Sardinie

Dä Artikel handlet vo der Insle und de hüttige Regioon Sardinie. Für de Staat Sardinie, wos vo 1720 bis 1798 und vo 1814 bis 1861 ggää hät, lueg Königrych Sardinie.

Sardinien

Basisdate
Hauptstadt:	Cagliari
Provinze:	5
Flechi:	24.089,89 km² (3.)
Iiwohner:	1.658.138 (31. Dez. 2015)
Bevölkerigsdichti:	68,8 Iiwohner/km²
Website:	www.regione.sardegna.it
ISO 3166-2:	IT-88
Presidänt:	Francesco Pigliaru (PD)
Charte

Sardinie isch nach Sizilie die zweidgröschdi Insle im Mittelmeer und zäme mit es paar chlinne Insle drumume au en italieneschi Region.

Geografi

Sardinie ligt öbbe 180 km weschdlich vo Idalie ewäg im Mittelmeer. Tunesie im Süde isch 210 km entfernt, Korsika im Norde numme 11 km.

D Insle umfasst rund 24 000 km². Es hett rund 1,6 Mio. Iwohner un isch somit die dünnschd besidledi Region vo Idalie. 30 Prozänt vo de Iwohner lääbe in der Hauptschdadt Cagliari.

Küschde

An de Küschde glänze Feriesidlige, Betonburge sin e Usnahm. D Sarde sälber hänn sich de Urlaubesboom z nutze gmacht un Hüüser errichded, die vermided werde. Es gitt wunderschöni Küschde, die bekanndeschdi isch sicher d Costa Smeralda.

Lang isch di gsamti Küschde 1870 km. Zum gröschde Deil sin es schneewissi Sandschdränd; einsam, ändlos lang, chleini schnukkligi Buchde zwüsche Klippe oder au unzuegängliche Schdeilküschdeschdreife. Me findet Sarazenedürm, dere Muurwerk isch nitt ganz eso massiv wie die vo de Nuarghedürm. Zwüschem 15. und 18. Joohrhundert sin die Dürm baut worde un hänn derzue dient, Piradeaagriff abzwere.

Land

Im Landesinnere isch d Urschprünglichkeit erhalde worde. Es wachse vili Chrüdder wild wie Thymian, Maccia, Rosmarin un Myrte. Es finde sich Opuntie, Erdbeerbäum, Weideländereie, Getreidefläche, Schdei- un Korkeiche. Sardinie isch vo Idalie de gröschdi Korkproduzänt. In de Wälder läbe Wildsäu. D Buure halde Hiener, Rinder, Lämmer, Geise, Schöf un Säu, ebesowenig dürfe Esel un Rösser nit fehle.

Nuraghedürm sin uff de ganze Insle verschtreut. Si bilde mit ihre Näbedürm un Muurring oftmools richdige Burge un zeuge voo der Vergangeheit. Si hänn Verdeidigungslinie bildet, da alli gegesiddig in Sichtkontakt gsi sin.

In de Bergregione leuchde d Schdei in verschiede Farbe, d Bärg sin us Granit.

Klima

S Klima isch mediteran. Im Winder hett es um die 15 °C, znacht um die 7 °C, wärend im Frihsummer un Friherbschd aagnämi Temperadure um die 28 °C herrsche. D Nacht isch aagnääm mit 18 °C. Im Juli un Auguschd chaa es dann scho emol um die 30 °C haa, znacht chielt es aber bis uff 20 °C ab. Es goot immer e Wind, drum isch es trotz alldäm au im Hochsummer aagnääm. Im Mai beginnt dann d Badsaison bi 18 °C, im Hochsummer schdiggts bis uff 24 °C bi ere Sunneschiinduur vo rund 11 Schdund am Daag. D Rägewarschinlichkeit isch im Hochsummer mee als gring, d Meteorologe verzeichne 1 Rägedaag im Monet Juli un Auguschd. Im Winder isch es denne nitt usszschließe, dass es eimool wüchendlich chüblet.

Bevölkerig

Die meischde Sarde ghöre der römisch katolische Kirch aa. Amtsschprooch isch Idaliänisch, aber d Bevölkerig pfläge ihri Muederschprooch Sardisch, wo au zue de romanische Schprooche zellt wird.

Gschichdlichs

Um 6000 v. Chr. isch Nordsardinie vo Korsika us bsidled worde.

D Nuraghier sin ab 1800 v. Chr. igwandered. Ab 700 v. Chr. hänn dann Punier us Nordafrika die Nuraghier verdribe.

Im Joohr 238 v. Chr. wird Sardinie Römischi Provinz un blibbts au, bis dann 534 n. Chr. Sardinie em Byzantinische Reich aahghöre duet.

Um 900 bilde sich die 4 Judikate mit je eme Richder an der Schpitze: Cagliari, Arborea, Torres un Gallura.

1015 forsiert de Pabschd d Befreiig vo Sardinie vo de Araber un im Joor 1297 schänkt de Pabschd Sardinie em spanische Königshuus Aragon.

Die Carta de Logu, e in Sardisch gschribenes Schdroof- und Zivilrächd wir vo de Eleonora d´Arborea 1395 gschribe. Des Rächt blibbt bis 1827 in Kraft.

Vo 1478 bis 1708 isch Sardinie e Deil vom spanische Wäldrich. 1326 isch es zu Aragon choo, und Aragon isch denn zum Riich vom Karl V. choo. Es wird vo Cagliari uss vo eme Vizekönig regiert. Doo dedurch ischs Volk zu Leibeigene abgschdige.

1714 fallt die Insle an Öschdrich – wägem Spanische Erbfolgchrieg.

1720 chunnt d Insle zu Savoye, und das ganze Gebilde wird zämme mit Piemont zum Königriich Sardinie.

1861 wird Sardinie Teil vom neue Königriich Italie

1918 wird die sardische Aktionspradei vo Soldade gründet. Die fordere Autonomie, was de Mussolini aber 1922 erfolgriich underdruckt.

1948 erhaldet Sardinie si Autonomie.

Wirtschaft

Gründet hett sich e sardisches Inschdidut, wo derfür gsorgt hett, daß durch taktischi Verchaufsförderig au in Mailand und New York sardische Handwerkskunschd an de Maa odder an d Frau brocht werde hett chönne. Nadurlääder wird zue Schueh, Däsche un Gürdel verarbeided. D Nochfroog nach Flächtware, Chörb, Schüssle un Schale us Ton un Artikel us Kork isch uff Grund vo Importe uss Fernoschd stark zrugg gange. De Export vo Wii, Schoofschees und Likör bringt zue de Devise us em florirende Tourismus Devise ins Land. Gfroggt sin immer noo handgschmiididi Artikel, wo me zum Grille bruucht, au Mässer mit Horngriff.

Flora un Fauna

Für Vögel isch Sardinie s einzigschdi Paradis. An de Chüschdesee finde sich rosa Flamingos, Löffler, Kormoran un Reiher. Während der Bliedezitt sin dann d Bienefrässer in Schwärm underwäggs un me findet e mängi Näbelkrähe un au Fäderchrönli.

Amphibie sin in Form vo Höhlesalamander un Molch heimisch uff Sardinie. Reptilie chaa me au finde, under anderem Landschildchrodde, Eidäxearde un Naddere.

Ässe un Drinke

Us althergebrochder Tradition wird Fleisch un Fisch vor allem uff Holzcholegrill oder in Erdlöcher mit Zuegab vo vile schmackhafde Chrüddli grillt. Di bekannti idalienischi Chuchi hett nadürlich au nitt vor Sardine halt gmacht, me findet Pizza un Paschda überall. Chees wird us Ziige- Schoofs- und Chuemilch produziert, under anderem de bekannti Ricotta. Die viile Biinli liifered Oraschebliede-, Kaschdanie- un Eukalyptushonig, wo zum Deil in Gebäck un Konfekt verarbeided wird. D Druube bringe e herbe Rotwii füüre, es gitt sehr wohl au liechderi Wissi. Un im Weschde vo de Insle baue si d Druube aa für Dessertwiili.

Touristischi Ziil

De Trenino Verde, e hisdorischi Schmalschburbahn, verchehrt quer durchs Land, aber numme in der Hauptreisezitt. Die unzählige Grodde an der Küschde lohne e Bsuech. Aber auch Capo Testa oder d Isla Maddalena erfülle optisch alli Ferieträum. D Städtli sin au nätt aazluege, jedoch beschränke sich vili Reisendi uff de Schtrandurlaub.

Weblink

Commons: Sardinie – Sammlig vo Multimediadateie

di amtlich regional Website (italienisch)
Sardegna Turismo s offizielle Tourismus-Portal vo Sardinie (mehrsprochig)

40.0277777777789.0694444444444Koordinate: 40° 2′ N, 9° 4′ O