Estáu confesional

Un Estáu confesional ye'l que se xunta a una relixón específica, llamada relixón oficial (ilesia estatal o ilesia establecida). Esta situación puede ser a cencielles resultáu de los usos y costumes o tradición, o reflexase na so llexislación, especialmente na Constitución del país. El que l'Estáu reconoza una relixón oficial, nun significa qu'otres relixones nun se dexen prauticar con llibertá, bien públicamente o bien acutaes al ámbitu priváu. Esa situación ye la de tolerancia relixosa o intolerancia, respeutivamente.

Estaos confesionales:
     Cristianu      Islámicu      Budista

Historia

Antes de la Edá Contemporánea, la situación de confesionalidad del Estáu yera la condición natural de cualesquier sistema políticu. Nel Imperiu romanu, el cultu al emperador foi una forma de conciliar el politeísmu incluyente de too tipu de relixones cola unidá política, y lo que convirtió al cristianismu (de fechu a cualquier monoteísmu que nun aceptara'l cultu imperial) nuna relixón disolvente y polo tanto escorrida. El Edictu de Milán de Constantino (que daba una especie de llibertá relixosa) y el posterior edictu de Tesalónica de Teodosio convirtieron al cristianismu na relixón oficial del Imperiu y establecieron el Papáu y la Ilesia como instituciones paraleles al propiu Estáu. La desapaición del Imperiu romanu d'Occidente abrió la Edá Media, que supunxo una separación de fechu del cristianismu occidental (católicu) y oriental (ortodoxu), que se fixo oficial col Cisma d'Oriente (1054). Mientres nel Imperiu bizantín la figura del emperador imponse sobre la Ilesia (cesaropapismu, iconoclasia), na Europa Occidental el dominium mundi ye más apostáu pola teocracia (agustinismu políticu, teoría de los dos espaes, querella de les invistidures).

Les monarquíes del Antiguu Réxime supunxeron un control sobre les sos ilesies católiques nacionales, ente que la Reforma luterana establez ilesies nacionales nos países del norte d'Europa. El principiu de la cuius regio eius religio (propuestu na Dieta de Augsburgu qu'aldericaba la Confesión de Augsburgu, y definitivamente impuestu na Paz de Augsburgu) impon que la relixón del príncipe, va ser la relixón de los súbditos del so territoriu. va imponer nuna era de guerres de relixón que va acabar col tratáu de Westfalia. Ente los escasos llugares d'Europa que caltienen la tolerancia relixosa (anque se caltengan como Estaos confesionales) destáquense los Países Baxos y la República de Venecia, y parcialmente l'Imperiu otomanu.

El primer Estáu que proclamó la so independencia de les relixones foi Estaos Xuníos, influyíu pola ideoloxía de la Ilustración francesa, anque nel articuláu de la so Constitución, faise referencia inherentemente y implícitamente al cristianismu, con referencia direuta a Xesucristu (el nuesu Señor). Más bien, lo que la Constitución d'EE.XX. determina, ye que nenguna de les diverses relixones cristianes, tendría preponderancia sobre les demás, como asocedía cola relixón Anglicana antes de la independencia, pero asumiendo que EE.UU ye cristianu.La Revolución francesa, qu'en dalgún momentu intentó instaurar un cultu descristianizado a la diosa Razón, foi reconducida por Napoleón a un Concordatu col papa (rei de Roma y cabeza de la Ilesia católica). Nun sería hasta la III República Francesa que Francia, la fille aînée de l'Église (‘fía mayor de la Ilesia') y sede de los Reyes Cristianísimos, incorporara a les sos señes d'identidá'l llaicismu y la separación Ilesia-Estáu.

Dellos países europeos caltienen na actualidá venceyos especiales cola so relixón tradicional, especialmente Inglaterra ―que la so reina sigui siendo la cabeza de la Ilesia d'Inglaterra― y ostenta el títulu de Defensor Fidei (defensor de la fe) que llogró Enrique VIII.

Los países musulmanes, onde la identificación de la comunidá político y relixoso (Umma) ye bien fuerte, sufrieron procesos de dalguna manera similares: nel casu de Turquía, la conversión nuna república llaica con Mustafa Kemal Atatürk, y en Siria, Iraq o Exiptu cola ideoloxía árabe-socialista del movimientu Baaz o figures como Nasser. El casu d'Irán sol sah Reza Pahlavi ye daqué distintu y bastió el resurdimientu del fundamentalismu islámicu (República islámica del ayatolá Khomeini), que dende los años ochenta ta imponiéndose con distintes variantes (salafismu sunní de les monarquíes árabes), anque siempres nel sentíu de consiguir una vida pública sometida a les normes relixoses (xaria o códigu xudicial islámicu).

Nos países asiáticos non islámicos, les situaciones son tan distintes como los sos sistemes políticos: Estaos oficialmente ateos como China, situaciones como Xapón, que la so familia imperial sigui calteniendo funciones relixoses, o India, que la so independencia facer nun ambiente de lluches relixosu-étniques ente musulmanes ya hinduistes que forzaron la separación de Paquistán y Bangladex (que'l Partíu del Congresu de Gandhi, Nehru y Indira Gandhi quixeron evitar). Na actualidá hai un fuerte movimientu que defende la hinduización del Estáu indiu.

Casos

Relixón d'Estáu cristiana

Inglaterra

N'Inglaterra la relixón oficial ye'l cristianismu anglicanu institucionalizáu pola Ilesia d'Inglaterra, por cuenta de que la reina d'Inglaterra ye de la mesma xefa suprema de la ilesia. La considerancia del anglicanismu como relixón oficial nun s'aplica al restu de los territorios pertenecientes al Reinu Xuníu.

Dinamarca

La Ilesia Evanxélica Luterana de Dinamarca ye la ilesia estatal de Dinamarca. El parllamentu danés ye l'autoridá llexislativa de la ilesia, anque los sos miembros son llibres de prauticar. El Ministru d'Asuntos Eclesiásticos, anguaño Birthe Rønn Hornbech, ye la máxima autoridá alministrativa, ente que la Reina Margarita ye la cabeza de la Ilesia Danesa.

Islandia

A mediaos del sieglu XVI, Cristián III de Dinamarca empezó a imponer el luteranismu a tolos sos súbditos. L'últimu obispu católicu del país, Jón Arason, foi degolláu en 1550 xunto con dos de los sos fíos. Darréu, el país convirtióse totalmente al luteranismu, que dende entós ye la confesión dominante.

Grecia

En Grecia la relixón oficial ye'l cristianismu ortodoxu griegu representáu pola Ilesia Ortodoxa Helénica, que solo ye mayoritariu nesti país. Primeramente, Grecia tando so la opresión otomana, formaba parte del Patriarcáu Ortodoxu de Constantinopla, pero cola guerra d'independencia Griega, el Patriarca dexa los territorios del sur de Grecia al Patriarcáu d'Atenes, quedando'l Norte y el Monte Athos so xurisdicción del Patriarca de Constantinopla

Ciudá del Vaticanu

L'Estáu de la Ciudá del Vaticanu ye, por definición, oficialmente una monarquía católica so soberanía de la Santa Sede, siendo gobernada pol papa.

Costa Rica

La Constitución de la República de Costa Rica establez que:

La Relixón católica apostólica romana ye la del Estáu, que contribúi al so caltenimientu, ensin torgar el llibre exerciciu na República d'otros cultos que nun s'opongan a la moral universal nin a les bones costumes.

Artículu 75 de la Constitución Nacional

Na actualidá ta vixente una llei que dexa donaciones d'empreses a la Ilesia pal arreglu y caltenimientu de templos, pero dalgunos sectores de la sociedá costarricense abogen pola abolición del Estáu confesional, argumentando que Costa Rica ye un país occidental en desenvolvimientu, polo que consideren que si esta nación caltuviera una confesionalidad relixosa, sería contradictoriu cola pluralidá de creencies.

El principal argumentu de los críticos ye que, según una encuesta de la Universidá de Costa Rica, el númberu de católicos non prauticantes creció del 13% en 1988 al 27% en 2006 y la cantidá de persones que se declaren ensin relixón xubió al 9% en 2006 en rellación al 3% de 1988, lo que, afirmen, demuestra un cambéu nes creencies d'una nación tradicionalmente católica na que menos de la metá de los sos ciudadanos practiquen güei esi credo relixosu. El Movimientu llaicu de Costa Rica promueve a que'l país convertir nun Estáu llaicu, yá que hubo banciar# ente diputaos y ministros pa modificar l'artículu 75 ―tal como asocedió n'otros países llatinoamericanos― y que cuntó col sofitu de los presidentes Óscar Arias Sánchez y Laura Chinchilla Miranda, quien tuvo a favor del llaicismu. Sicasí, hai grupos ―como la Conferencia Episcopal de Costa Rica y diputaos católicos― que s'oponen al cambéu de dichu artículu.

Según una encuesta de 2013 el 47 % de la población preferiría vivir nun Estáu llaicu, ente que quien defenden l'Estáu confesional menguaron, pasando del 27 % (ochobre de 2011) a un 23 %.

Malta

El catolicismu ye la relixón oficial en Malta por cuenta de la so vinculación cola tradicional Orde de Malta, que protexó la islla del ataque de los otomanos.

Mónacu

El Principáu de Mónaco ye oficialmente católicu, según establecer la so constitución.^{[ensin referencies]}

Estaos islámicos

Nun confundir col grupu terrorista yihadista Estáu Islámicu.

Países con mayoría musulmana y separación ilesia-estáu:
     Estaos islámicos      L'islam ye la relixón del estáu      Estaos seculares      Otros países

El términu Estáu islámicu referir a los Estaos qu'adoptaron l'islam, específicamente la Sharia (llei musulmana), como la fundamentación ideolóxica pa les sos instituciones polítiques. Los exemplos inclúin:

• Un Califatu nel islam sunita^{[ensin referencies]}
• Un Imamah nel Islam chiíta^{[ensin referencies]}
  • Un Wilayat al-Faqih pal chiísmu n'ausencia d'un Imamah^{[ensin referencies]}
• Una República islámica, un términu xeneral pa munches naciones estáu qu'oficialmente tienen un sistema republicanu y adopten l'islam como la relixón del Estáu.

Reinu de Marruecos

Anque oficialmente Marruecos defínese como una monarquía constitucional y produciéronse significatives meyores escontra una mayor separación de poderes, cola recién aprobación d'una reforma constitucional, el rei de Marruecos sigue concentrando atributos políticos y relixosos, siendo'l máximu líder espiritual del país, ente que l'Estáu defínese como islámicu.

Teocracies

Artículu principal: Teocracia

Una teocracia ―‘gobiernu divín', del griegu θεοσ (theos, /zeós/, ‘Zeus, dios'), y κράτοσ (krátos, ‘gobiernu')― ye una forma de gobiernu na que los xefes gubernamentales coinciden colos líderes de la relixón dominante, y les polítiques de gobiernu son idéntiques o tán bien influyíes polos principios de la relixón dominante. De normal el gobiernu afirma gobernar «en nome de Dios o d'una fuercia cimero», tal como especifica la relixón local.

El Diccionario de la lengua española de la Real Academia Española define la teocracia como'l gobiernu exercíu direutamente por Dios', y nuna segunda acepción, como una sociedá en que l'autoridá política, considerada emanada de Dios, exercer polos sos ministros'.

L'usu más antiguu rexistrada del términu “teocracia” atópase en Josefo, quien aparentemente la acuña al esplicar a los llectores xentiles la organización de la comunidá xudía de la so dómina. Al contraponer ésta con otres formes de gobiernu ―monarquíes, oligarquíes y repúbliques― añade:

El nuesu llexislador Moisés nun tuvo en cuenta nenguna d'estes formes, sinón qu'ordenó'l nuesu gobiernu a lo que, con espresión forzada, podría llamase una teocracia, al atribuyir el poder y l'autoridá a Dios, y persuadir a tol pueblu de que lo tuviera en cuenta como autor de toles coses bones.|Flavio Josefo (Contra Apión, llibru 2, 16).

Exemplos de teocracies actuales son les siguientes:

Ciudá del Vaticanu

El gobiernu de la Ciudá del Vaticanu, que ye exercíu pol Papa direutamente, siendo esti gobernante políticu del Estáu vaticanu y, al empar, sumu pontífiz de la Ilesia católica.

Irán

N'Irán, establecer tres la Revolución islámica una república islámica con una constitución de corte islámicu y unos órganos de gobiernu que tienen de velar pol cumplimientu de principios relixosos, anque tanto'l conseyu de ministros xunto cola so presidencia como la representación na Asamblea Consultiva Islámica, la xestión de los conseyos municipales y l'organismu encargáu de supervisar l'acción del xefe del estáu, cuerren al cargu de cargos electos por sufraxu universal. Un Conseyu de Guardianes compuestu por seis alfaquíes designaos pol Líder Supremu y seis xuristes nomaos pol poder xudicial y sometíos a l'aprobación de l'asamblea aprueba o veta les candidatures qu'opten a cualquier puestu d'eleición popular. L'elementu islámicu del ordenamientu xurídicu iranín inspirar nel llibru del ayatolá Khomeini Velayat-y faqih (en persa, «tutela de los alfaquíes»), publicáu en 1970, y probablemente el más influyente documentu escritu nos tiempos modernos en favor de la teocracia.^{[ensin referencies]}

Arabia Saudita

N'Arabia Saudita, la monarquía declárase como defensora del islamismu, col Corán como constitución y la Sharia (llei islámica) como llei.

Casos ambiguos

España

Concretamente n'España, la relixón oficial fuera'l catolicismu dende la so fundación (con orixe na conversión de Recaredo nel añu 589). Mientres esi periodu, entá siendo la relixón un motivu de discriminación llegal y división y enfrentamientos sociales (amás de los militares), esistía tolerancia relixosa en mayor o menor grau. Col reináu de los Reis Católicos y los sos socesores los Habsburgu no que se denominaba la Monarquía católica, empezó un periodu de busca del máximu relixosu» que supunxo la espulsión de los xudíos d'España (1492), la espulsión de los moriscos (1609) y la persecución de los protestantes. La estrecha identificación de la Ilesia cola Monarquía esplica'l papel d'instituciones como la Inquisición, el patronatu regio o les Buldes Alexandrines que xustificaron la conquista y colonización d'América. España destacar pol so «defensa de la fe católica» nos campos de batalla de les guerres relixoses del sieglu XVI y na política esterior. La intervención de teólogos españoles nel Conceyu de Trento pa l'adopción d'una postura intransixente foi tan notable que s'anició'l llamátigu lluz de Trento, martiellu d'herexes».

Aun así, eso nun llindaba la esistencia de fortísimos conflictos, como'l qu'amenaba'l fueru eclesiásticu y los intentos de control por parte del Estáu (regalismu). Dellos conflictos notables fueron el del arzobispu Bartolomé Carranza o, mientres l'ilustráu reináu de Carlos III, la Espulsión de la Compañía de Xesús (1767) o'l procesu d'Olavide.

La constitución de Cádiz de 1812 proclamaba que la relixón non solo del Estáu, sinón de la Nación mesma «ye y va ser siempres la católica, apostólica y romana, única verdadera». La tolerancia relixosa qu'acompañó al Réxime Lliberal dexó l'empiezu de l'actividá de propagandistes protestantes como George Borrow. Simultáneamente fíxose cada vez más evidente un procesu de descristianización, fortalecida pol sofitu del cleru al bandu absolutista mientres la Guerra Carlista, y qu'esplica la quema de conventos de 1835.

El poder económico del cleru amenorgar cola desamortización. Les rellaciones oficiales cola Ilesia recuperar col concordatu, pol que l'Estáu comprometer a caltener económicamente a los eclesiásticos con fondos públicos. La camarilla de Sabela II foi llamada «la corte de los milagros» (Sor Patrociniu, llamada la monxa de les llagues», y el padre Antonio María Claret, dieron orixe a una novela de Valle Inclán). L'alternanza de progresistes y moderaos diba dando'l pulsu d'una mayor o menor aproximamientu a la Ilesia, siendo'l momentu más alloñáu'l Sexeniu Revolucionariu (1868-1874), y el más próximu la Restauración borbónica, en que s'espulsó de la universidá a los que nun s'afixeren a la ortodoxa relixosa (por casu, a Francisco Giner de los Ríos, que se vio forzáu a fundar la Institución Llibre d'Enseñanza). La crecedera de les comunidaes relixoses foi vistu con tanta rocea polos lliberales dinásticos que se llegó a promulgar la llei del candáu, que lo llindaba.

Na Segunda República instauróse un Estáu llaicu (prohibiendo, por casu, a los relixosos exercer la enseñanza y espulsando a los xesuites). Dempués de la Guerra Civil, so la dictadura de Franco l'Estáu volvió ser confesional, identificándose col términu nacionalcatolicismu.

Tres la proclamación de la Constitución Española en 1978, España ye formalmente un Estáu aconfesional, calteniendo rellaciones colos distintos credos.

Nenguna confesión va tener calter estatal. Los poderes públicos van tener en cuenta les creencies relixoses de la sociedá española y van caltener les consiguientes rellaciones de cooperación cola Ilesia católica y les demás confesiones.

Constitución Española, art. 16, 3

Sicasí, esi mesmu añu l'Estáu Español y la Santa Sede roblaron el Concordatu de 1978, en que l'Estáu comprometer a subvencionar al cleru. En 2006 llegar al alcuerdu de destinar el 0,7% de los ingresos del IRPF). Tamién-y daba al cleru una posición privilexada na enseñanza (obligación de los centros d'ufiertar la clase de relixón católica, voluntaria pa los alumnos, y financiamientu públicu pa la enseñanza alcordada, na so mayor parte sol control de distintes organizaciones católiques).

Na actualidá considérase que la posibilidá d'eleición de centru educativu polos padres, forma parte de la carta de derechos de los ciudadanos, ensin esclusiones nin discriminación per motivu de la orientación, relixosa o non, del centru escoyíu, polo que seya que non va quedar a la decisión de los padres.^{[ensin referencies]} Por tanto considérase que l'Estáu tien de velar por asegurar esi derechu.

Arxentina

La Constitución de 1853 axusta na so Art 2º que l'Estáu tien de sostener a la Ilesia. Según la Corte Suprema, nun-y asigna'l status de relixón oficial del país, en referencia al casu concretu

Artículu 2º: el Gobiernu federal sostién el cultu católicu apostólicu romanu.

El preámbulu indica «invocando la proteición de Dios, fonte de toa razón y xusticia»

Dende 1991, nos censos nun se preguntar sobre afiliación relixosa por ser consideráu una invasión a la vida íntima. Según datos del Conicet, del añu 2008 el 76,5% de la población arxentina se autodefine como católica.

Israel

Por cuenta de que Israel foi fundáu pol movimientu sionista como un Estáu xudíu, y el xudaísmu puede ser consideráu tantu una relixón como una nacionalidá, Israel puede tener l'apariencia de los principios rectores del so gobiernu teocráticu o confesional:

Al difuminarse la distinción ente nacionalidá y relixón, los israelinos atopar con frecuencia morando nun Estáu teocráticu, y en munchos aspeutos paez qu'Israel encaxa nel molde d'un Estáu sagráu.

Mitchell Bard

Ello ye que l'escritor israelín Gideon Levy en Haaretz cunta que el país ye una "semiteocracia", amestando que "Ente Estocolmo y Teḥrán, l'Israel de 2009, coles sos munches atribuciones relixoses, ta más cerca de Teḥrán", pa concluyir que "Vamos almitir que vivimos nun país con munchos atributos relixosos y halájicos. Tenemos De quitar el disfraz laicista col qu'envolubremos".

Otros señalen que, anque los ciudadanos israelinos tienen diverses relixones, el país solo garantiza ciudadanía inmediata pa los que practiquen el xudaísmu.

N'Israel nun esiste'l matrimoniu civil dientro del territoriu y l'únicu martimonio reconocíu ye'l relixosu, siendo reconocíu'l de delles relixones. En xunetu de 2011 la Kneset refugó una propuesta pa llegalizar el matrimoniu civil por 40 votos en contra y 17 a favor.

Otros, sicasí, argumenten que non por tener delles regulaciones no relixoso faen d'Israel un Estáu teocráticu o confesional. Emanuel Gutman sostién que:

Los órganos del Gobiernu y l'Estáu d'Israel nun deriven la so autoridá llegal de la relixón o la ilesia, nin la so llexitimación de cualquier fonte divina. Nun puede afirmase con dalguna apariencia de realismu que l'Estáu y la Relixón son socios iguales nel gobiernu del Estáu. Ello ye que toles facultaes llegales de les instituciones relixoses y los órganos son n'última instancia que-yos atribuya pol Estáu.

En 2014 el ministru de xusticia Yaakov Neeman, comentó que se taba estudiando aplicar la llei de la Torá como doctrina xurídica, onde Israel tendría de ser gobernáu so la llei de la relixón xudía, la Halahá. Tamién se declaró obligatoria la observancia de la kashrut (les lleis xudaiques d'alimentación) en toles instituciones públiques y a tolos funcionarios, inclusive se declaró que n'escueles públiques y pa neños d'otres relixones fora obligatoria.

Panamá

L'artículu 35 de la so Constitución declara: «Ye llibre l'oficiu de toles relixones, según l'exerciciu de tolos cultos, ensin otra llimitación que'l respetu a la moral cristiana y l'orde públicu. Reconozse que la relixón católica ye la de la mayoría de los panameños». Magar reconoz a la relixón católica como mayoritaria ente los panameños, nun-y da un estatus oficial.

Perú

Nel Preámbulu de la so Constitución (1993), apróvese la mesma «invocando a Dios toupoderosu». Coles mesmes, l'artículu 50 declara la so especial reconocencia a la Ilesia Católica, como tamién la so collaboración:

Artículu 50º.- Dientro d'un réxime d'independencia y autonomía, l'Estáu reconoz a la Ilesia Católica como elementu importante na formación histórica, cultural y moral de Perú, y emprésta-y el so collaboración. L'Estáu respeta otres confesiones y puede establecer formes de collaboración con elles.

Esiste llibertá de cultu amparada nel artículu 2, incisu 3:

Artículu 2º.- Toa persona tien derechu:

(...)

3. A la llibertá de conciencia y de relixón, en forma individual o asociada. Nun hai persecución per razón d'idees o creencies. Nun hai delitu d'opinión. L'exerciciu públicu de toles confesiones ye llibre, siempres que nun ofienda la moral nin alterie l'orde públicu

Reinu de Bután

L'artículu 3 de la Constitución, referíu al Patrimoniu espiritual, establez que los principios de Bután son los principios budistes de: el valor de la paz, la non-violencia, la compasión y la tolerancia. Ensin bien nun establez al budismu como relixón d'Estáu.

Comores

L'actual Constitución de les Comores foi aprobada por referendu 23 d'avientu de 2001 camudó'l modelu de la República Federal Islámica de les Comores pol de la Unión de les Comores.Magar la nueva Constitución quito al Islam como relixón oficial los Presidentes tendrán d'emprestar xuramentu ante'l Tribunal Constitucional pola fórmula: Xuro por Alá, el Caritatible y Misericordiosu de cumplir fiel y honestamente los deberes del mio cargu, p'actuar namái nel interés públicu y nel respetu a la Constitución. Coles mesmes los sos sistema xurídicu ta basáu na Sharia (llei Islámica), el derechu continental (legáu de la colonización francesa) y el consuetudinario.

Llista per continente

Llistáu completu d'Estaos oficialmente confesionales.

África

• Arxelia, artículu 2 de la Constitución de 1990.
• Exiptu, La Constitución exipcia declara nel so artículu 2 que «l'islam ye la relixón del Estáu y l'árabe la so llingua oficial
• Libia
• Mauritania
• Marruecos: La Constitución marroquina, proclama nel so artículu 6 que «l'islam ye la relixón del Estáu
• Tunicia, establecida na Constitución aprobada de 2014
• Somalia, establecida na Constitución adoptada en 2012

América

• Costa Rica: Católica

Asia

• Afganistán (Relixón Islámica)
• Arabia Saudita (Relixón Islámica)
• Baḥréin^{[ensin referencies]}
• Brunéi
• Camboya (Relixón Budista)
• Emiratos Árabes Xuníos(Relixón Islámica) la Constitución provisional de 1971, declaró l'Islam relixón oficial.
• Iraq
• Irán
• Xordania
• Kuwait
• Maldives^{[ensin referencies]}
• Omán^{[ensin referencies]}
• Paquistán
• Qatar
• Yeme

Europa

• Dinamarca
• Islandia
• Inglaterra ( Reinu Xuníu)
• Malta, artículu 2 de la Constitución.
• Mónacu
• San Marín
• Ciudá del Vaticanu

Ver tamién

• Derechu relixosu
• Derechu eclesiásticu
• Teocracia
• Estáu aconfesional
• Llaicismu
• Ateísmu
• Humanismu secular
• Separación Ilesia-Estáu

Referencies

• Datos: Q188213