Opera
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A opera ye un espectaclo a on que una narración u historia se escenifica cantando y con acompanyamiento orquestal y os elementos escenicos tipicos d'o teatro (decoracions, vestuario). A sobén va precedita d'una introdución instrumental. O suyo nombre proviene d'a denominación italiana opera in musica (obra musicalizata), y ye cognato d'a palabra patrimonial aragonesa "uebra" ("fer buena uebra").
Ha tenito gran apocheu entre l'alta burguesía y a nobleza d'os zaguers sieglos, fendo parti d'a tradición d'a musica clasica europea.
Cantaires famosos
editarEn primeras os cantaires masculins d'opera mas conoixitos yeran prencipalment castratos, entre os que bi ha de destacarse-hi a Francesco Bernardi conoixito como Senesino, u Carlo Broschi (Farinelli). Ya en o sieglo XX destaca Enrico Caruso considerato como un d'os millors tenors d'a historia y Tito Gobbi. En os anyos 1960 destacan Alfredo Kraus y l'italiano Giuseppe Di Stefano, en os anyos 1970 o mexicano Francisco Araiza, José Carreras, Luciano Pavarotti y Plácido Domingo. En o principio d'os anyos 1990 Carreras, Pavarotti y Plácido Domingo forman os Tres Tenors, fendo espectaclos operisticos por tot o mundo incluyindo-ie cancions d'opera, pop y d'astros estilos musicals.
Entres d'as cantaires femeninas destaca Anna Renzi que en o sieglo XVII estió a primera muller considerata como prima donna. En o sieglo XVIII fuoron famosas Faustina Bordoni y Francesca Cuzzoni. En o sieglo XIX destaca María Malibrán d'a que compositors como Frédéric Chopin, George Sand, Félix Mendelssohn, Franz Liszt, Gaetano Donizetti y Vincenzo Bellini yeran admiradors suyos a mas a mas de estar considerata por Gioacchino Rossini como una d'as millors cantaires. En a primera mitad d'o sieglo XX destaca María Callas como cantaire y politica, en a segunda mitad Birgit Nilsson, Renée Fleming, Jessye Norman, Joan Sutherland, Montserrat Caballé, Victoria de los Ángeles, Renata Tebaldi, Ghena Dimitrova, Kiri Te Kanawa, Cecilia Bartoli, Kathleen Battle, Angela Gheorghiu, Diana Damrau, Natalie Dessay y Anna Netrebko.
A opera en Aragón
editar
Entre os grans cantaires d'opera d'Aragón se pueden destacar os tenors Miguel Fleta, Julián Biel u Antonio Aramburo, o baritono Marino Aineto Castro y as sopranos Pilar Lorengar y Carmen Gracia Tesán.
Cal decir tamién que una d'a operas mas famosas de Giuseppe Verdi, Il trovatore, se desembolica en gran parti en Aragón, prencipiando l'acción en a torre d'o Trobaire de l'Alchafaría de Zaragoza.
