Llibertarismu

Pa ver otros usos d'esti términu, Llibertarismu (dixebra).

El llibertarismu o lliberalismu llibertariu (del inglés libertarianism) ye una filosofía política qu'afirma la vixencia suprema de la llibertá individual, esto ye, el propiedá d'unu mesmu derechu del individuu sobre sí mesmu, que la so llende nun ye otru que'l derechu ayenu. El sustentu de la ideoloxía llibertaria ye la llibre asociación, la política antiestatista y la economía capitalista de llibre mercáu (laissez faire), pos pa los llibertarios toa rellación humana ten de ser productu de pactos voluntarios y la fuercia solo puede emplegase llexítimamente contra otros de manera defensiva o ante l'incumplimientu d'un alcuerdu (principio de non agresión).

El símbolu sumeriu *ama-gi*, que significa «llibertá», ye representativu de los distintos enclinos llibertarios. Un casu notable ye'l so usu como logo de Liberty Fund,^[1] organización educativa qu'estudia los antecedentes del llibertarismu.

Les influencies más notables del pensamientu llibertariu son el lliberalismu clásicu y l'anarquismu filosófico. A pesar de la diversidá de xustificaciones teóriques llibertaries, toes elles comparten como principios el respaldu de l'asociación voluntaria y la propiedá privada, el reclamu pola desregulación del comerciu, l'afirmación de la intrínseca llibertá y la mínima o nula intervención estatal en cualquier aspeutu de la vida.

Al abogar pola maximización de los derechos individuales, los llibertarios xeneralmente declárense en contra del serviciu militar obligatoriu, de la prohibición de la venta y consumu de drogues y armes, de la regulación de la sexualidá, la pornografía y la prostitución voluntaries ente adultos responsables de los sos actos, y opónense práuticamente a toa inxerencia del Estáu nes decisiones del individuu sobre'l so cuerpu y los sos bienes. Sicasí, hai delles temes nos que los llibertarios nun tienen una opinión definida, como'l albuertu, les patentes y derechos d'autor, les remanes militares defensives, la pena de muerte o la militancia partidista.

Orixe del nome

Tradicionalmente, el términu llibertariu foi bien utilizáu como sinónimu d'anarquista polos mesmos anarquistes.^[2] Fueron éstos, ello ye que quien acuñaron el términu movimientu llibertariu pa referise de forma xeneral y ambigua a tolos coleutivos ya individuos que formen parte del movimientu social anarquista.^[3]

La pallabra llibertariu empezó a usase col sentíu d'individualista-capitalista nos años 1950. Orixinalmente, n'Estaos Xuníos el términu llibertariu (del inglés libertarian) yá s'usaba dende'l sieglu XIX como sinónimu d'individualismu filosóficu, pero ye a partir de la década de los años 1940 cuando s'empezar a usar el términu na so acepción d'individualista propietarista, cuando Leonard Read empieza a llamase a sí mesmu «llibertariu», en contraste con lliberal clásicu».^[4] Depués, en 1955, Dean Russell promueve tamién l'usu de la pallabra pa referise al llibertarismu.^[5] D'esa manera, dende los años 1950 el so usu amóntase pasu ente pasu hasta popularizase na década de 1970, con Murray N. Rothbard y el so Manifiestu Llibertariu ente otros, cuando yá s'identifica dafechu cola filosofía individualista que sofita la llibertá individual no social y la propiedá privada no económico.^[6]

Principios filosóficos

Principiu de non agresión

«Esta tierra ye la nuesa tierra. Recula, Gobiernu»

El llibertarismu sostién que la llibertá d'una persona pa disponer del so cuerpu y de la so propiedá privada de la manera en qu'envalore oportunu ten de ser ilimitada, siempres y cuando esa persona nun exerza coerción sobre otres persones. Los llibertarios definen «coaición» como l'usu de fuercia físico, l'amenaza d'usala o'l fraude, qu'alterie o pretenda alteriar la manera nel qu'un individuu vaya a usar el so cuerpu o propiedá. El principiu llibertariu que prohibe la coaición conozse como principiu de non agresión, y munchos considerar como la idea principal de la cual emanan toles sos demás convencimientos políticos.

Una forma de ver esto, y que de xuru ye aceptada pola mayoría de los llibertarios, ye que los más fuertes son quien tienen mayor poder d'influencia sobre los Gobiernos pa llograr d'éstos aiciones que-yos beneficien y polo tanto'l principiu de non agresión ye en realidá una garantía de los individuos (débiles frente al poder del Estáu) de que la fuercia nun va ser utilizada contra ellos en beneficiu de los intereses de los más poderosos ya influyentes. Esto significa entós que los llibertarios tán naturalmente en contra de los monopolios favorecíos pol intervencionismu estatal.

Ye de notar que'l llibertarismu doctrinalmente fai una diferenciación marcada ente propiedá puramente tenida que la so llexitimidá podría ser discutible y propiedá llexítimamente adquirida la cual ye soberana. Esto porque'l llibertariu nun defende la propiedá» por sigo mesma sinón la llibertá individual y dientro d'esta atopa'l derechu de propiedá, que tien de respetar el principiu de non agresión, qu'en ciertos casos llevaría a asitiar el derechu individual a la propiedá percima de les considerancies estatales» sobre los títulos de propiedá. El llibertarismu tradicionalmente aboga pola teoría de la propiedá-trabayu.

Teoría de la xusticia

El llibertarismu sostién que primeramente los axentes tienen propiedá total sobre sí mesmos y tienen poderes morales p'adquirir propiedá sobre coses esternes so ciertes condiciones. De normal concíbese-y como una teoría de la xusticia, nel sentíu de los deberes que debemos a cada unu. Asina entendíu, el llibertarismu guarda silenciu sobre los deberes impersonales que podamos tener (i.e., deberes para con nenguna persona). El llibertarismu puede entendese como un principiu básicu o como unu derivativu. Por casu, puede defendése-y sobre una base d'utilitarismu o sobre una de contractualismu.^[7] Sicasí, seique principalmente puédese-y entender como una doctrina sobre derechos naturales (o inclusive como una doctrina sobre l'usu de la fuercia non consensual). La primer esposición conocida de daqué cercanu al llibertarismu ye atribuyible a John Locke (1632-1704),^[8] quien creía que nel estáu de naturaleza tolos individuos yeren llibres ya iguales. Nel Segundu tratáu sobre'l gobiernu civil, Locke afirma que del derechu de propiedá sobre unu mesmu deriva la llibertá d'entemecer el mesmu trabayu colos recursos naturales pa constituyir asina la propiedá privada (apropiación orixinal). Tou individuu tien derechu a los frutos del so propiu esfuerciu (teoría de la propiedá-trabayu).

La defensa contemporánea más influyente atópase na obra de Robert Nozick.^[9] Cola publicación del llibru Anarquía, Estáu y Utopía, Nozick, profesor de la Universidá de Harvard, convertir nel principal representante del lliberalismu llibertariu contemporaneu. Nozick afirma que «los individuos tienen derechos, y hai coses que nenguna persona o grupu puede face-yos ensin violar esos derechos». Nozick parte de John Locke pa xustificar un Estáu mínimu, encargáu solamente de la seguridá y de la xusticia. Aína, llanza una crítica a la célebre Teoría de la Xusticia de John Rawls.

Per otra parte, Bertrand Russell calificó al so propiu puntu de vista como «lliberalismu llibertariu» en discutiniu col nacionalismu y col militarismu imperantes mientres la Guerra Fría; aun así esta declaración nun se rellaciona direutamente col lliberalismu llibertariu o llibertarismu sinón que ta rellacionáu a les simpatíes de Russell pol anarquismu.

Transversalidad

Les bases doctrinales del llibertarismu suelen atribuyise al lliberalismu clásicu y al anarquismu filosófico. Nos sos oríxenes, ente los años 60 y 70, el lliberalismu llibertariu surdi como una faición contracultural y antisistema de la derecha política, basada en valores antiautoritarios compartíos pola Nueva Izquierda antimperialista y pola anticomunista Old Right, como'l antiestatismu y el aislacionismu antibélico, anque caracterizándose nel so espíritu individualista pro llibre mercáu.

Los llibertarios non se adscribe nin a la izquierda nin a la derecha del espectru políticu, por tanto ye tresversal anque se-y identificó cola derecha por cuenta de la so filosofía propietarista y la so lliberalismu económicu, pero desmarcar del conservadorismu yá que esti contradiría los principios de llibertá del individuu. Por tanto, clasificalo como doctrina de derecha nun ye precisu.^[10]

En cuestiones sociales, el llibertarismu tiende tamién de forma equívoca a considerase d'esquierda, oponiéndose a toa llexislación qu'acute les rellaciones sexuales privaes consensuales ente adultos (por casu, les rellaciones homosexuales, el sexu non marital o non convencional, etc.), a la llexislación qu'acute l'usu de drogues, qu'imponga postures o práutiques relixoses sobre los individuos o al serviciu militar obligatoriu.^[11]

Objetivismu y llibertarismu

La rellación ente la filosofía d'Ayn Rand, el objetivismu, y l'ideal llibertariu ye complexa.

Per un sitiu, munchos llibertarios llegaron al llibertarismu en sintiéndose inspiraos poles noveles de Ayn Rand.

Ayn Rand sirvió d'inspiración a munchos mozos mientres los años 1950 y 1960. Gracies al impautu emocional de la esposición a favor de la Razón y del individualismu presentada poles noveles de Ayn Rand, estos mozos atoparon una defensa ética racional del capitalismu y del individualismu (egoísmu racional), y amás evitaron el trate envolubraos nos movimientos «irracionalistas» y «coleutivistes» (na lóxica llibertaria) d'esa dómina (beatniks, esistencialistes, hippies, New Left, etc.). Nun ye casualidá que Jerome Tuccille titulara «De normal empieza con Ayn Rand» (It Usually Begins With Ayn Rand, 1972) la so hestoria sobre'l movimientu antiestatista pro-capitalista llibertariu mientres los 1960 y entamos de los 1970.

Los llibertarios, cuantimás aquellos anarcocapitalistas, utilicen profusamente el símbolu del dólar (al que dacuando añaden el símbolu del ying y el yang, el Libertatis Æquilibritas), símbolu que tamién foi usáu con anterioridá polos héroes de la novela de Ayn Rand «La rebelión d'Atles».

Per otra parte, non toos estos nuevos, entá inspiraos emocional y intelectualmente poles noveles de Ayn Rand, fixéronse necesariamente estudiantes de objetivismu. Munchos d'ellos inclusive buscaron aliances cola New Left estauxunidense y con otros movimientos «antisistema».

Nel Gráficu de Pournelle, el objetivismu ye asitiáu nel cuadrante cimeru esquierdu (altu grau de llibertá y racionalidá), xunto al llibertarismu.

Institutos llibertarios

Dalgunos de los más importantes institutos llibertarios:

Símbolos

Bandera de Gadsden

La bandera de Gadsden, orixinalmente utilizada polos patriotes estauxunidenses na guerra d'independencia, güei ye utilizada por grupos llibertarios de tol mundu. La culiebra col lema Don't Tread on Me ("nun m'apatayes" n'español) fai alusión a que'l gobiernu nun debería apatayar a los sos ciudadanos con impuestos escesivos. El color mariellu convirtióse nun iconu llibertariu siendo utilizáu en logotipos de fundaciones, medios de comunicación y campañes polítiques.

Ver tamién

Referencies

↑ «Our Logo, Amagi» (inglés). Liberty Fund. Consultáu'l 29 de mayu de 2016.
↑ Woodcock, George. Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. Broadview Press, 2004.
↑ Anarquistes. Un sieglu de movimientu llibertariu n'España, de Dolors Marin.
↑ «A Note on Labels: Why "Libertarian"?». Archiváu dende l'orixinal, el 24 de payares de 2015.
↑ Dean Russell, Who is a Libertarian? Archiváu 2017-08-26 en Wayback Machine, Foundation for Economic Education, "Idees on Liberty," May, 1955.
↑ The Achievements of Nineteenth-Century Classical Liberalism, Cato Institute, Cato University home study course module 10.
↑ Vease e.g., Narveson 1988.
↑ Vease Locke 1690.
↑ Vease e.g., Nozick 1974.
↑ Sheldon Richman (15 de xineru de 2015). «Llibertarismu: ¿d'esquierda o de derecha?». Mises Institute. Consultáu'l 15 de xunetu de 2016.
↑ Murray Rothbard. «For a New Liberty» (inglés) páx. 27. Mises Institute. Archiváu dende l'orixinal, el 2017-10-01. Consultáu'l 15 de xunetu de 2016.

Locke, J., 1690, Two Treatises of Government, ed. by P. Laslett, New York: Cambridge University Press, 1960. Extract reprinted in Vallentyne and Steiner, 2000b.
Narveson, J., 1988, The Libertarian Idea, Philadelphia: Temple University Press.
Nozick, R., 1974, Anarchy, State, and Utopia, New York: Basic Books. Extract reprinted in Vallentyne and Steiner, 2000a.
Libertarianism. Stanford Encyclopedia of Philosophy.
Importantes publicaciones sobre llibertarismu. Google Books

Enllaces esternos

¿Qué ye'l llibertarismu?
¿En qué creen los llibertarios?
Filosofía de llibertá, video introductoriu a los principios llibertarios
(n'inglés) Libertarianism Llibru de David Boaz
(n'inglés) Libertarian FAQ
(n'inglés) World's Shortest Libertarian FAQ

[1] «Our Logo, Amagi» (inglés). Liberty Fund. Consultáu'l 29 de mayu de 2016.

[2] Woodcock, George. Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. Broadview Press, 2004.

[3] Anarquistes. Un sieglu de movimientu llibertariu n'España, de Dolors Marin.

[4] «A Note on Labels: Why "Libertarian"?». Archiváu dende l'orixinal, el 24 de payares de 2015.

[5] Dean Russell, Who is a Libertarian? Archiváu 2017-08-26 en Wayback Machine, Foundation for Economic Education, "Idees on Liberty," May, 1955.

[6] The Achievements of Nineteenth-Century Classical Liberalism, Cato Institute, Cato University home study course module 10.

[7] Vease e.g., Narveson 1988.

[8] Vease Locke 1690.

[9] Vease e.g., Nozick 1974.

[10] Sheldon Richman (15 de xineru de 2015). «Llibertarismu: ¿d'esquierda o de derecha?». Mises Institute. Consultáu'l 15 de xunetu de 2016.

[11] Murray Rothbard. «For a New Liberty» (inglés) páx. 27. Mises Institute. Archiváu dende l'orixinal, el 2017-10-01. Consultáu'l 15 de xunetu de 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]