Ijeren
Izirel (òrere si Ijeren me otu-usem Obolo, mè ire Israel me usem Ebeke) ìre ido me Esia agan̄ ichep-ura. Ìkup me agan̄ òsiki mbum-ura agba Okwaan̄ Ile Mediterenia, mè iyaka ikup igbet Okwaan̄ Anyiaan̄ agan̄ inyọn̄. Ido Lebanọn okup ọmọ me agan̄ inyọn̄, Siria me agan̄ inyọn̄ mbum-ura, Ido Jodan mè "West Bank" me agan̄ mbum-ira, Gaza me ichep-ura, sà Ijipiti okup me agan̄ òsiki ichep-ura kan̄.
Ema ebọkọ utelelek me òso usen ini me emen onyan̄ Mêe me acha 1948. Egọọk inin̄ Ogbo Mgbambọp Ido me òso akọp mè usen ge me emen onyan̄ Mêe me acha 1949. Izirel ìre sọntiik ido. Okike ijọn̄ îbenbe ìre 20 770 km² ikat ikana. Ọmọ ore òso 150 me lek ido ìmimiin̄ me linyọn̄. Ido ya ìre nchat ijọn̄; mun̄ ìmọnọ ìrek iba mè okpọkọ ge me efit (2.1%) me lek ijọn̄ ido ya. Otu-ifuk ene ìluluk me emen ìre 9,085,610, òrere òso 99 ene ewabe me emen ichit. Ikpoko ema ekisa inyam ewe ìre Shekel eyi ayaya (iman̄ kan̄ ìre ₪, mè iyaka ire ILS me igege isibi). Isibegwen ene me akpọk etip, iman̄-ibot ǹgwen [dialing code] ìre +972.
Ikan ido kiban̄ ìtumu ibe ke ido Izirel ìre ido ebi Ju mè ire ido demokirasi (ido ìkikpulu lek kiban̄ igọọk me ike owuwa ene me emen eweekbe). Îre ido kpechichik ene ibe etọbọ ebum me otu-oniin̄ ge, mè ìre ibe ekasan̄a amọn ifolek ike mkpulu ido okupbe [liberal democracy]. Ubọk mkpulu [system of government] kiban̄ ìre eyi <paliamentary>; otutuuk ama ìkukup me ido ya mîkisan̄a si ebi ene ìbesi uwu-ikan [proportional representation]. Ebi ene si mîkikeme ubọk me mgbọ ebesan̄a ebi ibot mkpulu mè ebi uwu ikan. Uwu ikan kiban̄ ekigwen Kineset [Knesset]. Ido kiban̄ ìre òso akọp ita mè ge me lek ido ibọbọọn̄ ichit me linyọn̄. Ire ibekpọ ere ebi ene elukbe ugwem ichat, Izirel ochit me agan̄ Etete Mbum-ura [Middle East]. Ọmọ si ire ge me lek ebi kè ido ìkup me inyọn̄, ire ekikpọ me otu-ifuk ebi ìkwekween̄ mè iriọọn̄ ukot akọn̄ mè ebi ìrarak isi akọn̄ si; me ebi ìkakaan̄ ikpa-itọn̄ [certificate] eyi uwu-ikpa ile [tertiary institution]; me ifiafiat ikpoko isa iweek ifuk-ibot [research]; me irọrọ mè ichili mè ibene igwuun̄ [development]; me ebibaan̄ ikukup me utelelek; me nsabọn igagat ugwem mè iyaka imiin̄ inin̄ ugane (kpekwu nsek) [life expectancy]; me ikekisa ayaya ifuk-ibot inu [innovation] mè me ikakaan̄ ubelejit. Izirel ìkeke me inyọn̄ me otutuuk inu chi.
Erieen yi, Izirel, ìsibi "Awaji okikpulu" mè iyaka isibi "itatap àlo melek Awaji." Owuwa inu òfolek ido yi me mgbọ òraraka mêmun̄ me emen Ikpa Mbuban agan̄ Oka Inyan̄a-ibot.