010371-1
Anne Ley: Dionysos. In: Der Neue Pauly (DNP). Band 3, Metzler, Stuttgart 1997, ISBN 3-476-01473-8, Sp. 651–664.