Duke-of-York-Inseln

Duke-of-York-Inseln
	Lag vu dr ainzelne Insle Lag vu dr ainzelne Insle
Gwässer	Pazifik
Archipel	Bismarck-Archipel
Geografischi Lag	4° 10′ S, 152° 27′ OKoordinate: 4° 10′ S, 152° 27′ O
	Duke-of-York-Inseln (Papua-Neuguinea) Duke-of-York-Inseln
	Duke-of-York-Inseln (Papua-Neuguinea) Duke-of-York-Inseln
Zahl vo de Insle	13
Hauptinsle	Duke-of-York-Insle
Gsamtflechi	58 km²
	D Duke-of-York-Inseln us em All D Duke-of-York-Inseln us em All

D Duke-of-York-Insle bilde ne Inselgruppe im Bismarck-Archipel, wu zue Papua-Neiginea ghert. Gnännt sin si noch em Herzog vu York. Vu 1885 bis 1918 sin si as Neulauenburg (au Neu-Lauenburg) Dail vu dr Koloni Dytsch-Neiginea gsii.

Geografi

S 58 km² groß Biet bstoht us dryzeh Insle: Duke of York Insle, Big Pigeon Island, Kabakon, Kerawara, Mait, Makada (au Amakata oder Amakáda), Mioko, Mualim, Pigeon Island, Ruruan, Tonwalik, Ulu un Utuan.

D Duke-of-York-Gruppe lyt in ere gfehrdete Zone, wel do zwoo tektonischi Blatte ufenander stoße. Ärdbidem un Tsunami sin fir d Bewohner vu dr Insle nyt Uugwehnligs.

Klima

S Klima uf dr Duke-of-York-Insle isch e gmäßigt fycht, tropisch Meerklima. Drucke Wätter chindet dr Sidoscht-Passat aa. Di niderschte Durschnittstämperature vu 23 °C ligen in dr Monet Juni bis Septämber, d Hechschtwärt vu 32 °C in dr Monet Dezämber un Jänner. D Luftfychtigkait schwankt zwische 71 un 78 Brozänt. Im Dezämber het s im Durschnitt sechs, im Merz un April elf Rägedäg.

Natur

Uf Duke-of-York-Insle wachse chlaineri Wälder, wu unter anderem us dr Schirmbaumart Pandanus dubius (in dr Ramoaaina-Sproch Uom gnännt) bstehn. Derzue het s Grasflechine mit Sorghum propinquum. Näbe dr Zingiberaceae-Art Alpinia oceanica un dr Wachsbluem Hoya papillantha git s z. B. d Orchidee Leucophanes albescens. S Miesch Plagiochila miokensis chunnt nume uf dr Insle Mioko vor

Dr Schmätterling Mycalesis phidon xanthias git s uf dr ganze Inselgruppe. Anderi Dierarte sin dr Chäferschnäck Lepidopleurus acuminatus, dr Fäldhaigumper Valanga nobilis miokoana und Wachtelart Excalfactoria lepida.

Landwirtschaft

Großi Flechine wäre zum Aaböu vu Kokosnuss, Banane un andre Fricht gnutzt. In Gärte wäre au Aibika (Abelmoschus manihot) un Maniok aaböue. Dailwys het s au Kakao, aber dää isch nit bsundersch erdragrych. Zum Zie vu dr Wäge un Chääre wäre Wasserbiffel brucht.

Bevelkerig

Anne 1996 hän uf dr Insle rund 12.000 Mänsche gläbt, in dr Hauptsach Melanesier, wu Ramoaaina schwätze, e auschtronesischi Sproch. Im Johr 2000 isch die Sproch vu 10.266 Lyt gschwätzt wore. Dialäkt vum Ramoaaina sin Makada un Molot (uf dr Hauptinsle) un Aalawa (uf Mioko, Ulu un dr sidligere Insle). D Makada-Dialäkt unterschaidet sich stark vum Ramoaaina un wird villicht vu dr Sprächer vu andre Dialäkt nit verstande. Vil Lyt schwätze au d Amtssproch Tok Pisin. Die, wu zwische 20 un 30 Johr alt sin un uf dr Sekundarschuel gsii sin, chenne zum Dail au e weng Änglisch. Vu dr iber 50-Jehrige chenne ne Dail au d Tolai-Sproch Kuanua, wu in dr Region um Neibritannie un Neiirland as Handelssproch verbraitet gsii isch.

Di maischte Mänsche uf dr Insle läbe vum Verchauf vu Kopra un vum Fischfang.

Gschicht

Dr erscht Europäer, wu d Duke-of-York-Insle entdeckt het, isch dr Brit Philipp Carteret anne 1767 gsii. 1791 isch dr britisch Kapitän John Hunter zue dr Inselgruppe chuu un het dr Balanawang-Hafe entdeckt, wu no ihm speter Port Hunter (Hunterhafe) gnännt woren isch.

Anne 1878 het dr Korvettekapitän Bartholomäus von Werner vum Chriegsschiff SMS Ariadne fir 400 Mark dr Fergussonhafe uf dr Insle Makada fir s Dytsch Rych gchauft. Im Johr 1884 isch d Inselgruppe unter dr Verwaltig vu Dytsch-Neiginea em dytsche Kolonialrych aaglideret wore. Näbe dr Kopra-Produktion isch vor allem s Aawärbe, zum Dail au d Zwangsverschlaipfig vu Arbaiter in d Koloni Dytsch-Samoa wichtig gsii.

Bis 1890 isch uf Kerawara d Zäntralverwaltig vu dr Neuguinea-Kompagnie gsii. Uf Mioko het s Kokosplantasche un e Station vu dr „Deutschen Handels- und Plantagengesellschaft der Südseeinseln“ gee, uf Makada isch e Station vum Handelshuus „Hernsheim und Comp.“ gsii.

Noch em Erschte Wältchrieg sin d Duke-of-York-Insle zue Großbritannie chuu. Syt dr Unabhängigkait 1975 ghere si zue Papua-Neiginea.

Christligi Mission

Di methodistisch Chilche het as erschti mit dr Missionierig vum Bismarck-Archipel aagfange. Am 15. Augschte 1875 isch dr Missionar George Brown uf d Insle chuu un het d Wesleyanisch Mission grindet. Är het sich z Port Hunter (Hunterhafe) uf dr Hauptinsle nidergloo. Zämme mit eme Dutzed Hälfer het er vu Duke of York uus d Nochberinsle Neibritannie un Neiirland missioniert un zahlrychi Gmaine grindet, wu alliwyl us europäische Sidler un Yyhaimische bstande sin. Ab 1878 sin Yyhaimischi daift wore, ab 1880 erschti Laieprediger us dr indigene Bevelkerig ernännt wore. Wu anne 1878 vier Missionar uf dr Gazelle-Halbinsle z Neibritannie umbrocht wore sin un aagäblig vu Kanibale ufgfrässe wore seie, het dr Brown uf eme Rachefäldzug 20 Yyhaimischi umbringe loo. 1881 isch dr Brown mit syre Familie uf Sidney zoge. Katholischi Missionar sin ab 1882 fir d „Mission du Sacré Cœur“ uf d Insle chuu. D Bevelkerig isch hite in dr Hauptsach methodistisch.

D Missione hän aber nit nume welle di „uuglaibige Haide“ zum Chrischtetum welle bekehre, si hän au s Ziil verfolgt, Kolonialware us dr Missionsgebiet z exportiere. Im Side vu dr Hauptinsle het di Katholisch Mission in dr dytsche Kolonialzyt z. B. Kokosplantasche ghaa. Au d Wesleyanisch Mission het uf Ulu Kokosplantasche bedribe.

Bilder

E Mann vu dr Duke-of-York-Insle. Aquaräll vum John Hunter, ca. 1791
S Hisse vu dr dytsche Flagge uf Mioko
Handelsstation vu dr Dytsche Handels- un Plantaschegsellschaft uf Mioko
S erscht Huus vum George Brown z Port Hunter
Fraue uf Mioko um 1900
Mioko um 1900

Literatur

Goran Aijmer: Ritual Dramas in the Duke of York Islands. An Exploration of Cultural Imagery. 1997, ISBN 91-630-4203-7
Cornelis de Boer: Pele, das Muschelgeld von Neu-Lauenburg. In: Der Primitivgeldsammler. 17/1986
Helen Bethea Gardner: Gathering for God: George Brown in Oceania. Otago University Press, 2006, ISBN 978-1-877372-18-6
D. Gewertz und F. Errington: First contact with God: individualism, agency, and revivalism in the Duke of York Islands. In: Cultural Anthropology. Band 8, 1993, S. 279–305
Andrew Midian: The Value of Indigenous Music in the Life and Ministry of the Church. The United Church in the Duke of York Islands. 1999, ISBN 9980-68-034-2
August Seidel: Deutschlands Kolonien. Koloniales Lesebuch für Schule und Haus. Area Verlag, 2004, ISBN 3-89996-201-X, S. 322–324
George Brown: Notes on the Duke of York Group, New Britain and New Ireland. In: Royal Geographical Society. Band 47, 1877, S. 137–150
Ernst von Hesse-Wartegg: Samoa, Bismarckarchipel und Neuguinea. Drei deutsche Kolonien in der Südsee. Leipzig 1902
Carl Ribbe: Ein Sammelaufenthalt in Neu-Lauenburg (Duke of York im Bismarckarchipel). 1912
Grose-Smith: Descriptions of eight new species of butterflies from New Britain and Duke of York Islands in the collections of the Hon. W. Rothschild and Mr. Grose Smith, captured by Captains Cayley Webster and Cotton. In: Annals and Magazine of Natural History. 1894

Weblink

Commons: Duke of York Islands – Sammlig vo Multimediadateie

Neulauenburg im Deutschen Kolonial-Lexikon (1920), Band II
Duke of York-Inseln. In: Meyers Konversations-Lexikon. 4. Uflag. Bd. 5, Bibliographisches Institut, Leipzig 1885–1892, ‎ S. 201.
Encyclopædia Britannica: Duke of York Islands (englisch)

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Duke-of-York-Inseln“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.