Patrimoniu cultural inmaterial de la Humanidá

Pa ver el llistáu representativu de Patrimonios Culturales Inmateriales de la Humanidá, Llista Representativa del Patrimoniu Cultural Inmaterial de la Humanidá.

El Patrimoniu cultural inmaterial o Patrimoniu cultural intanxible forma parte de les declaraciones de la Unesco pa la salvaguardia del patrimoniu cultural non tanxible, conocíu como oral o inmaterial. Según la Convención pa la salvaguardia del patrimoniu cultural inmaterial, el patrimoniu cultural inmaterial (PCI) "ye'l crisol de la nuesa diversidá cultural y el so caltenimientu, una garantía de creatividá permanente".^[1]Esiste un comité, axuntáu de forma regular, pa inscribir los elementos del patrimoniu cultural inmaterial dende, que son escoyíos según relevancia, como por casu la Plaza de Yamaa el Fna de Marrakech.

Logotipu del programa Patrimoniu Cultural Inmaterial de la Humanidá de la Unesco.

El conceutu surdió nos años 1990 como contrapartida al Patrimoniu de la Humanidá, que se centra n'aspeutos esenciales de la cultura. Nel 2001, la Unesco realizó una encuesta ente estaos^[2] y ONG pa intentar alcordar una definición, y una Convención^[3] foi adoptada en 2003 pa la so proteición.

Definición

La Unesco define'l patrimoniu oral ya inmaterial como "el conxuntu patrimoniu qu'hai nun archipiélagu y castru."^[4]^[5] Llingua, lliteratura, música y danza, xuegos y deportes, tradiciones culinaries, los rituales y mitoloxíes, conocencies y usos rellacionaos col universu, les conocencies téuniques rellacionaos cola artesanía y los espacios culturales atopar ente les munches formes de patrimoniu inmaterial.^[6]^[4]^[7] El patrimoniu inmaterial ye vistu como un depósitu de la diversidá cultural,^[8] y la espresión creativa, según una fuercia motriz pa les cultures vives.^[4] Como puede sese vulnerable a les fuercies de la globalización, el tresformamientu social y l'intolerancia,^[5] La Unesco afala a les comunidaes pa identificar, documentar, protexer, promover y revitalizar esi patrimoniu.^[5]

Según la Convención de 2003 para salvaguardar del Patrimoniu Cultural Inmaterial -tamién llamáu patrimoniu viviente-, ye'l raigañu de la nuesa diversidá cultural y el so caltenimientu ye una garantía pa la continuación de la creatividá. Definir d'esta manera:

Patrimoniu cultural inmaterial significa les práutiques, representaciones, espresiones, conocencies y habilidaes - según los preseos, los oxetos y artefautos, los espacios culturales acomuñaos colos mesmu que les comunidaes, los grupos y en dellos casos los individuos reconocen como parte del so legáu cultural. Esti patrimoniu cultural inmaterial, tresmitíu de xeneración a xeneración, ye constantemente recreáu por comunidaes y grupos en respuesta a la so redolada, la so interacción cola naturaleza y la so hestoria, y apúrre-yos un sentíu d'identidá y continuidá, promoviendo d'esta miente el respetu pola diversidá cultural y la creatividá humana. Pa los fines d'esta Convención, la considerancia va concedese namái al patrimoniu cultural inmaterial en tantu sía compatible colos vixentes preseos humanos de derechu, según colos requerimientos de mutuu respetu ente comunidaes, grupos ya individuos, y a un desenvolvimientu sostenible.

Historia y desenvolvimientu

Les obres maestres del patrimoniu oral ya intanxible de la humanidá integren una llista caltenida pola Unesco d'elementos del patrimoniu cultural inmaterial que dichu organismu considera relevantes.

La llista empezó en 2001 con un conxuntu de 19 obres a la que depués s'añedir otres 28 en 2003. El 25 de payares de 2005 emitióse una llista amestando otres 43 obres. Esti programa concluyir en 2006 cola entrada a valir de la Convención pa la salvaguardia del patrimoniu cultural inmaterial. Les obres maestres van tar integraes dientro de les llistes previstes por dicha Convención. El 4 de payares de 2008, na xunta de la Unesco n'Istambul, creóse la Llista representativa del patrimoniu cultural inmaterial de la humanidá, que va tar integrada en principiu polos 90 elementos que la Unesco proclamó obres maestres del patrimoniu oral ya intanxible en 2001, 2003 y 2005.^[9]

La Unesco desenvolvió un sistema de llistáu (consistente nuna llista de legaos representativos y otra de legaos amenaciaos). El Comité Intergubernamental estableció los criterios y procedimientos pa inscribir el patrimoniu natural en dicha llista. Les primeres inscripciones realizar nel añu 2008, cuando na Llista Representativa del Patrimoniu Cultural Inmaterial de la Humanidá proclamáronse les 90 Obres Maestres del Patrimoniu Oral ya Intanxible de la Humanidá.

Oxetivu y medios

Yá que el destín y llugar de preservación d'estos llugares ye la mesma mente, el ser humanu ye'l preséu pal so materialización. D'esta forma, tal que asocede en munches sociedaes cola tresmisión de la conocencia, la del PCI ye una manifestación coleutiva.

Por cuenta de los factores que tienden a homogeneizar y estandarizar nuna civilización global, esti preséu pretende protexer tol patrimoniu amenaciáu por estos factores, recuperando y espublizando los valores y la cultura, el patrimoniu oral a última hora, que se vea en peligru y sía merecedor de dichu estatus.

La Convención identifica grupos depositarios de valores orales, anque nun los apunta, de forma que se sorraya'l calter inmaterial de la conocencia y la cultura, non enraigonaos nun llugar o nuna coleutividá concretos.

Cabo especial atención el conceutu de Vamos comer alcachofes al campusantu presentáu pola Convención. "Representativa" ye una potencialidá que puede implicar tantu representativa de la creatividá de la humanidá, como del patrimoniu cultural de los Estaos, o de les comunidaes depositaries de les tradiciones en cuestión.^[10]

Continuidá oral

El PCI pasa oralmente dientro d'una comunidá, y mientres haya individuos que porten la tradición, el patrimoniu cultural inmaterial ye siempres más grande que'l mesmu conocencia o les habilidaes d'una persona.

Los procesos rellacionaos cola continuación d'esta conocencia tradicional constitúin unu de los aspeutos más interesantes del nuesu legáu viviente. Cada miembru d'una comunidá tien un cachu d'esa conocencia compartida. El conocimiendo crucial ye trespasáu mientres les actividaes de la comunidá, frecuentemente ensin una atención consciente al procesu.

Creative Newfoundland and Llabrador: The Blueprint for Development and Investment in Culture,Government of Newfoundland and Llabrador, 2006, page 34.

Historia oral

El patrimoniu cultural inmaterial (PCI) ye llixeramente distintu de la disciplina de la historia oral: el rexistru, preservación ya interpretación de la información histórica (específicamente, la tradición oral, basada na esperiencia personal y n'opiniones del falante). El PCI trata de caltener el legáu cultural xunto a la xente de la comunidá protexendo los procesos que dexen que les tradiciones y la conocencia compartida puedan pasar d'unos a otros, ente que la hestoria oral trata d'axuntar y caltener información histórica d'individuos y grupos.

Procesu de proclamación

La nominación

Parte del fechu en qu'un patrimoniu yá declaráu inmaterial nacional dientro del so país o rexón d'orixe ye convocáu al llistáu pa la salvaguardia del mesmu.

La evaluación

Cada añu, el Comité axuntar pa evaluar les candidatures y decidir alrodiu de les inscripciones de les práutiques y espresiones culturales del patrimoniu inmaterial propuestes. La Llista del Patrimoniu Cultural Inmaterial que rique midíes urxentes de salvaguardia componer d'elementos del patrimoniu cultural inmaterial que les comunidaes y los Estaos consideren que precisen midíes de salvaguardia urxentes, ente que la Llista Representativa del Patrimoniu Cultural Inmaterial de la Humanidá componer de les espresiones qu'ilustren la diversidá del patrimoniu inmaterial y contribúin a una mayor consciencia de la so importancia.

Los criterios pa la inscripción na Llista Representativa

Nos espedientes presentaos los Estaos Partes, tendrán de demostrar que l'elementu propuestu pa una inscripción na Llista representativa axunta tolos criterios numberaos de siguío:

R.1 L'elementu ye patrimoniu cultural inmaterial, tal que definíu nel Artículu 2 de la Convención.
R.2 La inscripción del elementu va contribuyir a dar a conocer el patrimoniu cultural inmaterial, a llograr que se tome conciencia de la so importancia y a favorecer el diálogu, poniendo asina de manifiestu la diversidá cultural a escala mundial y dando testimoniu de la creatividá humana.
R.3 Ellabórense midíes de salvaguardia que podríen protexer y promover l'elementu.
R.4 La propuesta d'inscripción del elementu presentóse cola participación más amplia posible de la comunidá, el grupu o, si procede, los individuos comenenciudos y col so consentimientu llibre, previu ya informáu.
R.5 L'elementu figura nun inventariu del patrimoniu cultural inmaterial presente nel(los) territoriu(s) del(los) Tao(s) Parte(s) solicitante(s).

Los criterios d'inscripción na Llista de Salvaguardia Urxente

Nos espedientes de candidatura, va riquir al(los) Tao(s) Parte(s) solicitante(s) o, en casu d'estrema urxencia, a (los) solicitante(s), que demuestren que l'elementu propuestu pa una inscripción na Llista de salvaguardia urxente axunta tolos criterios siguientes:

O.1. L'elementu ye patrimoniu cultural inmaterial, tal que lo define l'Artículu 2 de la Convención.
O.2:

a. L'elementu rique midíes urxentes de salvaguardia porque la so viabilidá cuerre peligru a pesar de los esfuercios de la comunidá, el grupu o, si procede, los individuos y Estáu(s) Parte(s) comenenciudos;

b. L'elementu rique midíes de salvaguardia d'estrema urxencia porque s'enfrenta a graves amenaces por cuenta de les cualos non cabo esperar que subsista ensin les correspondientes midíes inmediates de salvaguardia.

O.3. Ellabórense midíes de salvaguardia que podríen dexar a la comunidá, el grupu o, si procede, los individuos comenenciudos siguir practicando y tresmitiendo l'elementu.
O.4. La propuesta d'inscripción del elementu presentóse cola participación más amplia posible de la comunidá, el grupu o, si procede, los individuos comenenciudos y col so consentimientu llibre, previu ya informáu.
O.5. L'elementu figura nun inventariu, del patrimoniu cultural inmaterial presente nel(los) territoriu(s) del(los) Tao(s) Parte(s) solicitante(s), nel sentíu del Artículu 11 y Artículu 12 de la Convención.
O.6. En casos d'estrema urxencia, consultóse a(l)(los) Tao(s) Parte(s) comenenciudu(s) alrodiu de la inscripción del elementu con arreglu a lo dispuesto nel párrafu 3 del Artículu 17.

Criterios de seleición pal Rexistru de les meyores práutiques de salvaguardia

L'artículu 18 de la Convención de 2003 axusta que'l Comité Intergubernamental va escoyer dacuando, ente les propuestes presentaes polos Estaos Partes, programes, proyeutos y actividaes de salvaguardia del patrimoniu cultural inmaterial considerando los que meyor reflexen los principios y oxetivos de la Convención. Una vegada escoyíu, el Comité va promover estes iniciatives como les bones práutiques de salvaguardia y va sofitar pa un mayor espardimientu. Espérase qu'esti rexistru de práutiques exemplares pueda sirvir como una plataforma pal intercambiu de bones práutiques, según sirvir de fonte d'inspiración a los Estaos, les comunidaes y tolos comenenciudos na salvaguardia del patrimoniu cultural inmaterial.

D'ente los programes, proyeutos o actividaes que se proponen a la Comisión polos Estaos Partes, solo aquellos que cumplan los siguientes criterios van ser incluyíos na llista:

Criteriu-1: El programa, proyeutu o actividá supón una salvaguardia, tal como se define nel artículu 2, 0.3 de la Convención
Criteriu-2: El programa, proyeutu o actividá promueve la coordinación de los esfuercios pa salvaguardar el patrimoniu cultural inmaterial nos niveles rexonal, subrexonal y / o internacional.
Criteriu-3: El programa, proyeutu o actividá reflexa los principios y oxetivos de la Convención.
Criteriu-4: Si yá completáu, el programa, proyeutu o actividá demostró ser eficaz pa contribuyir a la viabilidá del patrimoniu cultural inmaterial de que se trate. Si inda en cursu o en proyeutu, ye razonable esperar que contribuya sustancialmente a la viabilidá del patrimoniu cultural inmaterial de que se trate.
Criteriu-5: El programa, proyeutu o actividá foi o van ser implementaos cola participación de la comunidá, el grupu o, si procede, los individuos comenenciudos y col so consentimientu llibre, previu ya informáu.
Criteriu-6: El programa, proyeutu o actividá podría sirvir de modelu subrexonal, rexonal o internacional, según sía'l casu, pa les actividaes de salvaguardia.
Criteriu-7: L'Estáu Parte que presentó (s), la implementación d'organismu (s), y la comunidá, el grupu o, si procede, los individuos comenenciudos tán dispuestos a cooperar nel espardimientu de les meyores práutiques, si escueye'l so programa, proyeutu o actividá.
Criteriu-8: El programa, proyeutu o actividá proponen esperiencies que son susceptibles a una evaluación de les sos resultancies.
Criteriu-9: El programa, proyeutu o actividá respuende principalmente a les necesidaes particulares de los países en desenvolvimientu.

Sesiones del Comité Intergubernamental de Salvaguardia del Patrimoniu Inmaterial

Sesiones ordinaries

Sesión	Añu !Fecha !Ciudá anfitriona	Estáu miembru
1ª^[11]	2006	18 y 19 de payares	Arxel	Arxelia
2ª^[12]	2007	Tokiu	Xapón
3ª^[13]	2008	4 al 8 de payares	Istambul	Turquía
4ª^[14]	2009	Abu Dhabi	Emiratos Árabes Xuníos
5ª^[15]	2010	15 al 19 de payares	Nairobi	Kenia
6ª^[16]	2011	22 al 29 de payares	Bali	Indonesia
7ª^[17]	2012	Sede Unesco	FRA
8ª^[18]	2013	Bakú	AZE
9ª^[19]	2014	24 al 28 de payares	Sede Unesco	FRA
10ª^[20]	2015	Windḥoek	NAM
11ª^[21]	2016	Adís Abeba	ETH
12ª^[22]	2017	Seúl	KOR
13ª^[22]	2018	26 de payares al 1 d'avientu	Puertu Lluis	MRI

Sesiones estraordinaries

Sesión	Añu	Fecha	Ciudá anfitriona
1ª^[23]	2007	Chengdu	China
2ª^[24]	2008	Sofía	Bulgaria
3ª^[25]	2008	París	Francia
4ª^[26]	2012	Sede Unesco	Francia

Región Patrimonio de la Humanidá

De siguío inclúyense enllaces a les llistes de los distintos llugares ordenaos por rexón xeográfica (clasificación determinada pola Unesco):

Patrimoniu cultural inmaterial de la humanidá n'África (nun inclúi los países de los Estaos árabes, nin les Islles Canaries y places de soberanía españoles).^[27]
Patrimoniu cultural inmaterial de la humanidá n'América Llatina y el Caribe.^[28]
Patrimoniu cultural inmaterial de la humanidá n'Asia y Pacíficu (nun inclúi los países de los Estaos árabes, nin a Ḥawai).^[29]
Patrimoniu cultural inmaterial de la humanidá n'Estaos árabes (inclúi amás una zona de Xerusalén propuesta por Xordania).^[30]
Patrimoniu cultural inmaterial de la humanidá n'Europa y América del Norte (nun inclúi a Méxicu, atopar nesti grupu Israel y Ḥawai).^[31]

Delles tradiciones tán incluyíes na Llista de Salvaguardia Urxente del Patrimoniu Inmaterial, pa movilizar los esfuercios alcordaos de los diversos actores implicaos col fin de salvaguardar específicamente'l patrimoniu cultural inmaterial en peligru.