Cantón d'Obwalden
El cantón d'Obwalden, d'antiguo Unterwalden Alto (en francés: Obwald, n'italianu: Obvaldo, en romanche: Sursilvania) ye un semicantón de Suiza Central y unu de los cantones montiegos (Waldstätten). La so capital ye la ciudá histórica de Sarnen.
| Cantón d'Obwalden | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| y | |||||
| Alministración | |||||
| Estáu federáu |  Suiza | ||||
| ISO 3166-2 | CH-OW | ||||
| Tipu d'entidá | cantón de Suiza | ||||
| Capital |
Sarnen (es)  | ||||
| Nome oficial | Kanton Obwalden (de) | ||||
| Nome llocal |
Obwalden (de) Obwald (fr) Obvaldo (it) Sursilvania (rm) | ||||
| Llingües oficiales | alemán estándar suizu | ||||
| División | |||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 46°52′N 8°02′E / 46.87°N 8.03°E | ||||
 | |||||
| Superficie | 490.58 km² | ||||
| Llenda con | Cantón de Nidwalden, Cantón de Lucerna, Cantón d'Uri, Berna y Cantón de Schwyz | ||||
| Puntu más altu |
Titlis (es) | ||||
| Puntu más baxu |
Lago de los Cuatro Cantones (es) | ||||
| Altitú media | 473 m | ||||
| Demografía | |||||
| Población | 37 841 hab. (31 avientu 2018) | ||||
| Densidá | 77,14 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 y UTC+02:00 | ||||
| Fundación | 1291 (Gregorianu) | ||||
| ow.ch | |||||
 | |||||
Xunto col cantón de Nidwalden formaba'l cantón d'Unterwalden, unu de los trés cantones primitivos de l'Antigua Confederación Suiza.
Toponimia
editarEl nome d'Obwalden vien deriváu del nome de Unterwalden. Nel so orixe, Unterwalden foi conocíu en llatín como inter xibles, que n'español puede traducise como ente montes y n'alemán foi tomáu como Unterwalden. Depués, pa estremar los dos valles que constituyíen el territoriu de Unterwalden, l'unu foi llamáu ob dem Wald, ente que'l segundu foi llamáu nid dem Wald, qu'en 1803 nel Acta de Mediación son mentaos como Obwalden y Nidwalden.
Historia
editarLos primeros asentamientos de los que se tienen trazos provienen de los celtes y romanos. A partir del añu 700, los alamanes asitiáronse nel área. En 1291 Obwalden xunióse con Nidwalden col nome d'Unterwalden pa formar una alianza coles comunidaes d'Uri y Schwyz, sellada nel Pactu Federal de 1291 (Bundesbrief). Nos sieglos XIII y XIV, Obwalden desenvolvió'l so gobiernu llocal; sicasí, l'asamblea realizóse conxuntamente con Nidwalden hasta l'añu 1330.
En 1403 el cantón xunióse con Uri pa invadir el Valle de la Leventina (anguaño parte del cantón del Tesinu) pa establecer un nuevu mercáu de quesu y besties. Alredor de 1500 gran parte de los homes del cantón trabayaben como mercenarios. Dalgunos d'estos soldaos atroparon bienes y caltuvieron diverses asignaciones na alministración llocal. Mientres la ocupación napoleónica, ente 1798 y 1803, so la República Helvética, el cantón pierde la so independencia convirtiéndose nel distritu de Sarnen del cantón de Waldstätten, al que tamién fueron anexaos Nidwalden, Uri, Schwyz y Zug. Foi tamién mientres esti periodu que les comuñes adquirieron derechos políticos fundamentales que caltendríen entá dempués de la cayida de la República en 1803. Tres l'Acta de Mediación de Napoleón Bonaparte, el cantón repunxo la so independencia. La forma actual y definitivo data de 1815, fecha na que'l monesteriu y la comuña d'Engelberg dexaron el cantón de Nidwalden pa xunise a Obwalden, y asina convertise nun exclave del mesmu.
Dende la restauración en 1803 y hasta 1999, el semi-cantón d'Obwalden foi designáu oficialmente na Constitución suiza como Unterwalden ob dem Wald (Unterwalden Alto). Foi tan solo en 1999, tres l'adopción de la nueva Constitución que'l nome d'Obwalden foi introducíu na mesma.
Xeografía
editarObwalden allúgase na rexón de Suiza Central a veres del llagu de los Cuatro Cantones (conocíu tamién como llagu de Lucerna), otros llagos importantes son: Sarnersee, Lungerersee, Melchsee, Tannensee y Wichelsee. El visu más altu ye'l Titlis (3.238 msnm), asitiáu nos Alpes uraneses. La gran parte del cantón ta asitiada nos Prealpes suizos. El puntu más baxu ta asitiáu a 434 msnm a veres de llagu de los Cuatro Cantones. Finalmente, el cantón ye travesáu pelos ríos Melchaa (que desagua nel llagu de Sarnen), el Sarner Aa y el Engelberger Aa (en Engelberg, que desagüen nel llagu de los Cuatro Cantones).
El cantón llenda al nordeste y este col cantón de Nidwalden, al sur col cantón de Berna y al oeste col cantón de Lucerna. Gracies al exclave del Engelberg, tamién comparte fronteres col cantón d'Uri.
Demografía
editarEl cantón d'Obwalden tien 37 841 hab. (31 avientu 2018)[1], lo que lo convierte nel segundu cantón menos pobláu de Suiza dempués d'Appenzell Rodes Interiores. Aproximao'l 12% de la población ye d'orixe estranxeru.
El 80% de la población reivindica ser de creencia católica, ente que'l 7,7% declaren ser protestantes. A Nivel llingüísticu, la llingua oficial del cantón ye l'alemán, faláu pol 92,3% de la población.[2] El dialeutu alemán-suizu faláu na rexón pertenez a la familia del Höchstalamanisch.
Política
editarDende 1999 cola adopción de la nueva Constitución suiza, Obwalden ye un semicantón, enantes formaba xunto col semicantón de Nidwalden el cantón históricu d'Unterwalden. El so nuevu estatus confier-y tolos derechos d'un cantón ordinariu, cola esceición del Conseyu de los Estaos, nel cual cada cantón unvia dos representantes y cada antiguu semi-cantón solu unu.
El parllamentu cantonal, el Kantonsrat (Conseyu Cantonal) cuenta con 55 representantes escoyíos por un periodu de cuatro años, nel que cada comuña tien a lo menos cuatro miembros: Sarnen 15, Kerns 9, Alpnach 8, Sachseln 7, Giswil 6, Engelberg 6 y Lungern 4. La tradicional Landgemeinde foi abolida en 1998. L'executivu ye llamáu Regierungsrat (Conseyu de Gobiernu) y ta compuestu por cinco miembros. El presidente ye llamáu Landammann, ente que'l vicepresidente en nomáu Landstatthalter. Los departamentos son partíos cada añu pol parllamentu.
Economía
editarL'agricultura, la economía alpestre y la silvicultura fueron predominantes hasta mediaos del sieglu XX. Les esportaciones de quesu pa Italia cayeron fuertemente nos años 1870, por cuenta de la competencia de productos menos caros gracies al tresporte ferrial. La llei obligaba al Bancu Cantonal fundáu en 1886 a sostener la economía llocal y ayudar a los llabradores a desendeudarse. El gobiernu promulga tamién en 1891 una ordenancia sobre la ganadería y en 1893 sobre l'agricultura, col fin de promover el sector agrariu.
La segunda metá del sieglu XIX conoció un desenvolvimientu marcáu de la industria forestal y del turismu, principalmente n'Engelberg. El turismu beneficiose de la apertura de la ferrovía del Brünig en 1888 y la del Monte Pilatus en 1889, de la llinia Stans-Engelberg en 1898. A finales del sieglu XX, el iviernu convirtióse na principal temporada turística, gracies a les estaciones d'esquí de Engelberg, Melchsee-Frutt y Lungern-Schönbühl.
Comuñes
editarEl cantón d'Obwalden ta estremáu en 7 comuñes.
| Cantón d'Obwalden | ||||
|---|---|---|---|---|
| Comuña | Población (31.12.2007[3] ) |
Superficie km² |
Densidá hab./km² | |
 Alpnach |
5210 | 53,76 | 96,91 | |
 Engelberg |
3613 | 74,85 | 48,27 | |
 Giswil |
3438 | 85,96 | 40,00 | |
 Kerns |
5387 | 92,59 | 58,18 | |
 Lungern |
1995 | 46,51 | 42,89 | |
 Sachseln |
4530 | 53,91 | 84,03 | |
 Sarnen |
9582 | 73,11 | 131,06 | |
| Total | 33.755 | 491 | 68,80 | |
Referencies
editar- ↑ «Bilanz der ständigen Wohnbevölkerung nach Kanton, definitive Jahresergebnisse, 2018». instituto de estadística. Oficina Federal de Estadística. Consultáu'l 28 agostu 2019.
- ↑ Oficina Federal d'Estadística. «Población residente según la llingua» (francés). Consultáu'l 4 de payares de 2011.
- ↑ Oficina Federal de Estadística (29 de xunu de 2009). «Bilan de la population résidante permanente (total) selon les districts et les communes» (francés).
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Cantón d'Obwalden.- Cantón d'Obwalden en alemán, francés o italianu nel Diccionariu históricu de Suiza.
Datos: Q12573- Multimedia: Canton of Obwalden