Tercer edá

Tercer edá o senectud ye un términu antropo-social que fai referencia a les últimes décades de la vida, na qu'unu averar a la edá máxima que'l ser humanu puede vivir. Nesta etapa del ciclu vital, preséntase un cayente de toes aquelles estructures que se desenvolvieren nes etapes anteriores, colo que se dan cambeos a nivel físicu, cognitivu, emocional y social. A pesar qu'esta fase tien un puntu final claru (la muerte), la edá d'entamu nun s'atopa establecida específicamente, yá que non tolos individuos avieyen de la mesma forma. Sicasí, debíu que la edá biolóxica ye un indicador del estáu real del cuerpu, considérase que se trata d'un grupu de la población que tien 65 años d'edá o más.

Estudiu de la cabeza d'un vieyu, oleu sobre tabla (1610-1615) de Peter Paul Rubens (1577-1640).

Estatua que representa a una pareya de vieyos pela redolada de la Catedral de Burgos.

Vieyu (Ulpiano Checa).

Introducción

En Xapón, la vieyera ye un símbolu de estatus; ye común qu'a los viaxeros que se rexistren nos hoteles pregúntase-yos la edá p'asegurase de que van recibir la deferencia apropiada. En contraste, n'Estaos Xuníos l'avieyamientu polo xeneral considérase indeseable. Los estereotipos sobre l'avieyamientu, internalizados na mocedá y reforzaos por décades d'actitúes sociales, pueden convertise n'estereotipos personales, qu'a nivel inconsciente y de cutiu actúen como profecíes que se autorrealizan.

Esti grupu d'edá tuvo creciendo na pirámide de población o distribución por edaes na estructura de población, debíu principalmente a la baxa na tasa de mortalidá pola meyora de la calidá y esperanza de vida de munchos países.

Les condiciones de vida pa les persones de la tercer edá son especialmente difíciles, pos pierden rápido oportunidaes de trabayu, actividá social y capacidá de socialización, y en munchos casos siéntense retardaos y escluyíos. En países desenvueltos, na so mayoría gocien de meyor nivel de vida, son subsidiados pol Estáu y tienen accesu a pensiones, garantíes de salú y otros beneficios.

Inclusive hai países desenvueltos que dean trabayu ensin discriminar pola edá y onde prima la esperiencia y capacidá.^{[ensin referencies]} Les enfermedaes acomuñaes a la vieyera (Alzheimer, artrosis, diabetes, catarates, osteoporosis etc.) son más recurrentes nos países en víes de desenvolvimientu que nos desenvueltos.^{[ensin referencies]}

El Día Internacional de les Persones d'Edá celébrase'l 1 d'ochobre.

Clasificación de les persones mayores

1. Persona mayor (sana o enferma) autónoma: inclúi a les persones mayores de 65 años, sanes y afeutes d'enfermedaes (agudes o cróniques) non potencialmente incapacitantes.
2. Persona mayor fráxil o d'altu riesgu de dependencia: esti conceutu indica situación de riesgu de dependencia (pero ensin carecela entá), siendo potencialmente reversible, o pudiendo caltener l'autonomía por aciu una intervención específica.
3. Paciente xeriátricu: Si cumple trés o más de les siguientes condiciones:
   1. Mayor de 75 años
   2. Pluripatología
   3. Incapacidá funcional (altu riesgu de dependencia)
   4. Deterioru mental
   5. Problemática social en rellación col so estáu de salú

Fraxilidá

Ye l'amenorgamientu multisistémica de la reserva fisiolóxica frente al estrés. Condicionada pol avieyamientu y los factores esternos.

Estáu acomuñáu al avieyamientu (y a determinaos factores esternos), que se caracteriza por un amenorgamientu multisistémica de la capacidá de reserva fisiolóxica funcional ante'l estrés (esto ye, por una incapacidá pa caltener la homeostasis). Esti estáu traducir en:

• Perda de resistencia (la sarcopenia o perda de masa muscular ye un componente clave na apaición de la fraxilidá)
• Aumentu de la vulnerabilidá *

Aumento del riesgu d'incapacidá

Carauterístiques del vieyu fráxil

• Mayor de 80 años
• Pluripatología (con enclín a la cronicidad)
• Perda de la capacidá funcional
• Deterioru cognitivu (incluyendo mal d'Alzheimer)
• Problemes afeutivos (depresión)
• Ingresos hospitalarios repitíos
• Polifarmacia (> 3 fármacos)
• Presencia de síndromes xeriátricos
• Vive solo *

Ta institucionalizáu

Aspeutos sociales y sociolóxicos

Instalaciones pa usu de persones de la tercer edá nel Parque Xuan Carlos I en Madrid, España.

L'acabante ellaborar socioloxía de la tercer edá tien otres dimensiones: considerar a estes persones un grupu cultural nuna estratificación de la población por grupos d'edá (igualdá de tratu, igualdá de derechos). Sicasí, esta situación namái puede aplicase nun segmentu interesante pero amenorgao de consumidores y de vecería política, polo que de nuevu ye reduccionista, pos asume homoxeneidá. Amás, la esclusión del mercáu llaboral remunerado nun quitar la so inclusión n'actividaes típiques del voluntariáu, comisiones municipales, residencies, centros sociales, biblioteques y otres instituciones con enfoque comuñal, asociacionista y participativu como persones y como ciudadanos.

Shanas (1968, 1977) contribuyó col conceutu de la construcción social de la tercer edá contra conceutos discriminantes que, como símbolos y sentimientos, pueden modificar; Butler (1975, 1980) removió escontra alantre la nueva edá, con un enfoque d'interaccionismo simbólicu.

Disciplines que la enceten

La Xeriatría estudia la prevención, sanamientu y rehabilitación d'enfermedaes na tercer edá; y la Xerontoloxía estudia los aspeutos psicolóxicos, educativos, sociales, económicos y demográficos rellacionaos colos adultos mayores. Anguaño esisten especialidaes como la xerontoloxía psiquiátrica (o psiquiatría xerontolóxica), qu'inclúin variables como la calidá de vida y otros fundamentos científicos. Tamién esiste la educación xerontolóxica, que tien como finalidá empobinar los preceptos pedagóxicos a la ciencia de la xerontoloxía p'arriquecela y reforzala. Desenvolvióse tamién como una teunoloxía social de sofitu y industrialización y de meyores científiques.

Platón y Cicerón

La tema de la senectud como preparación pa la vieyera esmoleció a Platón (nel sieglu V e. C.) en 'La República', y Cicerón (nel sieglu I e. C.) escribió sobre ella en 'De Senectude'. Dambos son escritos na ontoloxía de les categoríes d'edaes, que se configuró alredor de 'maneres de ser', rellacionaos col decurso mesmu de la vida personal. Hai párrafos que, no esencial, son idénticos en dambos autores. Les 'reposties al diálogu de la vieyera' n'Internet ye un aponderamientu al pensamientu de Cicerón.

Terminoloxía de la vieyera, discriminación y prexuicios

Les distintes denominaciones: senectud, ancianidad, vieyera, mayores, segunda mocedá, provectos y tercer edá, al igual que la terminoloxía de seniors pa elders (nel inglés) tienen toos el propósitu de tornar los prexuicios y la discriminación. Dalgunos d'ellos sí lo llogren, y en gran midida; otros, otra manera, xeneren nueves mázcares. Tamién los estudio sociolóxicos asignaron prioridaes a la tema y que varien nes distintes sociedaes y dómines al par d'alimentación, vivienda, salú y tresportes. Tamién hai abusu de los mayores como discriminación per edá nos ambientes llaborales. Hai una considerancia tamién respectu al "tar activu" y a les aficiones pensaes con un diseñu universal, que sustitúin a los trabayos nos mayores y que tamién pueden ser proyeutaes dende munchos años antes, por casu: la llectura como recursu y como afición, que si nun foi yá utilizada na mocedá y edá adulta, difícilmente va ser utilizada muncho depués. Primen les temes vitales y nun quieren que tean ausentes tampoco los mesmos del so grupu social de persones mayores, como cultura distinta ya igualmente con una distinta actitú a lo que ye nivel de vida. Ye bien sensible al puestu na nueva sociedá de los mayores pola perda de la familia estensa y el advenimiento de la familia nuclear o namái de pareya, con pocos fíos. Ser tamién la so capacidá de maniobra pol aumentu de rentes y consecuente independencia de los futuros 'mayores', pol aumentu de la clase media.

Ye bien común ente les persones denominar a los vieyos como güelos, entá nun siendo los mesmos güelos biolóxicos.

Depresión na tercer edá

La tercer edá ye una etapa de la vida na que'l ser humanu ellabora una reflexón de lo que llogró na so trayeutoria de vida, lo mesmo que de les oportunidaes que se dexaron pasar o a cencielles retardáronse. Cabo señalar qu'esta etapa faen presentes los trestornos biolóxicu y psicolóxicu. Esto ye, empiézase a tener problemes cola vista, l'audición, la fala, l'equilibriu y la perda de memoria.

Tamién suel perdese a seres queríos y amigos, y la incapacidá pa participar n'actividaes qu'antes solía realizar de cutiu. Esto puede resultar nuna desestabilidad emocional que da llugar a emociones negatives como la murnia, l'ansiedá, la soledá y la baxa autoestima, que de la mesma conducen al aislamientu social y la apatía.

La consecuencia más grave sería la depresión crónica o la depresión que ye recurrente y persistente. Ésta puede tener efeutos físicos qu'amonten l'índiz de mortalidá de los homes y muyeres. En Xapón, la vieyera ye un símbolu de estatus; ye común qu'a los viaxeros que se rexistren nos hoteles pregúntese-yos la edá p'asegurase de que van recibir la deferencia apropiada. En contraste, n'Estaos Xuníos l'avieyamientu polo xeneral considérase indeseable. Los estereotipos sobre l'avieyamientu, internalizados na mocedá y reforzaos por décades d'actitúes sociales, pueden convertise n'estereotipos personales, qu'a nivel inconsciente y de cutiu actúen como profecíes que se autorealizan.

La depresión puede llevar a vezos alimenticios qu'acaben resultando n'obesidá, provocando tamién perda considerable del mambís y l'amenorgamientu de niveles d'enerxía, causáu dacuando un trestornu conocíu como anorexa xeriátrica. Coles mesmes, pueden esperimentar índices más altos de velea y tiempos de reacción más enllargaos que lo normal, lo qu'aumenta los riesgos acomuñaos con cocinar y conducir.

Ye por esto que se debe poner un especial interés na vida de los adultos mayores o de la tercer edá, yá que si ellos son acompañaos nesta etapa de cambeos, y siéntense sofitaos, puede amenorgase el riesgu de carecer depresión.

Tamién si ellos exerciten la so memoria y realicen actividaes, yá sían físiques o recreatives, a un ritmu moderáu, pueden sentise útiles y asina motivar al grau d'aumentar la so autoestima.

Nesta etapa de la vida na que'l ser humanu desea avieyar d'una forma digno y saludable preséntense munchos cambeos psicolóxicos, sociales, físicos, estos cambeos representen perdíes significatives pal adultu mayor por casu el tener que ser curiáu por dalgún familiar como lo son los fíos, el mieu a perder toles sos habilidaes físiques ya independencia, puede provocar nél una baxa autoestima y esto derivar nuna depresión bien severa, ¿Qué faer? reforzar l'autoestima ye, dicir la imaxe propia del adultu mayor sobre la base de los sos llogros, metes alcanzaes, esfuercios, logro sabiduría de vida a partir de la esperiencia (ampliar l'autu imaxe positivamente). Esti refuerzu puede dase al traviés del aprendizaxe alrodiu de la valoración de sigo mesmu.

Soledá na Tercer Edá

La rellación ente la soledá y edá foi resaltada en numberosos estudios. Cuando falen de la soledá les persones mayores aluden, per un sitiu, al fechu oxetivu de topase davezu soles na vivienda; pero, por otru, al sentimientu internu de falta de compañía que quiciabes-yos invade de xemes en cuando o bien de forma permanente. Por ello podríamos destacar delles etapes de la vieyera según el llar: la primera ye cuando los padres conviven colos sos fíos tando estos na edá adulta, la segunda cola apaición del nial vacíu y la emancipación de los fíos, la tercera al finar unu de los cónyuges, y la cuarta cola reagrupación del fíu col padre/madre.

L'usu de los recursos pa combatir el sentimientu de soledá difier según el xéneru, tendiendo los homes a les actividaes más rellacionaes fora del ámbitu domésticu, ente que les muyeres abelúguense más na busca de la familia y la del interior del llar. Tener pareya puede ser factor fundamental pa nun sentise solo, independientemente de la edá.

Otru recursu podría ser la presencia de les mascotes. Podría pensase que tener un animal de compañía ayudaría a evitar el sentir tar solu. Les persones que nun tienen animales de compañía puntúen más altu en Soledá Social qu'aquellos que sí tienen.

Pa rematar, sía como quier el fechu desencadenante de la soledá, ésta nun ye'l principal problema de la vieyera, pero ye'l problema principal que pueden esperimentar delles persones mayores creándose inseguridá y sintiéndose indefenses, provocando inclusive depresiones.

Pa tener más claru cómo viven les persones mayores la soledá, vamos falar del llugar qu'ocupen na xerarquía social.

La rellación ente'l xéneru y la edá resulta bien distinta pa homes y muyeres, debíu ente otres coses a la valoración que se tien d'ellos na xerarquía social. Hubo un cambéu nello con al respeutive de la hestoria, yá que antes yeren menos numberosos y más valoraos, al contrariu qu'agora, más numberosos y menos valoraos, debíu tamién a les nueves teunoloxíes y a la escasez de trabayos.

Quierse una equidad, una igualdá ente estes persones concretamente na vieyera, pero esto quier dicir igualdá d'oportunidaes pa dambos teniendo en cuenta les diferencies personales de cada unu. Como oxetivu a mentar ye consiguir qu'estes persones tengan esa autonomía que tendríen de tener como derechu o obligación, y nin solo a nivel individual sinón tamién en xunto social. Nesa rellación que tien d'haber ente dambos debe tener en cuenta'l cuidu d'estes persones, convirtiéndose nes persones cuidaes y non los cuidadores, tantu pol estáu como pola familia. Ello en términos de equidad, esto ye, tratamientu como iguales, en llugar d'igualdá de tratamientu.(Phillips 1999)

Puntu que tamién ye importante pa estes persones ye'l sentise mayores o inútiles, daqué que vien dau pola edá impuesta de xubilación; pero realmente la edá nun ye l'únicu factor qu'habría que tener en cuenta a la de determinar el términu vieyera, tamién inciden l'apariencia física, l'estáu psicolóxico y social.

Esta edá ye la envalorada en rellación a la edá llaboral d'España, ye dicir llegáu esi momentu dexes de tener rellación direuta col trabayu, pasando a pertenecer a la población non activa, siendo xubilaos.

Esto asocede por dos razones:

• Asocede pa dexar pasu nel trabayu a xeneraciones más nueves, persones más dinámiques pero al empar

menos espertes; dando un relevu xeneracional.

• El segundu argumentu sería'l merecíu descansu, pa lo que se crea la pensión, derechu y concesión

del Estáu escontra xubilar.

Crítiques al respeutu:

1. Non siempres se sustitúi pola mocedá, yá que dacuando utilízase la teunoloxía, o inclusive nun se reemplaza, direutamente suprímese.
2. Los vieyos realmente nun son calteníos por naide, yá que se fueron pagando a lo llargo de la so vida llaboral, por aciu la consiguiente cotización.
3. El trabayu ye escasu, polo qu'hai que retrasar el momentu de llegada de los mozos.
4. La edá de xubilación ye impuesta ensin ser consultada.
5. La xubilación ye un llogru social pero dacuando hai persones que quieren siguir trabayando y inclusive tán en perfectu estáu pa ello.

Sexualidá na tercer edá

Sexualidá y la necesidá sexual

La sexualidá ye una motivación básica que dirixe ya intensifica la conducta de los seres humanos y que s'atopa basada nel deséu sexual, que ye un impulsu personal influyíu tantu por estímulos esternos (estímulos acomuñaos cola sexualidá) como internos (pensamientos). Los seres humanos somos seres sexuaos, polo qu'a lo llargo del ciclu vital presentamos escitación, prestar sexual y deséu. D'esta manera, anque nun se tenga actividá sexual, l'enclín motivadora de la sexualidá caltener nel individuu.

Poro, na tercer edá nun se presenta una perda del deséu sexual y a pesar de ciertos cambeos fisiolóxicos, la sexualidá nun pierde la so complexidá. Mientres esta etapa, l'actividá sexual puede tener particulares conteníos afeutivos y motivaciones ensin refugar el deséu. Con ello, les rellaciones sexuales na tercer edá atópense rellacionaes col alcuentru interpersonal y que puede esplicase a partir d'una de los trés necesidaes interpersonales carauterístiques d'esta etapa, la necesidá sexual. Entender por necesidá sexual aquella necesidá, na que se busquen les manifestaciones de ciñu (besos, afalagos, abrazos), la intimidá corporal, la escitación, el deséu, el sentise deseyáu y el placer sexual y d'intimidá emocional. Asina, nun s'amenorga'l sexu a la genitalidad, sinón ye importante entender la necesidá de contautu na actividá sexual.

Sicasí, los adultos mayores pueden travesar ciertes dificultaes pa satisfaer esta necesidá, una y bones munchos d'ellos pueden perder a la so pareya, polo que tamién se podría dar la perda del so compañeru o compañera sexual. D'esta manera, puede presentase una soledá sexual-amorosa, ye dicir la falta de la necesidá d'escitación, prestar ya intimidá corporal y emocional con otra persona. Asina, l'adultu mayor tien d'esperar nuevos venceyos pa poder satisfaer la necesidá. La espera puede ser llarga, una y bones teniendo en cuenta que l'alcuentru interpersonal ye fundamental nel actu sexual, puede dase una busca del prestu de la necesidá a partir un venceyu significativu. Sicasí, esto nun significa que l'adultu mayor nun pueda gociar nuevamente de la so sexualidá.

Falses creencies sobre la sexualidá na tercer edá

Socialmente la sexualidá na tercer edá ye refugada o nun ye considerada. Esto puédese esplicar a partir de les falses creencies que se tienen a nivel social sobre la sexualidá na tercer edá. Unu de les principales supón que los adultos mayores nun tienen capacidaes fisiolóxiques pa tener conductes sexuales. Coles mesmes, asumir que los adultos mayores nun s'atopen comenenciudos nes actividaes sexuales, yá que por cuenta de la edá'l prestu sexual menguó.

Nenguna d'estes creencies ye cierta, yá qu'en primer llugar la mayoría d'adultos mayores sí son capaces de caltener actos sexuales, yá que caltienen la fisioloxía del prestar sexual. A pesar que pueden presentase ciertes llimitaciones físiques, estes pueden ser trataes o sobrollevaes, polo que la desapaición de l'actividá sexual nun ye xustificada por estos cambeos. Coles mesmes, al respeutive de la segunda creencia, munchos adultos mayores caltienen un interés nos actos sexuales, presentándose nellos deséu sexual. Magar ye ciertu que dellos adultos mayores espresen perder el so interés sexual o un amenorgamientu d'ella, el prestu de l'actividá sexual tiende a permanecer na tercer edá. Como puede reparase, preséntense ciertes preconcepciones sobre la tercer edá que nun correspuenden a la realidá y que son compartíes socialmente. Lamentablemente, estes falses creencies pueden influyir nes representaciones que tienen los adultos mayores sobre sí mesmos, afectando la so propia sexualidá.

Factores qu'inflúin na sexualidá na tercer edá

Fisioloxía sexual

L'anatomía y la fisioloxía sexual camuden a lo llargo del ciclu vital, dende'l desenvolvimientu embrionariu hasta'l final de la vida; sicasí los cambeos más bultables en fisioloxía humana empiecen dende los 30 años d'equí p'arriba, acelerar a partir de los 50 años, fáense bien significativos a partir de los 60 y siguen tornando d'equí p'arriba tocantes a la capacidá reproductiva, la flexibilidá, la puxanza de los órganos sexuales, la capacidá de respuesta sexual, etc.
Ye importante señalar que nun hai etapes asexuadas, sinón periodos con distintes carauterístiques sexuales.
Nes persones de tercer edá, la fisioloxía sexual estremar en cambeos anatómicos y fisiolóxicos como tal, figura corporal y respuesta sexual.

Nes muyeres

Los cambeos fisiolóxicu y anatómicu nes muyeres de tercer edá empiecen col fenómenu de la menopausia, debíu al avieyamientu de los ovarios y l'amenorgamientu na capacidá de respuesta a los mensaxes de la exa hipotalámico-hipofisario a nivel cerebral. La edá normal del empiezu de la menopausia bazcuya ente los 45 y los 55 años, y confírmase cuando pasó un añu ensin menstruación. Coles mesmes, los ovarios empiecen a producir menor cantidá d'estróxenos y la perda de la capacidá reproductora arreyen, específicamente, a la natura y la vulva, por cuenta de que los llabios mayores y menores pierden tamañu y elasticidá, el introito vaxinal estrechar, lo que causa molesties y dolores nes muyeres, amás l'amenorgamientu na capacidá de defendese frente a infeiciones.
Sicasí, los cambeos más significativos pa les muyeres son los qu'arreyen la figura corporal, lo cual tien sentíu por cuenta de la gran presión social por favorecer la mocedá. Los cambeos na figura corporal se evidencian nes muyeres na piel avieyada, l'amenorgamientu de la turgencia de les mames, na bultable distribución distinta de la grasa (figura menos xuvenil), perda parcial y cambéu de color del pelo lo que les lleva a realizar conductes qu'encaxen na sociedá como tiñise'l pelo, utilizar cremes, allegar a servicios de ciruxía plástica, ente otros.
Tocantes a la respuesta sexual, los cambeos más sobresalientes son una respuesta sexual más lenta y una menor frecuencia ya intensidá nes contraiciones orgásmicas.
Por tou lo anterior, cabo resaltar que toos estos cambeos nun impliquen razones fisiolóxiques pa dexar de tener conductes sexuales coitales, ser afalagaes o masturbarse y, polo xeneral, esfrutar d'una sexualidá plena.

Nos homes

Los homes, magar presenten claros cambeos a nivel del so sexualidá, estremar en dellos aspeutos al respeutive de les muyeres, especialmente, en que nellos nun se produz un cambéu fisiolóxicu equivalente a la menopausia.
Tocantes a los cambeos fisiolóxicu y anatómicu, nos homes se evidencian nel amenorgamientu d'hormones masculines como la testosterona, menor tamañu de los testículos y, poro, menor producción d'espelma. Amás, na tercer edá, los homes empiecen a perder puxanza na ereición.
Tocantes a la figura corporal, los homes de tercer edá manifiesten avieyamientu xeneralizáu, especialmente de la piel y el pelo.
Pela so parte, los cambeos más significativos son tocantes a la respuesta sexual, yá que se produz un mayor intervalu de tiempu pa consiguir la ereición y el orgasmu, pa lo cual ye necesariu mayor estimulación táctil direuta y siguida, menor puxanza y estabilidá nes ereiciones. Coles mesmes, la eyaculación ye menos brengosa y el periodu refractariu ye más llargu pa producir una nueva ereición. Esto postreru podría resultar nuna ventaya, yá que fai más fácil l'entendimientu coles muyeres al favorecer l'interés pola estimulación non necesariamente xenital y menguar la urxencia a eyacular.
A lo último, ye necesariu aprofiar que, al igual que les muyeres, estos cambeos a nivel fisiolóxicu nos homes de tercer edá nun torgar un prestu sexual plena.

Factores sociales y culturales

El cuerpu na especie humana non solo ye significativu a nivel personal, sinón que tamién arreya una representación que ye interpretada por cada cultura, cada sociedá y cada momentu históricu a partir de los cánones de guapura determinaos pola mesma sociedá. Los cánones de guapura son definíos, anguaño, poles industries de guapura y moda, los productos culturales cosméticos, farmacolóxicos y quirúrxicos, tantu pa homes como pa muyeres; sicasí, les persones mayores pueden sufrir por cuenta del so alloñamientu pola figura corporal estética predominante na so respeutiva cultura y sociedá, xenerándo-yos baxa autoestima, congoxa y mieu a avieyar cada vez más.

La xubilación llaboral, unu de los cambeos sociales más xenerales, por cuenta de la avanzada edá o a les llimitaciones arreyaes en diverses enfermedaes pueden alteriar la vida social de les persones. Nel casu de que la pareya d'adultos tardíos vivan xuntos, la xubilación llaboral d'unu de los miembros o de dambos obligar a restablecer les sos rellaciones, a realizar cambeos nelles, por cuenta de que pasen a tar más tiempu xuntos, a tar tol día pendientes del otru, lo cual podría significar consecuencies tanto positives como negatives, yá que magar, per un sitiu, el pasar más tiempu xuntos favorecería la rellación, por otru, podría significar sentimientos de atosigamiento. Per otra parte, la xubilación puede dexar aisllaes a les persones de tercer edá solteres, separaes o viudes, pa quien ye importante ufierta-yos actividaes sociales que-yos dexe salir del so apartamientu.

Per otra parte, los ciños sexual y amorosu como'l deséu, l'atraición y el namoramientu tán tamién determinaos pola sociedá y la cultura na que se vive. Estos efeutos sexuales cumplen la conseña d'impulsar a buscar a otra persona, a atopase a unu mesmu corporal, mental y afectivamente, sicasí, ye necesariu especificar que la sexualidá nun implica solamente actividá sexual coital, sinón qu'hai otros ciños que lu signifiquen.
En cuanto al deséu, na especie humana, a diferencia de los animales, representa un factor cualitativu y, poro, nun arreya namái una actividá sexual procreadora. Tocantes a l'atraición, esta caltiénse activa a lo llargo de la vieyera, anque los modelos sociales predominantes tean más acomuñaos a la mocedá. El namoramientu, pela so parte, supón el deséu y l'atraición sexual al empar y camuda entá dientro de la mesma sociedá, cada ciertu tiempu.

Finalmente, el rol de xéneru y el rol sexual asignaos pola sociedá a les persones, sobremanera, a les muyeres perxudiquen y crean dificultaes pa vivir una sexualidá plena y sentise satisfeches. Ente esos factores atópense que les muyeres fueron educaes de forma más represiva y llindada en términos de moral sexual que los homes, onde'l matrimoniu ye una causa obligatoria pa poder tener rellaciones sexuales. Nesi sentíu, les muyeres que se tomen llibertaes sexuales son peor vistes que los homes que fadríen lo mesmo. Les muyeres, amás aprendieron a que deben de tomar menos la iniciativa en términos de sexualidá, inclusive por medrana a ser catalogaes de manera negativa.

Factores psicolóxicos

Nel casu de les muyeres, los cambeos fisiolóxicos asociaos a la menopausia pueden venir acompañaos de cambeos psicolóxicos en términos d'inestabilidá, como'l nerviosismu, dificultaes pa dormir. Estos cambeos pueden evidenciarse en conductes como cambeos drásticos d'humor, d'emociones y sentimientos de murnia y depresión más frecuentes.
Nos homes, pela so parte, los cambeos psicolóxicos se evidencian nel mieu a nun dar la talla na respuesta sexual de les rellaciones.

El factor presente en dambos sexos a nivel psicolóxicu ye'l balance de la vida, que se refier a la revisión de los aspeutos más importantes de la vida del ser humanu como la salú, el trabayu, la economía, les rellaciones sociales, familiares, la sexualidá y la vida amorosa, de les que podríen aportar sentimientos de prestu o frustración, dependiendo del bienestar alcanzao nesta evaluación.

Esisten, amás, factores xeneracionales que interactúan colos factores fisiolóxicos y los psicolóxicos propios de la edá, ente los cualos inflúin el tener o non pareya sexual disponible, la hestoria sexual de cada persona y de cada pareya y el tiempu que se lleva en pareya.
En cuanto al tener o non pareya sexual inflúi, de xuru na actividá sexual de les persones y, específicamente, nes muyeres mayores, yá que-yos quita de tar actives tocantes a la so sexualidá. Una posible solución a los efeutos negativos d'esti factor sería fomentar una regulación social y costumes menos represives y más llibres nel casu de que les persones mayores sintieren la necesidá d'entamar la so vida sexual y amoroso con mayor llibertá de la que tienen por cuenta de los prexuicios sociales.
Coles mesmes, la hestoria sexual de les persones y les pareyes tienen gran importancia, sobremanera si tratar d'una astinencia por un periodu llargu de tiempu, una y bones esto tiende a menguar les capacidaes fisiolóxiques en cuanto al deséu y l'interés sexual. Un factor que podría contribuyir a un estáu y vida sexual favorables seríen caltener una fayadiza salú xeneral, especialmente, a nivel físicu.
Finalmente, el tiempu que se lleva en pareya inflúi nel prestu que se tenga a nivel de la sexualidá de les persones, por cuenta de que ello podría causar aburrición, falta de motivación, habituación de los estímulos sexuales y un amenorgamientu nel deséu, l'atraición y el namoramientu que pierden intensidá a midida que avanza la edá.

Modelos d'intervención

Modelu de riesgu

Dende esti modelu, entender a la salú como l'ausencia d'enfermedá y non como un estáu de bienestar y desenvolvimientu de la calidá de vida. Por ello, lo que suxer ye evitar los riesgos acomuñaos a la vida sexual, evitando educar a les persones a vivir la so sexualidá de manera llibre y responsable.

• Marcu Teóricu Basar

nel modelu clínicu-médicu de salú, según el cual la salú ye entendida como l'ausencia d'enfermedá. Los profesionales de sanidá solo teníen d'intervenir pa evitar enfermedaes y, en casu detéctese dalguna, aprovir el respeutivu sanamientu. D'esa forma, dexar de llau'l cuidu de la sexualidá humana y tou lo qu'ella implica.

• Oxetivos

Evitar problemes de salú acomuñaos a l'actividá sexual (sida, por casu) y tratar disfunciones sexuales.

• Conteníos preferentes

Presentaos de forma téunica y ensin nengún sesgu moral:

1. Información téunicu-profesional alrodiu de los riesgos y les sos consecuencies personal y social.
2. Descripción de les práutiques sexuales de riesgu que tienen de ser evitaes y d'aquelles consideraes como “segures” que tendríen de ser adoptaes na vida sexual.
3. Intervenciones sanitaries o terapéutiques a disfunciones sexuales.

• Metodología Campañes

publicitaries, campañes específiques con actuaciones de drogadictos, encarcelaos. Nel casu específicu de les persones de tercer edá, les intervenciones solo asoceden a partir de la demanda del usuariu.

• Los responsables o profesionales

La principal autoridá ye'l Ministeriu de Salú o Sanidá: médicos y sanitarios.

• Evolución

Nes últimes décades, la salú dexó de ser considerada como ausencia d'enfermedá y redefinióse a bienestar personal y social, lo cual implica da-y mayor importancia a la educación sexual en víes de promoción d'una meyor calidá de vida personal y social. De la mesma manera, falar d'actividá sexual alloñada del conceutu de peligru, amosándose como un constructo más positivu qu'inclúi términos como valor de la vida, prestar, etc. Sicasí, la evolución namái se dio nel campu de la teoría y non nel de la práutica, yá que nes instituciones de salú pública entá se caltienen al marxe de la vida sexual de les persones qu'atienden.

Modelu Moral

Dende esti modelu, búscase caltener a la sexualidá como otra funcionalidad natural del ser humanu y una consecuencia del amor humano verdaderu d'una pareya estable pa tola vida, pa formar una familia onde los fíos crezan nun nial d'amor.

• Marcu teóricu Modelu basáu nuna concepción

integral del ser humanu, según la cual la sexualidá tien sentíu solo dientro d'un matrimoniu heterosexual y empobinada a la satidafaccion mutua y a laprocreación de los fíos según el plan de Dios. De la mesma forma, la educación sexual empobinar a faela una consecuencia natural del amor verdadero, rematada na creación de nuevos fíos.

• Oxetivos

1. Priorizar l'amor sobre la lluxuria.
2. Si nun hai matrimoniu heterosexual, ríquese l'astinencia.
3. Compensar mensaxes llibertinos contra la familia promocionaos polos grupos GLBT nos medios de comunicación.
4. Pa curiar l'amor, propónse castidá antes fuera del matrimoniu, amás de fidelidá matrimonial dempués de casaos.

• Conteníos preferentes

1. sublimación de les rellaciones sexuales como culminación del amor
2. Remata cola crianza de los fíos
3. Rellaciones familiares fuertes basaes en vida sexual sana de los padres
4. Fomentar castidá y astinencia fora del amor verdadero #

Fomentar idea d'actividá sexual fuera del matrimoniu ye traición al otru”

• Metodoloxía Tresmitida de padres

a fíos.

Modelu prescriptivu

Esti modelu tien el so orixe n'el pensadores que pretendieron faer una síntesis de Freud y Marx. Apaeció per primer vegada col movimientu xuvenil SEX-POL (sexualidá y política) creáu en Viena creáu pelos años 30 y con Reich como'l so líder ideolóxicu. Los partidarios de dichu movimientu víen la revolución sexual como una condición necesaria pa la revolución social.

• Marcu teóricu El

so fundamentación teórica basar nos escritos freudo-marxistes de Wilhelm Reich, quien buscaba construyir una síntesis de los postulaos de Freud y Marx p'asina proponer una teoría y práutica que se base en lliberar a les persones de la opresión del capitalismu y la moral sexual represiva. De la mesma forma, suxeríase la idea de la necesidá de tener rellaciones sexuales satisfactories por cuenta de que el orgasmu yera consideráu como necesariu pa la salú de les persones.

• Oxetivos

Considerábase que la información alrodiu de sexualidá brindada na escuela yera insuficiente. Por ello, propúnxose oxetivos amplios y complexos basaos na concepción de la educación sexual como una forma de concientizar alrodiu de la esplotación y represión sexual. Amás, propúnxose l'accesu llibre a los anticonceutivos, el derechu al albuertu, creación de llugares onde les persones pudieren tener rellaciones sexuales llibres, etc. Al igual que colos mozos, foméntase la idea de que persones de la tercer edá tamién tengan actividá sexual satisfactoria, al marxe del estáu civil y otres considerancies sociales.

• Conteníos preferentes

1. Analises de condiciones sociales de la población, sentíu de represión sexual, la función de la familia, la propiedá y l'estáu.
2. Crítica a la función tradicional de la familia #

Esplicación d'anatomía, fisioloxía y psicoloxía del prestar de la respuesta sexual humana # Términos: deséu, escitación, orgasmu

1. Información sobre anticoncepción y medios pa llevar una vida sexual saludable *

Axentes educativos El modelu propón a los profesores y profesionales sanitarios como aquellos qu'espublicen la información necesaria en rellación de la sexualidá, amás de fomentar una visión crítica de la represión sexual.

• Metodoloxía Centrar

n'alderiques, esposiciones y participación activa en movimientos sociales.

• Evolución

Mientres los últimos años, perdió influencia social. Sicasí, ciertos elementos d'esti modelu pueden atopase n'emerxentes movimientos sociales como'l feminismu y el movimientu homosexual. Otramiente, dellos sexólogos (sexoloxía) adoptaron idees del modelu prescriptivu.

Actividá na tercer edá

Na actualidá, los esfuercios por combatir la discriminación por edá conocida como “viejismo” (el prexuiciu o discriminación per edá) rinden frutos gracies a la creciente notoriedá d'adultos mayores sanos y activos. Na televisión ye cada vez más inusual que se presenten a los vieyos como persones decrépitas ya indefenses, y sicasí, con más frecuencia descríbese-yos como persones sensates, respetaes y sabies. Ye bien común acomuñar a la tercer edá cola pasividá, una y bones los cambeos biopsicosociales que la acompañen provoquen un cambéu na so rutina, amás esiste una enorme estigmatización d'acomuñar la tercer edá cola decadencia de la vida del ser humanu. Una forma de socavar esta situación ye la realización d'actividaes recreatives, que son entendíes como “el conxuntu d'actividaes a les que l'individuu puede dedicase de llenu, yá sía pa folgar, pa prestase, pa desenvolver la so información y formación desinteresada, la so participación social voluntaria o la so llibre capacidá creadora”, yá que al traviés d'estes actividaes llógrase romper cola rutina, col sedentarismu y col aislamientu del que pueden ser parte.

Un avieyamientu activu ye cada vez más importante, pos el pasu de los años ye un procesu, non un sucesu, por tal situación ye apropiáu pensar nel avieyamientu lo más saludablemente posible y non yá fálase del sentíu físicu sinón tamién psicolóxicu, afeutivu y social. Al pensar nuna forma saludable d'avieyar atópase como alternativa y ferramienta la creatividá pa un avieyamientu activu, yá que nel V Congresu Internacional de Creatividá ya Innovación, falar de la creatividá como sinónimu d'aprendizaxe; esta rellación diose, pos al aguiyar la creatividá nes persones de la tercer edá concrétase un procesu educativu que favorez el desenvolvimientu del so funcionamientu mental.

D'esta manera, na actualidá emplega'l conceutu d'avieyamientu satisfactoriu pa referise al caltenimientu de la calidá de vida mientres la tercer edá. Esti conceutu referir a un normal cayente de les capacidaes, mas non al avieyamientu carauterizáu pola patoloxía y la dependencia, nel cual produzse un deterioru grave nel funcionamientu del individuu productu de la tercer edá. D'esta manera, esta etapa ye vista como una fase, na que magar se presenta una mayor disposición a les enfermedaes, los adultos mayores nun carecen enfermedaes graves. Con ello, reconócense les sos potencialidaes por que a pesar de los cambeos propios de la so edá, puedan gociar de salú física, llogren ser autónomes, encargándose de la so autocuidado y que tamién puedan caltener una postura activa frente a la vida. Con ello, los adultos pueden arreyase en dos tipos d'actividaes bien importantes pal so bienestar, l'actividá social y l'actividá granible. La primera ye entendida como'l caltenimientu de rellaciones interpersonales y la segunda fai referencia a aquelles actividaes, nes que los adultos mayores atalanten que pueden contribuyir a la sociedá, amigos, familiares o a ellos mesmos. Per otru llau, tantu los factores oxetivos (condiciones de vida) como suxetivos (esperiencies suxetives) na vida del adultu mayor inflúin ya interrelaciónense por qu'en la tercer edá, unu pueda sentir satisfechu cola vida. Poro, ciertu indicadores esternos como la situación económica, el contestu familiar, la salú física y factores internos como la capacidá d'adaptación y axuste emocional a situaciones adverses compleméntense y rellacionen con cuenta de los adultos mayores pueden tener recursos internos como recursos esternos fayadizos que van contribuyir col so bienestar suxetivo. Hai de solliñar que bien poques vegaes los individuos van tener fayadizos recursos esternos, sicasí ye necesariu que se llogren aceptar ciertes llimitaciones, situaciones difíciles, nes que la capacidá d'adaptación va resultar fundamental p'afaese a la redolada.

Día Internacional de les Persones d'Edá

El Día Internacional de les Persones d'Edá celébrase'l 1 d'ochobre. Dende hai unos pocos años, alderícase camudar la fecha del 1 d'ochobre, al 13 d'avientu, pero nun paez que vaya a efeutuase'l cambéu.

Maltratu familiar a persones de la tercer edá

Nos últimos años supunxo un gran escándalu social, la comunicación de casos d'indignante maltratu a persones mayores, per parte del so propios familiares o persones de convivencia. Dellos varones son esplotaos pola so familia, y delles muyeres llegaron a sufrir el llamáu "Síndrome de la Güela Esclava" pola que delles families, abusen del enfotu que-y supón, por que trabaye pa ellos, ensin qu'ellos tengan considerancia con ella.

Na mayoría de los casos, el maltratu pasa a ser psicolóxicu y casi imperceptible.

Otru tipu de casu ye que la familia o convivientes yá nun los quieren porque se ve a la persona como una estobisa, polo xeneral esta idea dar por falta de dineru pa caltener tanto a él como al restu de los familiares o convivientes del llar. Los asilos de vieyos tamién son criticaos duramente por acusaciones graves de maltratos físicos y psicolóxicu, como tamién a falta d'atención y el pocu cuidu que reciben.

L'autoestima nel adultu mayor vese afeutada yá que la etapa en que vive l'adultu mayor rique d'una reestructuración de la personalidá por cuenta de una serie de cambeos tanto a nivel fisiolóxicu, psicolóxicu, social y familiar que lu faen vulnerable ante la so nueva vida.

Residencia de persones mayores

Artículu principal: Residencia de persones mayores

En dellos países tamién llamaes asilu de vieyos, son les instituciones que, n'ocasiones cola inclusión de servicios xerontolóxicos especializaos, atienden a persones de la tercer edá que pueden permanecer ellí temporal o permanentemente.

Evolución de la población de la tercer edá

N'España

Nesti apartáu analízase, a partir de los datos del Institutu Nacional d'Estadística d'España, la evolución de la población de persones de la tercer edá n'España. Los datos son referíos a la población envalorada n'España en xineru de cada unu de los años que s'inclúin.

Si referímonos a los datos xenerales d'España, en xineru de 2011 envalórase qu'hai una población de 7.869.759 de persones de la tercer edá, de les que'l 21,94 % tienen edaes entendíes ente los 65 y los 70 años; el segmentu poblacional de persones ente 70 y 80 años ye'l más numberosu representando'l 44,66 % —ye importante destacar que l'anterior grupu recueye a persones dientro d'un rangu de 5 años, ente que esti conxuntu integra una diferencia d'edá de 10 años—; el segmentu de persones con edaes ente 80 y 89 años representen el 27,92 %. A partir d'esta edá'l númberu de persones sobrevivientes baxa enforma siendo los mayores con edaes ente 90 y 100 años el 5,39 % y los seres humanos de más de 100 años solamente'l 0,07 %.

Estos datos amuesen distintos resultaos si analizamos la evolución poblacional estremándola por sexu. D'esta forma, tal que s'amuesa nos gráficos axuntos, reparar como hai un fuerte descensu na población d'homes en tolos rangos d'edaes ente l'añu 2002 y 2003 —desconocemos si esto debe a un fechu históricu puntual o ye por cuenta de un error na fonte de datos secundaria escoyida, esta situación llévanos a analizar solamente los años a partir de 2003—. Esti fechu anterior nun asocede na población de muyeres onde la diferencia ente esos años nun ye tan acusada, amosando inclusive una crecedera poblacional pa dellos intervalos d'edá.

Ye destacable pa los homes como la población de persones ente los 80 y 90 años va aumentando con mayor intensidá que n'otros segmentos. Sicasí si miramos el conxuntu masculín de mayores de 65 años apréciase qu'a lo llargo de los años que van dende'l 2003 a 2011 el númberu de persones creció nun 12,37 %.

Al respeutive de les muyeres el grupu de 80 a 90 años ye'l que más creció y si reparamos la evolución de población femenina ente los años 2002 y 2011 esta haise amontáu nun 12,51 %.

Como conclusión aprecia un avieyamientu de la población, con mayor númberu de persones de la tercer edá tantu n'homes como en muyeres.

Ver tamién

• Discriminación per edá
• Domótica
• Avieyamientu de la población
• Esplosión de natalidá
• Xeografía del avieyamientu
• Xeriatría
• Xerontoloxía ambiental
• Xerontoloxía
• Homo sapiens
• Mirtha Legrand
• The Elders

• Desenvolvimientu emocional na adultez tardida
• Día Mundial de Toma de Conciencia d'Abusu y Maltratu na Vieyera
• Diseñu pa toos (teunoloxíes de la información y de la comunicación)

Bibliografía

• Beauvoir, S. (1970). La vieyera. Buenos Aires: Editorial Suramericana.
• Lammoglia, Y. (2008). Ancianidad: ¿Camín ensin torna? 2ª ed. Méxicu: Random House Mondadori. 216 pp. ISBN 978-970-810-505-7.
• Loizaga, F. (2008). Psicoloxía de la motivación y la emoción. Madrid: McGraw Hill Interamericana d'España *

Ayudante del güelu (2011). Evolución de la población española de la tercer edá. Archiváu 2016-01-13 en Wayback Machine

• Papalia, D., Olds, S., & Feldman, R. (2010). Desenvolvimientu humanu. Méxicu, D. F. Mc Graw Hill.
• Ziperovich, Pablo Carlos (2011). Recreación escontra l'aprendizaxe placentero. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). Editorial Bruxes. V Congresu Internacional de Creatividá ya Innovación (2009).
• American Psychological Association. La tercer edá y la depresión.
• López, F. (2012). Sexualidá y ciños na vieyera. Madrid: Pirámide, D.L.
• Brigeiro, M. (2002). Vieyera y sexualidá masculina ¿rir o llorar?. Revista llatinoamericana de psicoloxía, 34(1-2), 83-93.
• Triadó, C.; Villar, F. (Coord.) (2006). Psicoloxía de la vieyera. Madrid: Alianza Editorial.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Tercer edá.
• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Vieyera.

• Datos: Q191089
• Multimedia: Old age
• Cites famoses: Vejez