D Bariiser Friidenskomferänz 1919

D Bariiser Friidenskomferänz het vom 18. Januar 1919 bis zum 21. Januar 1920 zwüsche de Siiger vom Erste Wältchrieg stattgfunde, die Besigte si vom e Däil vo de Verhandlige usgschlosse gsi. Si het s Ziil gha, e Friidensverdraag mit Dütschland und sine Verbündete uszaarbäite. Iir Ergääbnis si d Bariiser Vorortverdrääg gsi, drunder au dr Friidensverdraag vo Versailles.

Die „Groosse Vier“ (vo linggs): dr David Lloyd George, dr Vittorio Emanuele Orlando, dr Georges Clemenceau und dr Woodrow Wilson bi de Verhandlige z Versailles.

Dr Vrlauf

En amerikaanischi Karikatuur zur milidäärische Drookulisse gege Dütschland: Wil im Wilson si 14-Punkt-Blaan aagääblig nit iighalte wird, duet dr Marschall Foch as 15. Punkt dr Spitz vo sim Sääbel drzue.

D Kämpf zwüsche Ööstriich-Ungarn und Italie si scho am 3. Novämber 1918 im Waffestillstand vo Villa Giusti und die zwüsche Dütschland und Frankriich und Groossbritannie am 11. Novämber 1918 bim Waffestillstand vo Compiègne beändet worde. Es het zerst vom Januar 1919 en interalliierti Vorkomferänz gee, wo Dütschland drvo usgschlosse gsi isch und wo d Friidensbedingigen festgläit het. Vom Mai 1919 häi denn d Siigermächt mit de Middelmächt bzw. de Noochfolergestaate vo dr Donaumonarchii Friidensverhandlige abghalte. Die si nume churz gsi und zum grösste Däil schriftlig gfüert worde.

An deere Komferänz häi 32 Staate mitgmacht. D Siigermächt Groossbritannie, Frankriich, Italie und d USA si as Mitgliider vom ene „Root vo de Vier“ die maassgääblige Nazioone gsi. D Verdrääge si im Vergliich zu früenere Friidensverdrääg seer vil umfangriicher gsi, wil si näbe de Pünkt, wo für Friidensverdrääg tüpisch si wie Territoriaalfrooge und Reparazioonspflichte, au d Gründig vom Völkerbund und dr Internazionaale Aarbetsorganisazioon (ILO), wo s hüt no git, behandlet het.

Die interalliierti Komferänz het, und das isch d Idee vo de Franzoose gsi, am 18. Januar aagfange, em Jooresdaag vo dr Gründig vom dütsche Riich z Versailles im Joor 1871 aagfange. Im Spiegelsaal vom Schloss Versailles, wo dr pröissisch König Wilhelm I. zum Kaiser broklamiert worden isch, isch au dr Verdraag mit Dütschland underschriibe worde. D Komferänz cha mä in zwäi Däil iidäile,wil dr US-Bresidänten Woodrow Wilson vo Middi Februar bis Middi Merz häimgfaare isch, zum d Amerikaaner drzue z bringe, ass si dr Völkerbund wurde understütze. Zur gliiche Zit isch au dr britischi Brömiee David Lloyd George uf Groossbritannie, zum innepolitischi Reforme uf e Wääg z bringe. Dr franzöösisch Brömiee und Bresidänt vo dr Komferänz Georges Clemenceau isch am 19. Februar vom ene Anarchist aagschosse worde, het aber chönne witermache.

Im erste Däil vo de Verhandlige isch d Satzig vom Völkerbund witgehend in iirer ändgültige Form von ere Kommissioon under dr Läitig vom Wilson verfasst worde. Dr Wilson het sich drbii uf d Entwürf vom Südafrikaaner Jan Christiaan Smuts und vom Brit Robert Cecil gstützt. Au isch mä sich witgehend äinig worde über d Verdäilig vo de dütsche Kolonie in Form vo Mandaat vom Völkerbund. Au die strittige Gränzfrooge uf em Balkaan (mit Usnaam vo dr Gränze zwüsche Itaalie und Jugoslawie) si in deere Faase beaarbäitet worde.

Wo dr Wilson zrugg gsi isch, het mä sich uf d Friidensbedingige für Dütschland konzentriert und au d Aagläägehäite vo Ostmiddelöiropa behandlet. Wäge de Gebietsaasprüch vo Italie isch s zum Ekla cho, wo d italiäänisch Regierig Dalmazie nid überchoo het, wie mä s iire im Londoner Verdraag vo 1915 versproche gha het, und im Juni gstürzt worde isch.

Am 18. April 1919 het die dütschi Delegazioon d Iilaadig zur Komferänz überchoo, zum mit em Ergäbnis konfrontiert z wärde. En ächte Spiilruum zum verhandle het si nid gha, wil d Löösig vo de Inträssegeegesätz zwüsche de Siiger alli Konzessionspotenziaal usgschöpft het“.

Um d Vorstellige vom Wilson us sim 14-Punkt-Brogramm, bsundrigs s Sälbstbestimmigsrächt vo de Völker, het mä sich – wie im Fall vom Südtirol – nid grooss kümmeret. In de nöije Nazionaalstaate in Ostöiropa het s groossi nazionaali Minderhäite gee, was e schweeri Belastig für die Friidensornig gsi isch und zu de middelbaare Uslööser vom Zwäite Wältchrieg ghöört häi. Au mit sine Vorstellige über d Freihäit vo de Meer het sich dr Wilson nit chönne duuresetze. Dr US-Senat het doorum d Verdrääg nid ratifiziert.

Dr Friidensverdraag vo Versailles

Die dütschi Verhandligsdelegazioon 1919 z Versailles (Walther Schücking, Johannes Giesberts, Otto Landsberg, Ulrich von Brockdorff-Rantzau, Robert Leinert, Carl Melchior)

D Seeblockade und dr Druck vom ene milidäärische Ultimatum vo de Alliierte häi d Weimarer Nazionaalverdsammlig drzuebrocht dr Friidensverdraag aaznee, und am 28. Juni 1919 het en die dütschi Delegazioon z Versailles underschriibe.

Liddratuur

• Winfried Baumgart: Vom europäischen Konzert zum Völkerbund. Friedensschlüsse und Friedenssicherung von Wien bis Versailles (= Erträge der Forschung. Band 25). Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1974, ISBN 3-534-06399-6, S. 56–143.
• Karl Bosl (Hrsg.): Versailles – St. Germain – Trianon. Umbruch in Europa vor fünfzig Jahren. Oldenbourg, München u. a. 1971, ISBN 3-486-47321-2.
• Eckart Conze: Die große Illusion. Versailles 1919 und die Neuordnung der Welt. Siedler Verlag, München 2018, ISBN 978-3-8275-0055-7.
• Max Gunzenhäuser: Die Pariser Friedenskonferenz 1919 und die Friedensverträge 1919–1920. Literaturbericht und Bibliographie, Bernard & Graefe, 1970.
• Fritz Fellner: Vom Dreibund zum Völkerbund. Studien zur Geschichte der internationalen Beziehungen 1882–1919. Verlag für Geschichte und Politik u. a., Wien 1994, ISBN 3-486-56091-3.
• Dimitri Kitsikis, Le rôle des experts à la Conférence de la Paix de 1919, Ottawa, Éditions de l’Université d’Ottawa, 1972.
• Gerd Krumeich: Die unbewältigte Niederlage. Das Trauma des Ersten Weltkriegs und die Weimarer Republik. Verlag Herder, Freiburg im Breisgau 2018, ISBN 978-3-451-39970-1.
• Jörn Leonhard: Der überforderte Frieden. Versailles und die Welt 1918–1923. Verlag C.H. Beck, München 2018, ISBN 978-3-406-72506-7.
• Margaret MacMillan: Die Friedensmacher. Wie der Versailler Vertrag die Welt veränderte, Propyläen, Berlin 2015, ISBN 978-3-549-07459-6.
• Arno J. Mayer: Politics and Diplomacy of Peacemaking. Containment and Counterrevolution at Versailles, 1918–1919. Knopf, New York NY 1967.
• Marcus Payk: Frieden durch Recht? Der Aufstieg des modernen Völkerrechts und der Friedensschluss nach dem Ersten Weltkrieg. Walter de Gruyter, Münche 2018, ISBN 978-3-11-057845-4.
• Alan Sharp: The Versailles Settlement. Peacemaking in Paris, 1919. Macmillan, London u. a. 1991, ISBN 0-333-42140-X.

Weblingg

 Commons: Pariser Friedenskonferenz 1919 – Sammlig vo Multimediadateie

• Deutsches Historisches Museum
• Jörn Leonhard: Erwartung und Überforderung. Die Pariser Friedenskonferenz 1919. In: Aus Politik und Zeitgeschichte (ApuZ) 15/2019, uusegee vo dr Bundeszentrale für politische Bildung am 5. April 2019
• Ulrich Herbert: Eine neue Weltordnung. Die Pariser Friedensverträge 1919 und ihre Auswirkungen auf den Seiten der Universität Freiburg 2010
• Alan Sharp: The Paris Peace Conference and its Consequences, in: 1914–1918-online. International Encyclopedia of the First World War, ed. by Ute Daniel, Peter Gatrell, Oliver Janz, Heather Jones, Jennifer Keene, Alan Kramer, and Bill Nasson, issued by Freie Universität Berlin, Berlin 2014, doi:10.15463/ie1418.10149.