Qi

Qi (氣, qì), pronunciáu “chi”, ye un términu chinu que na cultura tradicional de China denoma un principiu activu que forma parte de tou ser vivu. Anque la so traducción lliteral ye “aire”, “aliendu” o “vapor”, tórnase davezu a “enerxía” o “fluxu enerxéticu”. Aseméyase, poro, a conceutos que tán presentes na cultura occidental, como “espíritu” (nel sen etimolóxicu llatín d'”aliendu”), “pneuma” (del griegu "πνεῦμα"), o “fuercia vital”, o a otros asiáticos, como’l sánscritu “prana”.

El términu “qi” espardióse per otros países d'Estremu Oriente, como Xapón (“ki”), Corea (“gi”) o Vietnam (“khí”).

Orixe

La etimoloxía del ideograma “qi” na so forma tradicional (氣) ye “vapor (气) que surde del arroz (米) cuando cuez”. La forma más antigua d'escribir “qi” consistía en tres llinies ondulantes, que representaben el vafu del aliendu nun día fríu. Una versión más seronda, 气, neta que’l caráuter chinu simplificáu d'anguaño, ye una forma estilizada de les mesmes tres llinies. Los antiguos escritores chinos prefirieron sustituir por 气 un caráuter pariente que de primeres significaba dar de xintar a otres persones nun contestu social de fornir d'alimentu a los güéspedes. Tal caráuter amestó al avíu les tres llinies del caráuter qi col caráuter emplegáu p'arroz. D’esta miente 气 más 米 formaben 氣, y esti ye’l caráuter tradicional que s’usa inda güei.^[1]

Acordies cola medicina tradicional china, el qi ye una enerxía que flui de contino na naturaleza, siendo la interrupción del so llibre fluxu nel cuerpu la causa de los trestornos físicos y sicolóxicos. Nel cuerpu anicia nel códigu xenéticu, nos principios inmediatos que lu alimenten y nel oxíxenu que se respira. Representa’l potencial funcional de los múerganos. Ye l'axente primordial de l'alquimia china. Responsable de la circulación del sangre, controla la regulación térmica del organismu, tien una función inmunitaria y un potencial metabólicu.^[2]

Los prauticantes de delles disciplines afirmen que’l ser humanu pue controlar y utilizar esta enerxía per aciu de diverses téuniques, aumentándolo, atropándolo y repartiéndolo per tol cuerpu, o usalo en forma concentrada, como nel Taijiquan, l'Aikido y otres artes marciales.

Otros aseguren ser quien pa curar dél númberu d'enfermedaes y otres alteraciones unviando llibremente qi au lo precise’l cuerpu. Ésti ye’l casu de les terapies alternatives, como’l reiki, l'acupuntura, la dixitopuntura, y de disciplines como’l qigong.

Ensin embargu la ciencia occidental nun almite’l conceutu de qi como daqué con categoría real, darréu que nun ye a midilo aparatu dalu, y los sos efeutos pueden esplicase como productu de la suxestión. L’alderique sobro’l qi ta rellacionáu cola esplicación del so funcionamientu a resultes de la so intervención como fluyíu inmaterial (enerxía). Dellos maestros de qigong sopelexen que son a detectar y remanar direutamente’l qi, y inclusive a operar a distancia per aciu del mesmo. Hai dellos maestros tradicionales de “qigong” que consideren que’l qi ye un procesu biolóxicu, y que la so efeutividá pue esplicase en términos entendibles pola medicina occidental.

Aplicaciones del conceutu qi

Qi y respiración

Prauticando qigong.

La principal arbía pa conocer el qi ye la respiración, y na mayoría de los sistemes espirituales y terapéuticos orientales inclúinse métodos de concentración na respiración o delles téuniques respiratories. En xaponés, el términu ki ye polisémicu, con significaos como enerxía, presencia, voluntá, salú o aliendu; netu que la pallabra sánscrita prana, con significaos como enerxía, aliendu o sabiduría. En dellos contestos la pallabra xaponesa ki tórnase direutamente a respiración. Per aciu de la meditación na respiración, o de téuniques de respiración, dizse qu'una persona pue desarrollar la so enerxía natural y harmonizar la so personalidá y metabolismu, talamente que seya quien a atropar y distribuyir qi llogrando asina, por exemplu, gran flexibilidá y velocidá.

Dalgunos maestros de Zen y de Budo afirmen que la respiración individual nun ye otro que la respiración del cosmos, darréu que cada elementu de la naturaleza ye una parte del tou. Na meditación, la respiración considérase un reyu ente pensamientu, emociones, instintu y estaos físicos, y, neto que na ciencia occidental, una espresión del estáu d'ánimu.

Qi y tradición espiritual

Anque los términos puedan ser distintos, el conceutu de qi alcuéntrase de cutiu en tradiciones relixoses y filosófiques como’l taoísmu, confucionismu, budismu, zen y yoga.

Na cosmoloxía taoísta, el qi (气), o enerxía vital (元气, yuanqi), precede a la dixebra binaria del yin y del yang, que son la fonte de los “diez mil seres” (万物, wanwu), ello ye tolos seres y, indireutamente, toles coses qu'esisten nesti mundu. De mou que’l conceutu de qi ta presente en toles manifestaciones de la naturaleza. Nel pensamientu chinu’l qi ye aniciu de los reinos vivos de la naturaleza, y tamién del mineral: dizse que los “nervios” del xade, por exemplu, interactúen coles venes del cuerpu humanu. Otramiente, na pintura china los estratos xeolóxicos de los montes son una de les manifestaciones macrocósmiques del qi.

Na filosofía confuciana, el qi asóciase al li (禮, lǐ), principiu estructural que tien una connotación moral.

Dominar el qi forma tamién parte del aprendimientu avanzáu de los budistes per aciu de la meditación y de dellos exercicios, lo que pon l'acentu sobre l'aspeutu del qi lligáu a l'actividá mental.

Na espiritualidá de la India, el prana ye un equivalente del qi. A veces traduzse como “alma” (pallabra que tien el mesmu orixe indoeuropéu que prana), pero la pallabra “alma” tien güei munchos sentíos, non toos coincidentes cola noción de qi.

Qi y medicina

Meridianu “Du”, por Hua Shou (1716).

La medicina tradicional china básase en gran parte na noción de qi. Nesta tradición estrémense los líquidos orgánicos, el sangre y el qi, qu'a la vez divídese en dellos tipos.

La noción de qi ta nel orixe de téuniques como l'acupuntura y los masaxes, que consisten n’estimular los puntos d'alcuentru de los meridianos. Inspira tamién les teoríes chines del equilibriu alimentariu y exercicios como los que se prautiquen nes llamaes artes marciales internes, como’l taijiquan o’l hsing i, arriendes de la ximnasia basada na respiración, el qigong. El so propósitu ye trabayar sobre’l qi pa caltener l'equilibriu y la dinámica de so nel cuerpu. Igualmente en Xapón, el propósitu del “shiatsu” (masaxes) y de los exercicios físicos (como los respiratorios) ye estimular el ki.

Nel aprendimientu del qigong médicu entiéndese qu'unu necesita primero entrar nun estáu de quietú (“wu wei”, non aición). Dende ehí unu pue entrar nun estáu de calma, y dende ésti nunu de tranquilidá. Tando nesti estáu de tranquilidá, el cuerpu ye quien a iguar cualesquier desequilibriu. Nel qigong médicu, un estáu de tranquilidá tamién proporciona una condición favoratible pa que la mente ayude a iguar l'equilibriu enerxéticu del cuerpu y a curar.

Cuando s’entra nun estáu fondu de tranquilidá ye posible, anque raro, que’l “yuan shen” (espíritu orixinal) dexe’l cuerpu. Esto nun aveza asoceder nel casu de la mayoría de los principiantes de qigong médicu a nun ser qu'esti seya’l so oxetivu. Pero nel qigong taoísta, y nel budista, l'oxetivu cimeru del entrenamientu ye esperimentar col yuan shen. Un qi llixero (una vibración alta de qi non restrinxida al planu físicu) ye’l mediu qu'aida al yuan shen a tresponer les llendes del cuerpu físicu. Nel entrenamientu taoísta deséase purificar el cuerpu físicu pa nun arreyar el componente orixinal al mundu material y poder d'esta miente viaxar a los planos cimeros p'aprender y desarrollase.

Sicasí los prauticantes que tean interesaos solamente na salú y na parte curativa del qigong nun precisen tener un conocimientu fondu de lo anterior. Nel qigong médicu la única preocupación ye la vitalidá, la manifestación o espresión de la enerxía vital.

Qi y artes marciales

Les artes marciales chines y xaponeses faen bien de referencies a esti conceutu, respeutivamente al qi o al ki.

Artes marciales chines

El conceutu de qi emplégase nes aplicaciones del taijiquan como recursu pa unviar una fuercia al adversariu llueu d'esviar la de so. El puntu dantian (dāntián), nel abdome, ye fundamental; “facer baxar l'aliendu”, una téunica de respiración usando l'abdome imitando la de los ñácaros, ayuda a afitar les postures y a ameyorar la circulación del qi, tamién conocío como “enerxía”. Nos entrenamientos de taijiquan, l'atención que se pon nestos detalles permite trabayar meyor (respirando “col vientre” l'aliendu ye más fondu), más tiempu y más eficazmente. Nel conceutu del qi, la lliberación d'enerxía nos meridianos xenerada polos movimientos de taijiquan ye neta a la que produz l'acupuntura.

Delles téuniques del kung fu shaolin (o más exautamente shaolin wushu) básense n’identificar puntos específicos del cuerpu especialmente sensibles, al envís de facer más eficaces los ataques.

Cuando había guerra los médicos estimulaben la circulación del qi pa prollongar el tiempu en que los prisioneros podíen ser torturaos pa sacar informaciones sobro l'enemigu.

Artes marciales xaponeses

En referencia al ki, úsase a veces la espresión “aliendu-enerxía” (kokyu-ryokyu).

Nes artes marciales xaponeses, cuando se solmena un golpe (atemi en xaponés), ye’l ki del que lu solmena’l que se tresmite al contrariu mancándolu; d'esta miente lo importante ye más golpiar un puntu vital (alcuentru de meridianos) qu'emplegar la potencia física. El gritu, kiai (a veces consideráu equivocadamente como’l "gritu que mata" de los karateques), ye otra forma de sopelexar el ki. Nos exercicios de rompimientu de lladriyos, teyes, tables, bloques de formigón, etc., el ki concéntrase por exemplu nel cabu’l puñu y provoca’l rompimientu.

La concentración del ki nel seika tanden (puntu abdominal) ye ún de los elementos fundamentales de los budo: los cadriles son l'enllaz ente lo alto’l cuerpu (que remana les armes) y lo baxo’l cuerpu (la estabilidá). Dende un puntu de vista simbólicu, el seika tanden enllaza “el cielu y la tierra” (tenchi), conceutu que pue traducise por aunión ente la intención (el cielu, el pensamientu) y la enerxía (la tierra). Equí pue vese por exemplu la metáfora d'un árbol que cueye alimentu de la tierra pa llevantase haza’l cielu.

El ki coneuta a los seres, y tamién a los dos oponentes (o collacios nel contestu d'una práutica amistosa). Poro, ún de los principios del Aikido ye aunir les enerxíes de los adversarios al envís de desaniciar l'agresión. Nel Kyudo (tiru con arcu zen) créyese que la flecha ta coneutada a la meta, que yá ye parte del oxetivu enantes mesmamente de ser llanzada.

El conceutu de vixilancia, el zanshin que s’atopa en toles artes marciales xaponeses (incluyendo’l ninjutsu, l'arte de los ninjas), sofítase tamién nel conceutu de ki. Per aciu del ki pue “sentise” la intención del enemigu, lo que permite responder más eficazmente, actuar incluso enantes de que l'adversariu pueda facelo. Tamién s’utiliza’l términu sen pa describir esta aición simultánea (sensen no sen: ataque anticipando l'aición contraria; go no sen: respuesta anticipando l'aición; sen no sen: ataque simultaneu).

Les artes marciales xaponeses tamién faen referencia a la medicina tradicional coles nociones de kappo y de katsu, por exemplu p'”alicar” a una persona amoriada.

Referencies

↑ See p. 804f of Gao Shufan's "Xing, Yin, Yi Zonghe Da Zidian", Zhong Zheng Shuju, Taipei, 1984
↑ Skopalik, C.; Marmori, F.: Curso de Medicina Tradicional China. Tomo 1. Páx. 95. 1993. ISBN 84-88597-01-0. Edita: Fundación Europea de Medicina Tradicional China

Rodríguez Cuadras, Manuel: Teoría Básica I. 2010. ISBN 978-84-614-0281-6 Edita: Fundación Europea de Medicina Tradicional China

Ver tamién

Enllaces esternos

[1] See p. 804f of Gao Shufan's "Xing, Yin, Yi Zonghe Da Zidian", Zhong Zheng Shuju, Taipei, 1984

[2] Skopalik, C.; Marmori, F.: Curso de Medicina Tradicional China. Tomo 1. Páx. 95. 1993. ISBN 84-88597-01-0. Edita: Fundación Europea de Medicina Tradicional China

[1]

[2]