Uvulare Vibrant

Uvulare Vibrant
IPA-Nummere	123
IPA-Zeiche	ʀ
IPA-Bildli
Teuthonista
X-SAMPA	R\
Kirshenbaum	r"
Hörbiispiilⓘ

De uvular Vibrant isch en Konsonant vo dr mänschliche Sprooch, wo änder sälte isch. Im Alemannische ùn andre europäische Sprooche isch es ei Variante vùm Zäpfli-r. S Zeiche defür im Internationale Phonetische Alphabet isch [ʀ].

Artikulation

• Es isch en Vibrant, er wird mit meerere Schläg vo dr Zùng gäge de Artikulationsort artikuliert.
• De Artikulationsort isch uvular; de hinteri Zùngerùgge schloot gäge s Gaumezäpfli.
• D Phonation isch stimmhaft; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder.
• Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
• Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

Sprooch		Wort	IPA	Bedütig	Bemerkig
Alemannisch	Markgräflerisch	ergere	[ˈɛʀg̊əʀə]	‚ärgre‘	in dänne Dialäkt, wo e Zäpfli-r; in viile Dialäkt in freier Variation mit eme [ʁ̥], [ʁ̞] oder eme Zùngespitze-r.
	Oberelsässisch	grian	[g̊ʀiə̯n]	‚grien‘
	Oberschwäbisch	dr Ricka	[d̥əˈʀɪkɐ]	‚dr Rùgge‘
Afrikaans		rooi	[ʀoːi̯]	‚root‘	Cha statt däm au en Frikativ [ʁ] sy.
Änglisch	südafrikanischs Änglisch vo de Cape Flats	red	[ʀɛd]	‚root‘	Ei mööglichi Ussprooch vùm /r/; cha au [ɹ], [ɹ̝], [ɾ] oder [r] sy.
	traditionelle Dialäkt vo Northumberland.				Hüüfiger en [ʁ], im sognannte „Northumbrian Burr“.
	Änglisch vo Sierra Leone				Hüüfiger en [ʁ].
Dütsch		rot	[ʀoːt]ⓘ	‚root‘	In freier Variation mit eme [ʁ], eme uvulare Approximant oder [r].
Französisch		rendez-vous	[ʀɑ̃devu]	‚rendezvous, Abmachig‘	Hüt hüüfiger en [ʁ] oder Approximant.
Neuhebräisch		ירוק	[jaˈʀok]	‚grien‘	Cha au en [ʁ] oder en Approximant sy.
Jiddisch	Standard	בריק	[bʀɪk]	‚Brùgg‘	Hüüfiger en Flap [ʀ̆]; cha au en alveolars [ɾ] oder [r] sy.
Katalanisch	gwüssi nördlichi Dialäkt	córrer	[koˈʀe]	‚seggle‘
Luxemburgisch	Standard	Rou	[ʀəu̯]	‚Rueji‘	Allophon vo /ʀ/ vor Vokal; sältniger au en Frikativ [ʁ].
	ältri Sprecher	Mauer	[ˈmɑ̝ʊ̯əʀ]	‚Muur‘	Wird vo jüngre Sprecher als e Vokal [ə] oder [ɐ] ussgsproche.
Niiderländisch		rood	[ʀo:t]	‚root‘	Di gnaui Ussprooch vùm /r/ isch in de verschidne Dialäkt sehr verschide.
Okzitanisch	Languedokisch	garric	[ɡaʀi]	‚Eiche‘	Wird vo eme /r/ ùnterschide.
	Provenzalisch	parts	[paʀ]	‚Deil‘
	südlichi auvergnatischi Dialäkt	garçon	[ɡaʀˈsu]	‚Sohn‘
	südöschtlichi limousinischi Dialäkt	filh	[fʲiʀ]
Portugiesisch	Europäischs Portugiesisch	rarear	[ʀəɾiˈaɾ]	‚sältener werde‘	Alternates with other uvular forms and the older alveolar trill.
	Fluminense	mercado	[me̞ʀˈkaðu]	‚Märt‘	Wird hüt änder vo frikative Ussprooche verdrängt. Am Silbeänd isch es in freier Variation mit [x], [χ], [ʁ], [ħ] ùn [h] vor stimmlose Luut.
	Sulista	repolho	[ʀe̞ˈpoʎ̟ʊ]	‚Chabbis‘	Cha au en [r] oder [h] sy
Romani	mangi Dialäkt	rom	[ʀom]	‚Maa‘	E Allophon vo ältre retroflexe Luut, ùn wird wäge däm viilmool au als /ɽ/ transkribiert. In andre Dialäkt au en andre Luut.
Selkupisch	nördlichi Dialäkt	ӄаӄри	[ˈqaʀlɪ̈]	‚Schlitte‘	Allophon vo /q/ vor Liquida
Lakota		ǧí	[ʀí]	‚es isch bruun‘	Allophon vo /ʁ/ vor [i]
Schwedisch	südlichi Dialäkt	räv	[ʀɛːv]	‚Fùggs‘

Fuessnote

Konsonante	Lueg au: IPA, Vokale
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal Nasal m ɱ n̪ n ɳ ɲ ŋ ɴ Plosive p b t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞ Affrikat pɸ bβ p̪f b̪v tθ dð ts dz tʃ dʒ ʈʂ ɖʐ tɕ dʑ cç ɟʝ kx ɡɣ qχ ɢʁ  Implo­siv  ɓ ɗ ᶑ ʄ ɠ ʛ Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ ʂʼ q͡χʼ    Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ fʼ θʼ sʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ xʼ χ’ Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.