Medicina veterinaria
La medicina veterinaria ye la caña de la medicina que s'ocupa de la prevención, diagnósticu y tratamientu d'enfermedaes, trestornos y mancadures nos animales. L'ámbitu de la medicina veterinaria ye ampliu, cubriendo toles especies, tantu Animal_de compañía doméstiques como monteses.[1]
| Medicina veterinaria | |
|---|---|
especialidá médica, disciplina académica, especialidá y industria (es)  | |
|
medicina, cuidado animal (es) y veterinary science (en) | |
 | |
 |
El profesional universitariu que pon en práutica esta ciencia ye llamáu veterinariu, médicu veterinariu o médicu ciruxanu veterinariu,[2] ente qu'en dellos países de Llatinoamérica, el profesional que se dedica a la productividá agropecuaria ye llamáu zootecnista. El profesional téunicu ye llamáu téunicu veterinariu o enfermeru veterinariu.[3]
Denominación oficial
editarDenominación oficial pa los médicos veterinarios en cada país
| País | Títulu Profesional Universitariu !Denominación
profesional |
Aceptáu formalmente | |
|---|---|---|---|
| Arxentina | Médicu Veterinariu |Doctor
/ Médicu Veterinariu | ||
| Bolivia | Médicu Veterinariu Zootecnista /
Médicu Veterinariu |Médicu Veterinariu |Doctor / Médicu Veterinariu | ||
| Chile | Médicu Veterinariu[4] |
Doctor/ Médicu Veterinariu | |
| Colombia | Médicu Veterinariu Zootecnista | Médicu Veterinariu Zootecnista /
Médicu Veterinariu |Médicu Veterinariu Zootecnista / Médicu Veterinariu / | |
| Ecuador | Médicu Veterinariu Zootecnista | Médicu Veterinariu Zootecnista /
Médicu Veterinariu |Médicu Veterinariu Zootecnista / Médicu Veterinariu / | |
| El Salvador | Médicu Veterinariu Zootecnista | Médicu Veterinariu Zootecnista | |
| España | Graduáu/Llicenciáu en Veterinaría | Doctor
en Veterinaria (si llogró esti títulu universitariu) | |
| Guatemala | Médicu Veterinariu |Doctor
/ Veterinariu | ||
| Méxicu | Médicu Veterinariu Zootecnista | Médicu Veterinariu Zootecnista /
Médicu Veterinariu |Médicu Veterinariu Zootecnista / Médicu Veterinariu / Doctor | |
| Paraguái | Doctor | Médicu | |
| Perú | Médicu veterinariu |Doctor
/ Médicu veterinariu | ||
| Uruguái | |||
| Venezuela | Médicu Veterinariu |Veterinariu |
Etimoloxía
editarEsta pallabra tien dellos oríxenes posibles. La más comúnmente reconocida ye qu'esta pallabra provién del idioma llatín cultu. Veterinarius, según l'escritor Catón, yera'l conocedor y prauticante del arte de curar les veterinae o veterina, esto ye, les besties de carga. El nome d'estos animales paez venir de vetus (vieyu), porque se trataría d'animales avieyaos, y per ende non aptos yá pa les carreres nin pa los carros de guerra y namái útiles pal tresporte.
Otres fontes afirmen que veterina pudo nacer del verbu veho, vehere, d'onde se derivaría vehículu, que significa precisamente tresportar.
Pa los árabes ta la pallabra "albeitre" que fai referencia a la persona encargada de curar les patoloxíes de los caballos, animales tan importantes pa la cultura árabe.[5]
Historia
editar
Los papiros exipcios de Lahun (1900 e.C.) y la lliteratura vedes de l'antigua India ufierten unu de los primeros rexistros escritos sobre la medicina veterinaria. L'emperador budista de la India, Aśoka, ordeno lo siguiente: "Perdayuri del reinu fadrán dos tipos de melecines (चिकित्सा), medicina pa les persones y la medicina p'animales. Cuando nun hubiera yerbes curatibles pa les persones y animales, ordena mercáseles y semales".[6]
Los primeros intentos d'entamar y regular la práutica veterinaria tienden a centrase nos caballos, por cuenta de la so importancia como mediu de tresporte y arma de guerra. Mientres la Edá Media (añu 1356), l'alcalde de Londres, Henry Picard, esmolecíu pola mala calidá de l'atención emprestada a los caballos na ciudá, pidió que tolos ferradores qu'operen dientro d'un radiu de siete milles de la ciudá formen una "beca" pa regular y ameyorar les sos práutiques. Esta última instancia condució a la creación del Gremiu de ferradores en 1674.[7]
El primer tratáu completu sobre l'anatomía d'una especie non humana correspuende al llibru Anatomia del Cavallo (Anatomía del caballu), publicáu pol italianu Carlo Ruini nel añu 1598.[8]
Establecimientu d'oficiu
editar
La primer facultá veterinaria data del añu 1761, siendo fundada por Claude Bourgelat como Escuela Nacional Veterinaria de la Universidá de Lyon.[9] Poco tiempu dempués fúndanse otres siguiendo esti modelu n'otros países d'Europa, como la de Padua en 1765, Viena en 1768 o la de Turín en 1769.
N'Alemaña destaquen les contribuciones de Johann Christian Erxleben a la medicina veterinaria moderna en Göttingen.
La Sociedá Agrícola Odiham foi fundada en 1783 n'Inglaterra pa promover l'agricultura y la industria,[10] xugó un papel importante na fundación del oficiu veterinariu en Gran Bretaña. Thomas Burgess, miembru fundador de la sociedá, empezó a asumir la causa del bienestar animal y tratamientu más humanitariu de los animales enfermos. Nuna de les xunta de la Sociedá en 1785, resolvióse "promover l'estudiu de herraje con principios científicos racionales".[11] El Real Colexu de Veterinarios del Reinu Xuníu foi establecíu per carta real en 1844.
La ciencia veterinaria algamaría mayoría d'edá a finales del sieglu XIX, con notables contribuciones de Sir John McFadyean, acreditaos por munchos como'l fundador de la investigación veterinaria moderna.[12] N'Estaos Xuníos, les primeres escueles fueron establecíes nel sieglu XIX en Boston, Nueva York y Filadelfia.
Actualidá
editarPal añu 2016, la publicación QS Top Universities, indicaba que les los diez meyores universidaes del mundu nesta disciplina yeren:[13]
- Universidá de California en Davis
- Universidá de Cornell
- Real Colexu de Veterinaria de la Universidá de Londres
- Universidá de Cambridge
- Universidá de Pennsylvania
- Universidá de Liverpool
- Universidá d'Utrecht (Francia)
- Universidá de Guelph (Canadá)
- Universidá de Sydney (Australia)
- Universidá de Copenhague (Dinamarca).
Historia de la medicina veterinaria n'América Llatina y la península ibérica
editarMéxicu
editarLa escuela veterinaria en Méxicu surde'l 17 d'agostu de 1853 pol decretu 4001, expedíu pol entós presidente de la República Mexicana, Antonio López de Santa Anna .[14][15] Esta escuela pertenecía al Colexu Nacional d'Agricultura, siendo la primer escuela de medicina veterinaria del so xéneru en Méxicu y nel continente .[14][15] Mientres esa dómina'l Rector del Colexu Nacional d'Agricultura yera José María Arreola .[14][15]
Nel decretu del presidente Santa Anna establecióse amás que dempués de seis años dende la creación de la carrera nun se dexaría la práutica veterinaria a quien nun llograra'l títulu correspondiente (Artículu 13º) ,[16] el cual yera dau pol Colexu Nacional d'Agricultura, anque tuvieron que pasar diez años dende la creación de la escuela hasta'l egreso de los primeros estudiantes por cuenta de diverses vicisitúes .[15]
La duración de la carrera de veterinariu sería de cuatro años, que seríen cursaos dempués de la educación secundaria .[15][16] Mientres aquella dómina la educación veterinaria en Méxicu y nel mundu taba casi totalmente empuesta escontra la medicina equina, por cuenta de la importancia d'esti animal tantu nel aspeutu militar como nel económicu, de tala forma que nun ye una sorpresa que les asignatures del primer plan d'estudios tuvieren empuestes escontra esta especie.
Na ellaboración del plan d'estudios de la carrera, la mayor parte atribúyese-y al pernomáu militar y veterinariu francés Pascal Eugène Bergeyre, egresado de la Escuela Nacional de Veterinaria de Tolsa, que amás fungía como'l médicu encargáu de les caballerizas del Presidente de la República .[16] Acordies con Eugène Bergeyre "les cátedres impartir basándose en testos estranxeros correspondientes a les enseñances de les escueles europees de medicina veterinaria y principalmente los franceses" .[14][16] Principalmente, el llibru de Philippe Etinne Lafosse Cours d' Hippiatrique, ou Traité de la médicine des chevaux foi la piedra angular nel principiu de la educación veterinaria en Méxicu ,[14] de la que se caltién un exemplar orixinal na Biblioteca MV José de la Luz Gómez na actual Facultá de Medicina Veterinaria y Zootecnia de la UNAM.
El plan d'estudios pa la carrera de veterinaria en 1853 taba compuestu poles siguiente materies: Nel primer añu, lleición alternada de zooloxía y dibuxu anatómicu, lleición diaria de química, lleición diaria d'inglés, exercicios d'equitación y manipulaciones químiques; nel segundu añu, lleición diaria d'anatomía y fisioloxía hipiátricas y con cuenta de añu, cursu entendíu d'hixene hipiátrica, natación ya inglés; nel tercer añu, lleición diaria de patoloxía interna y esterna hipiátricas, lleición diaria de clínica interna y esterna hipiátricas, práutica anatómica y patolóxica hipiátrica, lleición diaria d'idioma alemán; nel cuartu añu, lleiciones diaries d'operaciones terapéutiques, lleiciones alternaes de los principios d'economía rural y práutica de herrajes, lleición diaria d'idioma alemán .[14][15][16]
Los llabores académicos preparativas empecipiaron el 22 de febreru de 1854, nel antiguu hospiciu de San Xacintu, que s'atopa allugáu na actual Calzada Méxicu - Tacuba .[14][16]
Los profesores del colexu de San Xacintu d'alcuerdu a un siguiente decretu establecíu'l 4 de xineru de 1856 pol entós presidente Ignacio Comonfort propunxeron como direutor del Colexu Nacional d'Agricultura al eminente médicu ciruxanu y científicu Leopoldo Río de la Lloza, que fuera presidente de l'Academia de Medicina, pa empecipiar finalmente les actividaes académiques .[17]
Amás, esti decretu declaraba que la enseñanza veterinaria tuviera empobinada a la formación de mariscales veterinarios, pa la cual cursábense trés años d'estudios y per otra parte, la formación de los profesores de veterinaria duraría cinco años .[15]
Pal entamu de les clases, les cátedres d'anatomía y fisioloxía seríen impartíes por Ignacio Alvarado (consideráu'l iniciador de la fisioloxía esperimental en Méxicu y médicu de cabecera Don Benito Juárez) ente que les rellacionaes a la Medicina Veterinaria yeren impartíes por Eugène Bergeyre .[15][16][18]
Va Ser hasta l'añu de 1857 qu'ingresaríen a la carrera de medicina veterinaria los primeros siete alumnos, empecipiando los cursos formalmente'l 9 d'abril de 1858 .[15]
Estos alumnos fueron José de la Luz Gómez, José E. Mota, Manuel y Mariano G. Aragón, José María Lugo, Narciso Aguirre ya Ignacio Salazar .[15][19] Desgraciadamente amenábase la Guerra de Reforma dende'l 17 d'avientu de 1857, que causaría entueyos pa la enseñanza veterinaria y pal colexu de San Xacintu, yá que este foi utilizáu como cuartel .[14][15][19]
Sería mientres xineru 1861, que'l presidente Benito Juárez entraría a la Ciudá de Méxicu, y a los pocos díes retiró del so cargu al Dr. Ríu de la Lloza, mesmu que foi sustituyíu por Juan N. Navarro, un médicu militar orixinariu de Michoacán. El Sr. Navarro dirixiría la escuela dende 1861 a 1867 .[14][19]
Chile
editarLa so enseñanza en Chile empieza de forma estable y definitiva el 1 de mayu de 1898 per parte del Exércitu de Chile, por aciu los cursos de Veterinaria Militar, con una duración de 3 años. Depués, en 1905 creóse la Escuela Militar de Veterinaria[20]
La enseñanza del oficiu paso de lo militar a lo civil el 10 de payares de 1915, por aciu decretu Supremu N° 1853 que crea na Escuela de Medicina Veterinaria Civil, en dependencies de la Quinta Normal d'Agricultura.[20]
La Universidá de Chile foi la primer casa d'estudios cimeru en dictar la carrera en dichu país, el 12 d'abril de 1928, al fundar la primera Facultá de Ciencies Veterinaries y Pecuaries del país.[20]
Nel añu 2017 trece universidaes chilenes impartíen la carrera, nomaes dende la más antigua a la más recién n'ufiertar la carreraː[21][22] Universidá de Chile (1928), Universidá Austral (1955), Universidá de Concepción (1972), Universidá Santu Tomás (1990), Universidá Iberoamericana de Ciencies y Teunoloxía (1991), Universidá Mayor (1991), Universidá Católica de Temuco (1993), Universidá de les Amériques (2000), Universidá de Viña del Mar (2002), Universidá San Sebastián (2002), Universidá Andrés Bello (2004), Universidá Pedro de Valdivia (2004) y Universidá del Pacíficu (2006). La estinguida Universidá Rexonal San Marcos dictó la carrera ente los años 2004 y 2011.[23]
Roles dientro de la medicina veterinaria
editar
Veterinariu o médicu veterinariu
editarEl veterinariu o médicu veterinariu (conocíu tamién como médicu ciruxanu veterinariu), ye aquel profesional universitariu encargáu de la salú animal, con estudios equivalentes a una llicenciatura o grau (n'España). El rol profesional ye l'equivalente d'un médicu n'humanos. Na llingua española (de manera coloquial), tamién se denomina doctor a estos profesionales de la salú, anque nun llograren el grau académicu de doctoráu.
Ente les funciones que realiza'l médicu ciruxanu veterinariu destáquense'l diagnósticu y tratamientu de la patoloxía de los animales, ameyorar el rendimientu animal y la ganadería granible, vixilar la fabricación y puesta en circulación, según el so estáu, de los productos alimenticios d'orixe animal destinaos al consumu humanu (bromatologia), la epidemioloxía y salú pública, la investigación y la docencia.
El médicu veterinariu puede precisar la sistencia d'ayudantes o téunicos veterinarios pa llevar a cabo tarea inherentes al oficiu, yá que son ellos los encargaos d'executar les indicaciones médiques de la forma correuta para colos pacientes en tratamientu y xenerar la rellación profesional colos propietarios de los pacientes.
Téunicu veterinariu
editarEl téunicu veterinariu, ye'l profesional calificáu pa collaborar na alministración de clíniques de mascotes y planteles pecuarios a pequeña y mediana escala, siempres so la supervisión d'un veterinariu o médicu veterinariu. El so papel ye fundamental pal desenvolvimientu del oficiu; yá que sobre ellos recái la responsabilidá d'asistir y sofitar los procedimientos médicos. Pa llograr esti títulu ye necesariu cursar la carrera de Téunicu de nivel Cimeru en Veterinaria con siquier 3 años d'estudiu.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ thefreedictionary.com/veterinariu. «thefreedictionary.com/veterinariu: Veterinaria» (inglés). Consultáu'l 21 de mayu de 2015.
- ↑ Uninversidad Austral de Chile. «Medicina Veterinaria» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2018-06-30. Consultáu'l 21 de mayu de 2015.
- ↑ duoc.cl. «Téunicu veterinariu» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 25 de mayu de 2015. Consultáu'l 21 de mayu de 2015.
- ↑ COLMEVET. «Colexu Médicu Veterinariu de Chile». Consultáu'l 15 de mayu de 2017.
- ↑ http://www.dechile.net/.+«Veterinariu» (inglés). Consultáu'l 21 de mayu de 2015.
- ↑ Finger, Stanley (2001). Origins of neuroscience: a history of explorations into brain function. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-514694-3.
- ↑ Hunter, Pamela (2004). Veterinary Medicine: A Guide to Historical Sources, p. 1. Ashgate Publishing, Ltd.. Oxford University Press.
- ↑ Wernham, R. B. (1968). The New Cambridge Modern History: The Counter-Reformation and price revolution, 1559-1610, Volume 3. Cambridge University Press.
- ↑ vetagro-sup.fr. «l'École nationale vétérinaire de Lyon» (inglés). Consultáu'l 21 de mayu de 2015.
- ↑ Pugh, L. P. (1962). From Farriery to Veterinary Medicine 1785-1795. RCVS.
- ↑ Cotchen, Ernest (1990). The Royal Veterinary College London, A Bicentenary History. Barracuda Books Ltd.
- ↑ avma.org. «Exacting researcher brought profession into modern age» (inglés). Consultáu'l 2015.
- ↑ 20minutos.es. «Estes son les meyores universidaes del mundu, según les carreres qu'imparten» (castellanu). Consultáu'l 2016.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 14,6 14,7 14,8 Ramirez N., y Berruecos V., J.M; La educación de la Medicina Veterinaria y Zootecnia en Méxicu. Panorama, Mexico, 1995.
- ↑ 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 Mayer, L., Lomnitz, L.. (1988). La Nueva Clase: Desenvolvimientu d'un Oficiu en Méxicu. Méxicu, D.F: Universidá Nacional Autónoma de Méxicu, Facultá de Medicina Veterinaria y Zootecnia.
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 16,6 Saucedo, P.. (1984). Historia de la ganadería en Méxicu, Volume 1. Méxicu: UNAM.
- ↑ Lobato, J.. (1 de payares de 1876). Traces biográfiques del pernomáu naturalista mexicanu Doctor Leopoldo Río de la Lloza. Gaceta Médica de Méxicu, XI, p.p 397-418
- ↑ Sarvide, M.. (1941). La Escuela Nacional de Medicina Veterinaria. Méxicu: University Press.
- ↑ 19,0 19,1 19,2 Quiroz, H., Cervantes, J.M. (2003). Historia de la Facultá de Medicina Veterinaria y Zootecnia de la UNAM 1853-2003. Méxicu, D.F: Facultá de Medicina Veterinaria y Zootecnia, UNAM..
- ↑ 20,0 20,1 20,2 veterinaria.uchile.cl. «100 años d'enseñanza de la medicina veterinaria en chile y la so proyeición futura». Consultáu'l 20 de mayu de 2016.
- ↑ rankingveterinaria.cl. «Carreres según añu de funcionamientu». Consultáu'l 21 de mayu de 2015.
- ↑ colegioveterinario.cl. «Centro de Formación». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-06-03. Consultáu'l 20 de mayu de 2016.
- ↑ 4 International Colleges & Universities. «Universidad Rexonal San Marcos» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 3 d'ochobre de 2011. Consultáu'l 14 d'ochobre de 2011.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Medicina veterinaria.
Datos: Q170201- Multimedia: Veterinary medicine