Planeta estrasolar

cualquier planeta alluendi'l Sistema Solar

Un planeta estrasolar o exoplaneta ye un planeta qu'orbita una estrella distinta al Sol y que, poro, nun pertenez al sistema solar. Los planetes estrasolares convirtiéronse n'oxetu d'investigación científica nel sieglu XX. Munchos astrónomos suponíen la so esistencia, pero escarecíen de medios pa identificalos. La primer detección confirmada fízose en 1992, col descubrimientu de dellos planetes de masa terrestre orbitando el púlsar Lich.[1] La primer detección confirmada d'un planeta estrasolar orbitando alredor d'una estrella de la secuencia principal (Dimidio) remóntase a 1995, de manu de los astrónomos Michel Mayor y Didier Queloz.[2]

Planeta estrasolar
tipu d'oxetu astronómicu
planeta y Objeto extrasolar (es) Traducir
Cambiar los datos en Wikidata
Imaxe del descubrimientu del sistema de GJ 758, tomaes con HiCIAO nel telescopiu Subaru nel infrarroxu cercanu.(nel centru, escurecida pol coronógrafo) y los sos trés planetes (b, c y d) que la orbiten. Observaciones de multi-dómines demostraron movimientu orbital keplerianos en contra del sentíu del reló pa los trés planetes.
Beta Pictoris b en dambes elongaciones. Imaxe: creitu ESO/A.-M. Lagrange et al.
Imaxe del VLT NACO, tomada na banda-Ks, de GQ Lupi. El puntu débil de lluz a la derecha de la estrella ye'l compañeru fríu recién descubiertu GQ Lupi b. Ye 250 vegaes más débil que la mesma estrella y asitiáu 0,73 arcosegundos al oeste. A la distancia de GQ Lupi, esto correspuende a una distancia d'aproximao 100 UA. El norte ta enriba y l'este a la izquierda.
maxe coronógrafica d'AB Pictoris qu'amuesa al so pequeñu compañeru (inferior esquierda). Los datos fueron llograos el 16 de marzu de 2003 con NACO nel VLT, utilizando una mázcara de tapecimientu de 1,4 arcosegundos enriba de AB Pictoris.

De magar, el númberu d'afayos foi medrando añu tres d'añu. Tienen afayáose un total de 2748 sistemes planetarios, que contienen un total de 3668 cuerpos planetarios: 616[3] d'estos sistemes son múltiples, y 125 d'estos planetes tienen una masa perriba de les 13  MJ (1 MJ ye la masa de Xúpiter), polo que ye bien probable que sían nanes marrones.[4]La mayoría de planetes estrasolares conocíos son xigantes gaseosos igual o más masivos que'l planeta Xúpiter, con órbites bien cercanes a la so estrella y periodos orbitales bien curtios, tamién conocíos como xúpiteres calientes. Sicasí, créese qu'ello ye resultáu d'un sesgu d'información creáu polos métodos actuales de detección, qu'atopen más fácilmente a planetes d'esti tamañu qu'a planetes terrestres más pequeños. Con tou, entamen a detectase exoplanetes comparables al nuesu a midida qu'aumenten les capacidaes de detección y el tiempu d'estudiu. El primer sistema estrasolar afayáu con más d'un planeta foi Upsilon Andromedae.

Acordies con l'actual definición de "planeta", un planeta tien que orbitar una estrella.[5] Sicasí, considérase posible la esistencia de cuerpos planetarios non amestaos a la gravedá de nenguna estrella. Tales cuerpos, qu'avecen a ser nomaos planetes errantes o planetes interestelares na lliteratura científica, sedríen espulsaos del sistema nel que se formaron.

La NASA adelantró en xunu de 2010 que la Sonda Kepler, puesta n'órbita en marzu de 2009, detectó nicios de 706 exoplanetes nuevos nos sos primeros 43 díes de funcionamientu, 400 de los cualos tienen tamaños intermedios ente los de Neptunu y la Tierra. Les resultancies oficiales d'esta misión van ser publicaos en febreru de 2011,[6][7] pero los resultaos provisionales indiquen que siquier 60 de los planetes detectaos van tener un tamañu similar al de la Tierra (el doble del tamañu terrestre, o menos).[8]

El exoplaneta confirmáu más similar a la Tierra descubiertu orbitando dientro de la zona habitable ye, hasta xineru de 2015, Kepler-438b, con un índiz de semeyanza cola Tierra del 88 %. KOI-4878.01, un candidatu a planeta, tien un IST mayor (98 %).[9] De confirmase la so presencia, sería un posible análogu a la Tierra.

El 12 de xineru de 2012, la revista Nature publicó un artículu, firmáu por dellos científicos internacionales, onde utilizando'l métodu de microlentes gravitacionales asegúrase que toa estrella de la Vía Láctea tien de tener ente 0,71 y 2,32 planetes orbitando.[10]

Historia

editar

Descubrimientos retrataos

editar

Non confirmaos hasta 1992, los planetes estrasolares fueron dende hai enforma tiempu una tema de discutiniu y especulación. Nel sieglu XVI, el filósofu italianu Giordano Bruno, unu de los primeros partidarios de la teoría de Copérnico de que la Tierra y los otros planetes orbiten al Sol, presentó la opinión de que les estrelles fixes son similares al Sol y que tamién son acompañaes polos sos propios planetes.[11] Nel sieglu XVIII la mesma posibilidá foi mentada por Isaac Newton nel ensayu "Escolio Xeneral", qu'incluyía nel so Principia. Faciendo una comparanza colos planetes del Sol, escribió "Y si les estrelles fixes son los centros de sistemes similares, toos ellos construyiránse acordies con un diseñu similar y con suxeción al dominiu de Unu.[12] Los allegamientos de detecciones d'exoplanetes fixéronse dende'l sieglu XIX. Dalgunes de les primeres arreyen a la estrella binaria 70 Ophiuchi. En 1855 el capitán W. S. Jacob nel Observatoriu de Madrás de la Compañía Británica de les Indies Orientales reportó que les anomalíes orbitales faíen "bien probable" qu'esistiera un "cuerpu planetariu" nesti sistema.[13] Na década de 1890, Thomas J. J. See, de la Universidá de Chicago y l'Observatoriu Naval de los Estaos Xuníos, declaró que les anomalíes orbitales probaben la esistencia d'un cuerpu escuru nel sistema de 70 Ophiuchi con un periodu orbital de 36 años alredor d'una de les estrelles.[14] Sicasí, Forest Ray Moulton publicó depués un documentu que demostraba qu'un sistema de tres cuerpos con esos parámetros orbitales sería altamente inestable.[15] Mientres los años 1950 y 1960, Peter van de Kamp, del Swarthmore College, fixo otra serie importante d'allegamientos de detección, esta vegada por planetes qu'orbiten la estrella Barnard.[16] Anguaño los astrónomos refieren polo xeneral que tolos informes iniciales de detección yeren erróneos.[17] En 1991, Andrew Lyne, M. Bailles y S. L. Shemar afirmó afayar un planeta púlsar n'órbita alredor de PSR 1829-10, usando'l métodos de la variaciones d'un púlsar.[18] L'allegamientu recibió de volao una intensa atención, pero Lyne y el so equipu llueu se retrataron.[19]

Descubrimientos confirmaos

editar
 
Primer imaxe direuta confirmada d'un planeta estrasolar. Tomar, reproducida equí en falsu color, foi captada nel infrarroxu pol Very Large Telescope. El cuerpu central (azul) ye la nana marrón 2M1207. Tien un compañeru de masa planetario (colloráu), 2M1207b.

Aleksander Wolszczan, un astrónomu polacu anunció en 1992 el descubrimientu de 3 oxetos sub-estelares de baxa masa orbitando el púlsar PSR B1257+12.[1] Estos fueron los primeros planetes estrasolares descubiertos y l'anunciu foi toa una sorpresa. Créese qu'estos planetes formar de los restos de la esplosión de la supernova que produció'l púlsar.

Los primeros planetes estrasolares alredor d'estrelles de la secuencia principal fueron afayaos na década de 1990, nuna dura competición ente equipos suizos y norteamericanos. El primer planeta estrasolar foi anunciáu por Michel Mayor y Didier Queloz, del grupu suizu, el 6 d'ochobre de 1995. La estrella principal yera 51 Pegasi y diose en llamar al planeta 51 Pegasi b.[20] Unos meses más tarde l'equipu americanu, lideráu por Geoffrey Marcy de la Universidá de California anunció'l descubrimientu de 2 nuevos planetes. La carrera por atopar nuevos planetes nun fixera más qu'empezar. Numberosos anuncios en prensa y televisión sopelexaron dalgunos d'estos descubrimientos, consideraos nel so conxuntu como una de les revoluciones de l'astronomía a finales del sieglu XX.

Na actualidá esisten numberosos proyeutos de les axencies espaciales NASA y ESA desenvolviendo misiones capaces de detectar y carauterizar la bayura de planetes, lo mesmo que de detectar planetes de tipu terrestre (el primeru descubiertu hasta la fecha: Gliese 876 d).[21] Los dos misiones más importantes hasta'l momentu son la misión europea Corot,[22][23] y la misión norteamericana Kepler,[24] dambes utilizando'l sistema de tránsitos. Les ambicioses misiones Darwin (ESA) y TPF (NASA), yá cancelaes,[25][26][27] seríen capaces d'analizar les atmósferes d'estos planetes terrestres, pudiendo detectar vida estraterrestre por aciu l'analís espectral d'estes atmósferes. Estos datos dexaríen encetar estadísticamente cuestiones fondes como la bayura de sistemes planetarios paecencies al nuesu, o'l tipu d'estrelles nos que ye más fácil que se formen planetes. Los esfuercios de dambes axencies céntrense agora en telescopios terrestres de grandes dimensiones, como'l Y-ELT y el GMT, con capacidaes menores y similar costu pero con una vida útil bien cimera.

P'avientu de 2014, les observaciones del telescopiu Kepler habíen atopáu más de 4000 exoplanetes, 997 confirmaos y 3216 rimaes de confirmación.[28][29] Partiendo de los datos de la misión, los astrónomos envaloraron la esistencia de 40.000 millones de planetes del tamañu de la Tierra orbitando les sos estrelles na zona de habitabilidad (d'ellos, 11.000 millones en redol a estrelles similares al Sol). Estes cifres suponen que'l exoplaneta habitable más cercanu podría tar a tan solo 12 años lluz de distancia.[30][31][32]

Hasta la fecha, los exoplanetes confirmaos con mayor índiz de semeyanza cola Tierra son Kepler-296y (93 %) y Kepler-395c (91 %). Esiste un candidatu con mayor puntuación, KOI-4878.01 (98 %), entá pendiente de confirmación.[9][33]

Métodos de detección

editar

Los planetes son fontes de lluz (reflexada) bien tenue en comparanza coles sos estrelles. En llonxitúes d'onda visibles, polo xeneral tienen menos d'una millonésima del rellumu de la so estrella madre. Ye por demás difícil detectar esti tipu de fonte de lluz tenue, y, amás, estrellar madre tien una lluz esllumante que casi lo fai imposible.

Poles razones espuestes, los telescopios fotografiaron direutamente non más d'una decena d'exoplanetes. Esto namái foi posible pa planetes que son especialmente grandes (polo xeneral muncho más grande que Xúpiter) y bien distantes de la so estrella madre. La mayoría de los planetes con imáxenes direutes tamién son bien calientes, polo qu'emiten una intensa radiación infrarroxo, entós les imáxenes fueron feches n'infrarroxos en cuenta de llonxitúes d'onda visibles, col fin d'amenorgar el problema del rellumada de estréllalo madre.

Enagora, sicasí, la gran mayoría de los planetes estrasolares conocíos solo fueron detectaos al traviés de métodos indireutos. Los siguientes son los métodos indireutos que demostraron ser útiles:

Velocidaes radiales

editar
 
Una estrella (al centru) y un planeta xirando alredor del centru de masa mutuu. Esti movimientu estelar ye detectable pol métodu de velocidaes radiales.

Esti métodu basar nel efeutu doppler.[34][35] El planeta, al orbitar la estrella central, exerz tamién una fuercia gravitacional sobre ésta de manera que la estrella xira sobre'l centru de masa común del sistema. Les oscilaciones de la estrella pueden detectase por aciu leves cambeos nes llinies espectrales según la estrella averar a nós (fana escontra l'azul) o s'alloñar (fana en candia). Esti métodu foi'l más esitosu na busca de nuevos planetes, pero namái ye eficaz nos planetes xigantes más cercanos a la estrella principal, polo que namái puede detectar una leve fracción de los planetes esistentes.

Astrometría

editar

Yá que la estrella xira sobre'l centru de masa puede intentase rexistrar les variaciones de posición y el bazcuyar de la estrella. A pesar de qu'estes variaciones son bien pequeñes. En 2002, el Telescopiu espacial Hubble tuvo ésitu nel usu de astrometría pa carauterizar un planeta descubiertu primeramente alredor de la estrella Gliese 876.[36]

Tránsitos

editar

Consiste en reparar fotométricamente la estrella y detectar sutiles cambeos na intensidá de la so lluz cuando un planeta orbita per delantre d'ella.[37] El métodu de tránsitos, xunto col de la velocidá radial, pueden utilizase pa carauterizar meyor l'atmósfera d'un planeta, como nos casos de HD209458b[38] y los planetes OGLE-TR-40 y OGLE-TR-10. Esti métodu, al igual que'l de la velocidá radial, atopa de forma más eficiente planetes de gran volume, pero tien la ventaya de que la cercanía del planeta a la estrella nun ye relevante, polo que l'espectru de planetes que puede detectar aumenta considerablemente. Les meyores teunolóxiques en fotometría[24] dexaron que la sonda Kepler,[24] llanzada en 2009 con un costu d'operación envaloráu en 600 millones de dólares,[39] tenga sensibilidá abonda como pa detectar planetes del tamañu de la Tierra, fechu qu'asocedió a finales de 2011 col descubrimientu de Kepler-20y y Kepler-20f. Espérase que la misión remate en 2016.[40]

Variación nel tiempu de tránsitu (VTT)

editar
Animación que demuestra diferencia ente la sincronización del tránsitu del planeta de 1 planeta y 2 sistemes del planeta.
Animación del sistema planetariu alredor de la estrella similar al Sol HD 10180. (720p) (impresión artística) Creitu: ESO

VTT ye una variación sobre'l métodu del tránsitu, onde los cambeos nel tránsitu d'un planeta pueden ser utilizaos pa detectar otru. El primer candidatu planetariu descubiertu d'esta manera ye'l exoplaneta WASP-3c, utilizando WASP-3b nel sistema de WASP-3 nel Observatoriu Rozhen, l'Observatoriu de Jena y el Centru de Torun d'Astronomía.[41] Esti nuevu métodu ye potencialmente capaz de detectar planetes como la Tierra o exolunas.[41] Esti métodu foi aplicáu con ésitu pa confirmar les mases de los seis planetes de Kepler-11.

Midida de pulsos de radiu d'un púlsar

editar

Un pulsiar (ye'l pequeñu remanente, ultradenso d'una estrella qu'esplotó como una supernova) emite ondes de radio bien regularmente a midida que xira. Leves anomalíes nel momentu de los sos pulsos de radio que se reparen pueden ser utilizaes pa rastrexar los cambeos nel movimientu del pulsiar causáu pola presencia de planetes.[42]

Binaria eclipsante

editar

Si un planeta tien una órbita de gran tamañu que la lleva alredor de dos miembros d'un sistema d'estrella doble eclipsantes, entós el planeta puede detectase al traviés de pequeñes variaciones nel momentu de los eclises de les estrelles ente sigo.[43][44][45] Los planetes Kepler-16b, Kepler-34b, y Kepler-35b son planetes circumbinarios detectaos por esti métodu.

Microlentes gravitacionales

editar

L'efeutu de lente gravitacional asocedi cuando los campos de gravedá del planeta y la estrella actúen p'aumentar o focalizar la lluz d'una estrella distante. Por que el métodu funcione, los trés oxetos tienen que tar casi perfectamente alliniaos. El principal defectu d'esti métodu ye que les posibles detecciones nun son repetibles polo que'l planeta asina descubiertu tendría de ser estudiáu adicionalmente por dalgún de los métodos anteriores. Esta estratexa tuvo ésitu na detección del primer planeta de masa baxo nuna órbita ancha, designáu OGLE-2005-BLG-390Lb.[46]

Perturbaciones gravitacionales en discos de polvu

editar
 
Gráfica de puntos que rellaciona la masa y el periodu orbital col métodu de descubrimientu del exoplaneta:
     Astrometría      Tránsito      Binaria eclipsante
     Imaxe direuta      Microlente gravitacional
     Velocidá radial      Pulsos de radiu d'un púlsar
Pa referencia, los planetes del sistema solar tán marcaos en gris. La exa horizontal representa'l llogaritmu de la exa semi-mayor, ente que la exa vertical representa'l llogaritmu de la masa.

N'estrelles nueves con discos circunestelares de polvu al so alredor ye posible detectar irregularidaes na distribución de material nel discu circunestelar causaes pola interacción gravitatoria con un planeta. Trátase d'un mecanismu similar al qu'actúa nel casu de los satélites pregueros de Saturnu. D'esta miente foi posible inferir la presencia d'un planeta orbitando la estrella Beta pictoris[47][48] y d'otru planeta orbitando la estrella Fomalhaut (HD 216956).[49][50] N'estrelles entá más nueves la presencia d'un planeta xigante en formación sería detectable a partir del buecu de material gaseoso que dexaría nel discu de acrecimiento.

Detección visual direuta

editar

Dende'l principiu, llograr imáxenes/fotografies de los planetes estrasolares foi unu de los oxetivos más deseyaos de la investigación exoplanetaria. Les fotografíes yá sía de lluz visible o infrarroxes podríen revelar muncha más información sobre un planeta que cualesquier otra téunica conocida. Sicasí esto reveló ser muncho más difícil téunicamente que cualesquier de les otres téuniques disponibles. Les razones d'esto son delles, pero ente les principales, atópase la diferencia ente'l rellumu de les estrelles y el de los planetes. Nel espectru de la lluz visible, una estrella permediu ye miles de millones de vegaes más brillosa que cualesquier de los sos hipotéticos planetes, y hasta apocayá nengún detector podía identificar los planetes a partir del rellumu estelar.

La primer fotografía d'un posible planeta estrasolar ye una fotografía infrarroxa tomada a la nana marrón 2M1207 pol Very Large Telescope en 2004. El cuerpu fotografiáu (2M1207b),[51][52] ye un nuevu planeta de gran masa (4 mases jovianas) orbitado a 40 UA de la estrella 2M1207. Esti planeta ta a unos 2500 Kelvin de temperatura, por cuenta de la so recién formación, calculada n'aproximao 10 millones d'años. Los espertos consideren que 2M1207 y 2M1207b son un exemplu atípicu, pos nesti sistema, la estrella y el planeta tán lloñe (40 vegaes la distancia de la Tierra al Sol) y dambos emiten cantidaes comparables de radiación infrarroxo, pos la estrella ye una nana marrón, y el planeta ye inda bien templáu, y por tanto, dambes son claramente visibles na fotografía. Sicasí, planetes d'edá y órbites comparables a la terrestre son inda imposibles de detectar.

Nomenclatura

editar

El sistema utilizáu na lliteratura científica pa nomar a los planetes estrasolares ye bien similar al sistema utilizáu pa nomar a estrelles binaries. L'únicu cambéu ye que s'utilicen lletres minúscules pal planeta en llugar de lletres mayúscules que s'utilicen pa les estrelles. La lletra minúscula asítiase dempués del nome de la estrella, empezando cola lletra "b" a partir del primer planeta atopáu nel sistema (por casu, 51 Pegasi b);[20] sáltase la lletra "a" pa evitar cualquier tracamundiu cola estrella primaria. El siguiente planeta nel sistema etiquetar cola siguiente lletra del alfabetu. Por casu, cualquier planeta adicional atopáu alredor de 51 Pegasi seria catalogáu como 51 Pegasi c y 51 Pegasi d, y asina socesivamente. Si dos planetes afayar coles mesmes, el más cercanu a la estrella asígnase-y la lletra siguiente, siguíu pol planeta más alloñáu. En dellos casos un planeta foi atopáu más cerca de la so estrella qu'otros planetes yá conocíos, polo que l'orde de les lletres nun sigue l'orde de los planetes dende la estrella. Por casu, nel sistema 55 Cancri, el planeta más apocayá descubiertu conozse como 55 Cancri f, a pesar de que ta más cerca de la estrella que 55 Cancri d. Hasta agostu del 2010, la mayor lletra n'usu ye "h", aplicada a dichu planeta HD 10180 h.[53]

Si un planeta xira alredor d'un miembru d'un sistema d'estrelles múltiples, entós, una lletra mayúscula pa la estrella va ser siguida por una lletra minúscula pal planeta. Los exemplos inclúin los planetes 16 Cygni Bb[54] y 83 Leonis Bb.[55] Sicasí, si'l planeta orbita la estrella principal del sistema, y les estrelles secundaries fueron afayaes, yá sía dempués del planeta, o tán relativamente lloñe, de la estrella primaria y el planeta, entós, la lletra mayúscula suelse omitir. Por casu, Tau Bootis b[56] órbita un sistema binariu, pero porque la estrella secundaria, foi afayada dempués que'l planeta y esta atópase bien lloñe de la estrella primaria y el planeta, el términu "Tau Bootis Ab" úsase bien infrecuentemente.

Solo dos sistemes planetarios tienen planetes que se denominen de forma inusual. Antes del descubrimientu de 51 Pegasi b en 1995, dos planetes púlsares (PSR B1257 +12 B y PSR B1257 +12 C)[1] fueron afayaos a partir de les midíes de radiu de la so estrella muerta. Como nun había manera oficial de nomar a los planetes nel momentu, llámose-yos "B" y "C", similar a como los planetes denominar na actualidá. Sicasí, utilizáronse lletres mayúscules, probablemente pola forma en que les estrelles binaries son nomaes. Cuando un tercer planeta foi descubiertu, foi designáu PSR B1257 +12 A (a cencielles porque'l planeta taba más cerca que los otros dos).[57]

A lo último, dellos planetes recibieron nomes non oficiales comparables a los de los planetes nel sistema solar. Tal ye'l casu d'Osiris (HD 209458 b), Belerofonte (51 Pegasi b), y Matusalén (PSR B1620-26 b).[58] La Unión Astronómica Internacional (UAI) anguaño nun tien planes p'asignar oficialmente nomes d'esti tipu a los planetes estrasolares, teniendo en cuenta que nun sería práuticu. [59]

Definición

editar

La definición oficial de planeta de la Unión Astronómica Internacional (UAI) solo cubre'l sistema solar y polo tanto nun asume nenguna postura sobre los exoplanetes.[60][61] Hasta abril del 2010, la única declaración de definición emitida pola Unión Astronómica Internacional que pertenez a los exoplanetes ye una definición de trabayu publicada nel 2001 y modificada nel 2003.[62] Esta definición contién los siguientes criterios:

  • Los oxetos con mases reales per debaxo de la masa llende pa la fusión termonuclear del deuteriu (anguaño calculada en 13 mases de Xúpiter pa oxetos de metalicidá solar) qu'orbiten estrelles o remanentes estelares son planetes (nun importa cómo se formaron). La masa mínimo / tamañu riquíu por que un oxetu estrasolar sía consideráu como un planeta tien de ser la mesma masa que la utilizada nel nuesu sistema solar.
  • Los oxetos sub-estelares con mases reales percima de la masa llende pa la fusión termonuclear del deuteriu son "nanes marrones", nun importa cómo se formaron nin ónde tán allugaos.
  • Los oxetos que llexen llibremente en cúmulos d'estrelles nueves con mases per debaxo de la masa llende pa la fusión termonuclear del deuteriu nun son planetes, pero son sub-nanes marrones (o'l nome que sía'l más apropiáu).

Nesti artículu sigue l'anterior definición de trabayu. Poro, solo se fala de planetes qu'orbiten estrelles o nanes marrones. (Tamién hubo dellos reportes de detecciones d'oxetos de masa planetario, dacuando llamaos "planetes errantes" que non orbiten cualquier cuerpu padre.[63] Dalgunos d'estos pueden pertenecer a un sistema planetariu d'una estrella antes de ser espulsaos d'ella.)

Sicasí, cabo señalar que la definición de trabayu de la IAU nun ye universalmente aceptada. Una suxerencia alternativa ye que los planetes tienen d'estremase de les nanes marrones sobre la base de la formación. La creencia xeneralizada ye que los planetes xigantes fórmense al traviés de la acreción del nucleu, y esti procesu dacuando puede producir planetes con mases percima del estragal de fusión del deuteriu;[64][65] planetes masivos d'esti tipu pue que yá topen sío reparaos.[66] Esti puntu de vista tamién almite la posibilidá de sub-nanes marrones, que tienen mases planetaries, pero que se formen como les estrelles pol colapsu direutu de les nubes de gas.

Propiedaes xenerales

editar

Númberu d'estrelles con planetes

editar
 
La mayoría de los planetes estrasolares descubiertos atopar a unos 300 años lluz del sistema solar.

Los programes de busca de planetes afayaron planetes orbitando alredor d'una fracción sustancial de les estrelles qu'estudiaron. Sicasí, la fracción total d'estrelles con planetes ye incierta por cuenta d'efectos de selección observacional. El métodu de velocidá radial y el métodu de tránsitu (qu'ente ellos son responsable de la gran mayoría de les detecciones) son más sensibles a los grandes planetes n'órbites pequeñes. Por esa razón, munchos exoplanetes conocíos son del tipu "Xúpiter caliente": planetes d'alredor de la masa de Xúpiter n'órbites bien pequeñes, con periodos de solamente dellos díes. Agora sábese qu'ente 1 % a 1.5 % de les estrelles como'l Sol tienen esi tipu de planeta, onde la estrella asemeyada al sol referir a cualquier estrella de secuencia principal de clases espectrales F, G o K ensin un compañeru estelar cercanu.[67] El descubrimientu de planetes estrasolares intensificó l'interés na posibilidá de vida estraterrestre.[68] envalórase amás qu'ente 3 % a 4.5 % d'estrelles asemeyaes al Sol tienen un planeta xigante con un periodu orbital de 100 díes o menos, onde "planeta xigante" significa un planeta d'a lo menos trenta mases de la tierra.[69]

La fracción d'estrelles con planetes más pequeños o más alloñaos sigui siendo malo d'envalorar. Extrapolando los resultaos suxúrese que los planetes pequeños (con similar masa a la de la Tierra) son más comunes que los planetes xigantes. Tamién paez que los planetes n'órbites de gran tamañu pueden ser más comunes que los en pequeñes órbites. Acordies con tal extrapolación, envalórase que quiciabes el 20 % de les estrelles asemeyaes al Sol tienen a lo menos un planeta xigante, ente qu'a lo menos el 40 % pueden tener planetes de mases más baxes.[69][70][71]

Independientemente de la fracción exacta de les estrelles con planetes, el númberu total d'exoplanetes tien de ser bien grande. Dende la nuesa propia galaxa la Vía Láctea tien siquier 100 000 millones d'estrelles, debería tamién de contener miles de millones de planetes si non cientos de miles de millones d'ellos.

En xineru de 2013, los astrónomos del Centru Harvard-Smithsonian p'Astrofísica (CfA) utilizaron datos de Kepler pa envalorar que "a lo menos 17 000 millones" d'exoplanetes del tamañu de la Tierra moren na Vía Láctea.[32] Pa payares de 2014, los nuevos datos alzaron les estimaciones a 40 000 millones d'exoplanetes terrestres orbitando a les sos estrelles na zona de habitabilidad (11 000 millones d'ellos en redol a cuerpos estelares similares al Sol).[30][31][32]

Carauterístiques de les estrelles qu'alluguen planetes

editar
 
La clasificación espectral de Morgan-Keenan.

La mayoría de los exoplanetes conocíos orbiten estrelles más o menos similares al nuesu Sol, esto ye, estrelles de secuencia principal de categoríes espectrales F, G o K. Una razón ye a cencielles que los programes de busca de planetes tendieron a concentrase en tales estrelles. Pero inclusive dempués de tomar esto en cuenta, l'analís estadísticu indica que les estrelles de menor masa (nana colorada, de categoría estelar M) son menos propenses a tener planetes o tienen planetes que son ellos mesmos de menor masa y polo tanto más difíciles de detectar.[72] Estrelles de la categoría estelar A típicamente xiren bien rápido, lo que fai que sía bien malo de midir los pequeños desplazamientos Doppler inducíos por planetes n'órbita, una y bones les llinies espectrales son bien amplies. Sicasí, esti tipu d'estrella masiva eventualmente convertir nuna xigante colorada más fría que xira más amodo y polo tanto pue ser midíu utilizando'l métodu de la velocidá radial. A principios de 2011 atopárense unos 30 planetes del tipu de Xúpiter alredor d'estrelles K-xigantes como Pólux, Gamma Cephei y Iota Draconis. Estudios Doppler en redol a una gran variedá d'estrelles indiquen qu'aproximao 1 de cada 6 estrelles que tienen el doble de la masa del Sol son orbitadas per alredor d'unu o más planetes del tamañu de Xúpiter, frente a 1 en 16 pa estrelles similares al Sol, y namái 1 en 50 pa la clase M de nanes coloraes. Per otra parte, les busques de micro-lentes indiquen que los planetes del tipu Neptunu masivos de llargu periodu atópense alredor de 1 de cada 3 nanes M.[73] Observaciones recién del Telescopiu Espacial Spitzer indiquen que les estrelles de categoría estelar O, que son muncho más calientes que'l nuesu Sol, producen un efecto de semeya-evaporación que inhibe la formación planetaria.[74]

Les estrelles tán compuestes principalmente d'elementos llixeros como'l hidróxenu y el heliu. Tamién contienen una pequeña fracción d'elementos más pesaos como'l fierro, y esta fracción referir a la metalicidá d'una estrella. Estrelles de más alta metalicidá son muncho más propenses a tener planetes y los planetes que tienen, tienden a ser más masivos que les d'estrelles de menor metalicidá.[67] El descubrimientu de planetes estrasolares intensificó l'interés na posibilidá de la vida estraterrestre.[68]

Metalicidad

editar

Les estrelles ordinaries compónense principalmente de los elementos llixeros como l'hidróxenu y l'heliu. Tamién contienen una pequeña proporción d'elementos más pesaos, y esta fracción conozse como metalicidá d'una estrella (inclusive si los elementos nun son metales nel sentíu tradicional),[67] denotado [m/h] y esprésense nuna escala logarítmica na que cero ye la metalicidá solar.

Un estudiu de 2012 de los datos de la misión Kepler afayó que los planetes más pequeños con radios menores que'l de Neptunu atopábense alredor d'estrelles con metalicidá nel rangu de -0.6 < [m/H] < +0,5 (dende aproximao cuatro veces menos que'l Sol a tres veces más que'l Sol), ente que los planetes más grandes na so mayoría atopáronse alredor d'estrelles con metalicidá nel estremu superior d'esti rangu (con metalicidá solar y mayor). Nesti estudiu, los planetes pequeños apaecíen con una frecuencia alredor de tres veces mayor que los grandes planetes alredor d'estrelles de metalicidá cimera a la del Sol, y seis veces más pa estrelles con menos metalicidá que'l Sol. L'ausencia de xigantes gaseosos alredor d'estrelles de baxa metalicidá podría debese a que la metalicidá de los discos protoplanetarios afecta a la velocidá cola que pueden formase los nucleos planetarios y a la acreción en forma d'envoltura gaseosa primero que s'estene'l gas. Sicasí, Kepler solo puede reparar planetes bien cercanos a la so estrella y los xigantes gaseosos detectaos probablemente migraron dende más lloñe, polo qu'un amenorgamientu de la eficiencia de la migración nos discos de baxa metalicidá tamién podría esplicar en parte estes resultancies.[75]

Tamién se demostró que les estrelles con planetes son más propenses a ser deficientes en litiu.[76]

Estrelles múltiples

editar

La mayoría de los planetes conocíos orbiten estrelles individuales, pero dalgunos orbiten a un miembru d'un sistema binariu d'estrelles,[77] y dellos planetes circumbinarios fueron descubiertos qu'orbiten alredor de los dos miembros d'una estrella binaria. Dellos planetes en sistemes triples d'estrelles son conocíos[78] y otru nel sistema cuádruple Kepler 64. Les resultancies de Kepler indiquen que los sistemes planetarios circumbinarios son relativamente comunes (hasta ochobre de 2013, la nave espacial había atopáu siete planetes dende alredor de 1000 binaries eclipsantes buscaes). Un afayu esconcertante ye que nenguna de les estrelles binaries cercanes buscaes paecen tener planetes eclipsantes. La metá de les estrelles tien un periodu orbital de 2,7 díes o menos, pero nengunu de los binarios con planetes tienen un periodu de menos de 7,4 díes. Otru afayu sorprendente de Kepler ta en que los planetes circumbinarios tienden a órbitar les sos estrelles cercanes al radiu críticu d'inestabilidá (cálculos teóricos indiquen la distancia mínima estable ye más o menos dos a tres veces el tamañu de la separación de les estrelles.)[79]

Temperatura y composición

editar
 
Comparanza de tamaños de los planetes con distintes composiciones. D'esquierda a derecha, Planetes de puru fierro, Planetes de silicatu, Planetes de carbonu, Planetes de pura agua, Planetes de puru monóxidu de carbonu, Planetes de puru hidróxenu.

Ye posible calcular la temperatura d'un exoplaneta basáu na intensidá de la lluz que recibe de la so estrella madre. Por casu, el planeta OGLE-2005-BLG-390Lb envalórase que tien una temperatura superficial d'aproximao –220 °C (aproximao 50 K). Sicasí, estes estimaciones pueden tar sustancialmente nun error porque dependen del albedu polo xeneral desconocíu del planeta, y por cuenta de factores tales como'l efeutu ivernaderu pueden introducir entueyos desconocíos. Pocos planetes tuvieron la so temperatura midida pola observación de la variación na radiación infrarroxo a midida que el planeta mover na so órbita y vese clisáu pola so estrella madre. Por casu, nel planeta HD 189733 b, atopóse que tien una temperatura medio de 1205 ± 9 K (932 ± 9 °C) nel so llau diurnu y 973 ± 33 K (700 ± 33 °C) nel so llau nocherniegu.[80]

Si un planeta ye detectable por tanto la velocidá radial y los métodos de tránsitu, entós, la so verdadera masa y el so radiu pueden midise y como resultancia puede conocese la densidá del planeta. Los planetes con baxa densidá inferir a tar formaos principalmente por hidróxenu y heliu ente que los planetes de densidá entemedia infierse que tienen l'agua como un gran componente. Un planeta d'alta densidá créese que ye predresu, como la Tierra y los otros planetes terrestres del sistema solar.

Les midíes espectroscópicas pueden utilizase pa estudiar la composición atmosférica d'un planeta en tránsitu.[81] D'esta manera detectáronse nes atmósferes de distintes exoplanetes: el vapor d'agua, vapor de sodiu, metanu y dióxidu de carbonu. La téunica posiblemente podría afayar carauterístiques atmosfériques que suxeren la presencia de la vida nun exoplaneta, pero esi descubrimientu nun foi fechu entá.

Otra llinia d'información sobre les atmósferes exoplanetarias provién de les observaciones de funciones orbitales de fase. Los planetes estrasolares tienen fases similares a les fases de la Lluna. Al reparar la variación exacta de rellumu cola fase, los astrónomos pueden calcular los tamaños de les partícules nes atmósferes de tales planetes.

Per otra parte, la lluz estelar polarízase cuando interactúa coles molécules de l'atmósfera, lo que podría ser detectáu con un polarímetro. Hasta agora, solo un planeta foi estudiáu por esti métodu.

Distribución de masa

editar

Cuando un planeta atopar pol métodu de la velocidá radial, el so enclín orbital i ye desconocida. El métodu nun puede determinar la masa cierto del planeta, sinón que da'l so masa mínimo M ensin i. En dellos casos un exoplaneta aparente en realidá puede ser un oxetu más masivu, como una nana marrón o nana colorada. Sicasí, estadísticamente el factor d'ensini toma un valor permediu de π / 4≈0,785 y polo tanto la mayoría de los planetes tienen mases ciertes, abondo cerca de la masa mínimo.[69] Per otra parte, si la órbita del planeta ye casi perpendicular al cielu (con un enclín de cerca de 90°), el planeta tamién puede ser detectáu por aciu el métodu del tránsitu. L'enclín de siguío, va dar a conocer, y puede determinase la masa real del planeta. Amás, les observaciones astrométricas y les considerancies dinámiques en sistemes de múltiples planetes dacuando pueden ser usaes p'acutar la masa real d'un planeta.

La gran mayoría de los exoplanetes detectaos hasta agora tienen mases elevaes. Tolos detectaos dende xineru de 2010, con esceición de venticinco d'ellos, tienen más de diez veces la masa de la Tierra.[4] Munchos son considerablemente más masivos que Xúpiter, el planeta más masivu del sistema solar. Sicasí, estes altes mases son en gran parte por cuenta de un efeutu de selección observacional: tolos métodos de detección son muncho más sensibles pal descubrimientu de planetes masivos. Esti sesgu fai difícil l'analís estadísticu, pero paez que los planetes de masa baxo son en realidá más comunes que los de mayor masa siquier dientro d'un rangu de mases ampliu qu'inclúi a tolos planetes xigantes. Amás, el fechu de que los astrónomos afayaron dellos planetes de namái unes poques vegaes más masivos que la Tierra, a pesar de la gran dificultá de detectalos, indica qu'estos planetes son abondo comunes.[67]

Les resultancies de los primeres 43 díes de la misión Kepler «impliquen que pequeños planetes candidatos con periodos de menos de 30 díes son muncho más comunes que los candidatos a planetes grandes con periodos de menos de 30 díes y que los descubrimientos fechos dende tierra tán amosando la llarga distribución de tamaños».[82]

Una conferencia de los investigadores del Proyeutu Kepler en xunetu de 2010 evidenció que la distribución de mases atopada nos planetes estrasolares ye bien similar a la que reparamos nel nuesu sistema solar,[nota 1] con gran cantidá de planetes de tamañu similar al terrestre. Según estos últimos datos, les estimaciones refundien unos 100 millones de planetes de tamañu similar a la Tierra namái na nuesa galaxa.

Carauterístiques físiques

editar
 
Representación artística d'un planeta estrasolar xigante con un satélite similar a la tierra, con vastos océanos d'agua.

Mientres los primeros años de descubrimientos de planetes estrasolares la mayoría d'éstos yeren sistemes peculiares con periodos orbitales pequeños y órbites escéntriques bien cercanes a la estrella central.

El métodu de les velocidaes radiales favorecía'l descubrimientu de planetes xigantes bien cercanos a la so estrella central, dalgunos d'ellos n'órbites más pequeñes que la órbita de Mercuriu. Estos planetes llámense dacuando júpiteres calientes. Nos últimos años los astrónomos pudieron refinar los sos métodos atopando sistemes planetarios más paecíos al nuesu. Sicasí, una fracción importante de los sistemes planetarios tien planetes xigantes n'órbites pequeñes, bien distintes al nuesu sistema solar.

Hasta apocayá la detección de planetes tipo terrestre paecía fora de les capacidaes teunolóxiques actuales. Sía que non la mayoría de planetes estrasolares detectaos hasta la fecha son xigantes gaseosos, con mases grandes comparables a la de Xúpiter anque típicamente más masivos, por ser más fáciles de detectar. Apocayá afayáronse nuevos candidatos planetarios con mases d'unos quince vegaes la masa terrestre, esto ye, comparables a Neptunu y tamién candidatos con hasta dos veces la masa de la Tierra, que correspuende a la categoría de supertierres.[84] Nos últimos años detectáronse planetes con mases similares ya inclusive inferiores a la terrestre.

Los oxetos más masivos y cercanos a la estrella principal revolucionaron les teoríes sobre formación planetaria. Esiste un ciertu consensu sobre la formación d'estos planetes n'órbites más esternes y la so migración temprana escontra les órbites interiores. Esta migración ta determinada pola interacción gravitatoria col discu circunestelar de material nel que se forma'l planeta. Nesti apartáu paez haber una cierta rellación ente la metalicidá de la estrella central y la presencia de planetes.

El planeta estrasolar HD 209458 b, tamién llamáu Osiris, ye un planeta del tipu Xúpiter caliente cola masa d'un xigante gaseosu pero orbitando mui cerca de la so estrella principal. El planeta pasa per delantre de la so estrella dacuando ufiertando tránsitos colos que se pudo llograr una mayor información sobre la so órbita, tamañu y atmósfera.

Parámetros orbitales

editar

La mayoría de los planetes candidatos estrasolares conocíos fueron descubiertos usando métodos indireutos, polo que solo se pueden determinar dellos parámetros físicu y orbital puntuales. Por casu, de los seis parámetros elementales independientes que definen una órbita, el métodu de velocidá radial puede determinar cuatro: Semiexe mayor, escentricidá, llargor del periastro, y la hora del periastro. Dos parámetros siguen siendo desconocíos: enclín y llargor del nodo ascendente.

Munchos exoplanetes tienen órbites con semiexes mayor, bien pequeñes, y tán muncho más cerca de la so estrella madre que cualesquier otru planeta nel nuesu sistema solar ta del sol. Esti fechu, sicasí, débese principalmente a la seleición d'observación: El métodu de velocidá radial ye más sensible a planetes con órbites pequeñes. Los astrónomos quedaron primeramente bien sorprendíos por estos Júpiteres calientes pero agora ta claro que la mayoría de los exoplanetes (o, siquier, la mayoría de los exoplanetes de gran masa) tienen órbites más grandes, dellos allugaos en zones habitables, onde puede esistir l'agua líquido y la vida[69] Paez plausible que na mayoría de los sistemes exoplanetarios, hai unu o dos planetes xigantes con órbites de dimensiones comparables a les de Xúpiter y Saturno del nuesu propiu sistema solar.

La escentricidá orbital ye la midida de cuan elíptica (allargada) ye una órbita. La mayoría de los exoplanetes con periodos orbitales curtios (de 20 díes o menos) tienen órbites casi circulares d'escentricidá bien baxa. Que se cree que ye por cuenta de la circularización de marea un efeutu nel que la interacción gravitatoria ente dos cuerpos amenorga gradualmente la so escentricidá orbital. Otra manera, la mayoría de los exoplanetes conocíos con periodos orbitales más llargos tienen órbites bien escéntriques. Esto non ye un efeutu de seleición observacional una y bones un planeta puede ser detectáu d'igual manera con independencia de la escentricidá de la so órbita. La prevalencia de les órbites elíptiques ye un gran enigma, una y bones les teoríes actuales de formación planetaria suxeren fuertemente que los planetes tienen de formase con órbites circulares (esto ye, non escéntriques). Una teoría ye que los compañeros pequeños, como les nanes T (nana marrón que contién metanu) pueden despintase nos sistemes planetarios y pueden causar que les órbites de los planetes sían estremes.[85]

La prevalencia d'órbites escéntriques tamién puede indicar que'l nuesu sistema solar ye daqué inusual, yá que tolos sos planetes con esceición de Mercuriu tienen órbites casi circulares.[67] Sicasí, suxirióse que dalgunos de los altos valores d'escentricidá sopelexaos pa los exoplanetes pueden ser sobrestimaciones, desque la demostración fecha en simulaciones amuesa que munches observaciones son tamién consistentes con dos planetes n'órbites circulares. Los planetes sopelexaos como planetes únicos moderadamente excéntricos tienen una posibilidá del ~15 % de ser parte d'una pareya.[86] Esta interpretación ye especialmente probable si los dos planetes orbiten con una resonancia del 2:1. Un grupu d'astrónomos concluyó que "(1) alredor del 35 % de les soluciones escéntriques publicaes pa un solu planeta son estadísticamente indistinguibles de sistemes planetarios en resonancia orbital del 2:1, (2) otru 40 % nun puede estremase estadísticamente d'una solución orbital circular" y "(3) los planetes con mases comparables a la tierra podríen despintase nes soluciones orbitales conocíes de planetes con mases de super-Tierres escéntriques y de Neptunu."[87]

Por aciu la combinación de midíes de velocidá astrométricas y radial, constatóse que, a diferencia del sistema solar, los planetes nun tienen de mover se necesariamente n'órbites nel mesmu planu orbital alredor de la so estrella, pero pueden tener enclinos bien desemeyaos.[88]

Atopóse que dellos Xúpiter calientes tienen la órbita retrógrada y esto pon en dulda les teoríes sobre la formación de los sistemes planetarios.[89] Por aciu la combinación de nueves observaciones colos datos antiguos atopóse que más de la metá de tolos "Xúpiter calientes" estudiaos tienen órbites que tán desalliniaes cola exa de rotación de les sos estrelles, y seis exoplanetes nesti estudiu tienen movimientu retrógradu.

Entrugues ensin respuesta

editar

Munches entrugues ensin respuesta siguen alrodiu de les propiedaes de los exoplanetes, como los detalles de la so composición y la probabilidá de tener llunes. Otra cuestión ye si podríen allugar vida. Dellos planetes tienen órbites na zona habitable de la so estrella madre onde ten de ser posible que les condiciones similares a la Tierra prevalezan. La mayoría de los planetes son xigantes similares a Xúpiter más que del tamañu de la Tierra, y si estos planetes tienen grandes llunes, los satélites podríen ser una morada más plausible pa la vida.

Realizáronse dellos cálculos de cuántos planetes podríen allugar vida senciella o inclusive vida intelixente. Por casu, Alan Boss del Institutu Carnegie de Ciencies estima que puede haber cien mil millones de planetes terrestres en nuesa Vía Láctea, munchos d'ellos con formes de vida simple. Coles mesmes, cree que podría haber miles de civilizaciones na nuesa galaxa. Un trabayu recién de Duncan Forgan de la Universidá d'Edimburgu tamién trató de calcular el númberu de civilizaciones intelixentes na nuesa galaxa. La investigación suxer que podría haber miles d'ellos.[90] Sicasí, por cuenta de la gran incertidume sobre l'orixe y desenvolvimientu de la vida y l'intelixencia, toles estimaciones tienen de considerase desaxeradamente especulatives. Amás de la hipótesis d'una civilización estraterrestre que tea emitiendo señales de gran algame, la detección de vida en distancies interestelares ye una xera téunica tremendamente difícil que nun va ser facedera en munchos años, entá si esi tipu de vida ye habitual.

Descubrimientos notables

editar
 
Cantidá d'exoplanetes descubiertos: 5.606.[91]
  • Gamma Cephei Ab: Les variaciones de velocidá radial de la estrella Gamma Cephei fueron anunciaos en 1988, consistente con un planeta nuna órbita de 2,5 años.[92] Sicasí la clasificación errónea de la estrella como una estrella xigante xunto con una subestimación de la órbita de la binaria Gamma Cephei qu'implicaba que la órbita del planeta sería inestable, llevó a que la esistencia del planeta considerárase como un artefautu de la rotación estelar. El planeta nun foi confirmáu hasta'l 2002.[93][94]
  • HD 114762 b: Esti oxetu tien una masa mínimo de 11 vegaes la masa de Xúpiter y tien una órbita 89 de díes. Nel momentu del so descubrimientu foi consideráu como una probable nana marrón,[95] anque darréu foi incluyida nos catálogos de los planetes estrasolares.[96][97]
  • Lich: El primer descubrimientu de planetes estrasolares confirmaos fíxose cuando un sistema de planetes de masa terrestre anunciar al tar presentes alredor del púlsar de milisegundos PSR B1257+12.[1]
  • Dimidio: El primer descubrimientu confirmáu d'un planeta alredor d'una estrella del tipu solar, un Xúpiter caliente con una órbita de 4,2 díes.[98]
  • 47 Ursae Majoris b: Esti planeta similar a Xúpiter foi'l primer planeta de llargu periodu descubiertu, orbitando a 2,11 ua de la estrella con una escentricidá de 0,049. Hai un segundu compañeru que orbita a 3,39 ua, cola escentricidá de 0,220 ± 0,028 y un periodu de 2190 ± 460 díes.
  • Gliese 876 b: El primer planeta descubiertu que orbita alredor d'una estrella nana colorada (Gliese 876). La so órbita ye más cercana a la estrella que Mercuriu ye del Sol. Más planetes fueron afayaos darréu cerca de la estrella.[99]
  • Upsilon Andromedae: El primer sistema planetariu múltiple en ser afayáu en redol a una estrella de secuencia principal. Contién tres planetes, tolos cualos son similares a Xúpiter. Los planetes b, c, d anunciar en 1996 y 1999, respeutivamente. Les sos mases son 0,687, 1,97, y 3,93 MJ; qu'orbiten a 0,0595, 0,830, y 2,54 ua, respeutivamente.[100] En 2007, los sos enclinos determináronse como non coplanares.
  • HD 209458 b: Esti exoplaneta, descubiertu orixinalmente pol métodu de la velocidá radial, convertir nel primer exoplaneta en ser vistu transitando a la so estrella madre. La detección del tránsitu confirmó de manera concluyente la esistencia de los planetes sospechosos de ser responsables de les midíes de velocidá radial.[101]
  • HD 209458 b: Los astrónomos usando'l telescopiu espacial Hubble anunciaron que detectaren l'atmósfera de HD 209458 b. Atoparon la firma espectroscópica del sodiu na atmósfera, pero a una intensidá menor de esperar, lo que suxer que les nubes altes escurecen les capes atmosfériques inferiores[102] En 2008, el albedu de la capa de nubes midióse, y la so estructura ta modelada como estratosférica.
  • Iota Draconis b: El primer planeta descubiertu alredor de la xigantesca estrella Iota Draconis, una xigante naranxa. Esto apurre evidencia de la sobrevivencia y el comportamientu de los sistemes planetarios alredor d'estrelles xigantes. Les estrelles xigantes tienen pulsaciones que pueden asonsañar la presencia de planetes. El planeta ye bien masivu y tien una órbita bien escéntrica. La so órbita alredor de la so estrella ye en permediu un 27,5 % más alloñada que la tierra del Sol.[103] En 2008 l'orixe del sistema remontar al cúmulu de Híades, xunto a Epsilon Tauri.
  • PSR B1620-26c: El 10 de xunetu, utilizando información llograda pol Telescopiu Espacial Hubble, un equipu de científicos lideráu por Steinn Sigurdsson confirmó'l planeta estrasolar más antiguu hasta agora. El planeta atopar nel cúmulu d'estrelles globular M4, a unos 5600 años lluz de la Tierra na constelación d'Escorpio Esti ye unu de los trés planetes conocíos qu'orbiten alredor d'una estrella binaria, una de les estrelles nel sistema binariu ye un pulsiar y la otra ye una nana blanca. El planeta tien una masa dos veces la de Xúpiter, y envalórase que tien unos 12,7 mil millones d'años.[104]
  • Mu Arae c: N'agostu, un planeta que orbita Mu Arae, con una masa d'aproximao 14 vegaes la de la Tierra foi afayáu col espectrógrafu HARPS del Observatoriu Européu del Sur. Dependiendo de la so composición, ye'l primer publicáu "Neptunu caliente" o "súper-Tierra"[105]
  • 2M1207 b: El primer planeta atopáu alredor d'una nana marrón. El planeta ye tamién el primeru en ser fotografiáu direutamente (nel infrarroxu). Acordies con una estimación inicial, tien una masa de cinco veces la de Xúpiter; otres estimaciones dan mases llixeramente menores. Envaloróse primeramente a la órbita en 55 ua de la nana marrón. La nana marrón ye namái 25 vegaes más masivu que Xúpiter. La temperatura del planeta xigante de gas ye bien alta (1250 K), sobremanera por cuenta de la contraición gravitacional.[106] A fines del 2005, los parámetros fueron revisaos pal radiu de la órbita en 41 ua, con una masa de 3,3 Júpiters porque s'afayó que'l sistema ta más cerca de la Tierra de lo que se creía orixinalmente. Nel 2006, foi atopáu un discu de polvu alredor de 2M1207, apurriendo evidencia d'activa formación planetaria.[107]
  • TRÉS-1 y HD 209458b: El 22 de marzu, dos grupos anunciaron la primer detección direuta de lluz emitida por exoplanetes, llográu col Telescopiu Espacial Spitzer. Estos estudios dexen l'estudiu direutu de la temperatura y la estructura de les atmósferes planetaries.[108][109]
  • Gliese 876 d: El 13 de xunu, un tercer planeta orbitando la estrella nana colorada Gliese 876 foi anunciáu. Con una masa envalorada en 7,5 vegaes la de la Tierra, pue ser predresu na so composición. El planeta orbita a 0,021 ua con un periodu de 1,94 díes.[110]
  • HD 149026 b: El 1 de xunetu, un planeta col mayor nucleu conocíu foi anunciáu. El planeta, HD 149026 b, orbita la estrella HD 149026, y tien un nucleu que s'envaloró entós en 70 mases terrestres (hasta'l 2008, 80-110), representando siquier dos tercios de la masa del planeta.[111]
  • OGLE-2005-BLG-390Lb: El 25 de xineru, el descubrimientu de OGLE-2005-BLG-390Lb foi anunciáu. Este ye'l más distante y probablemente el más fríu exoplaneta atopáu hasta la fecha. Créese qu'órbita una estrella nana colorada a alredor de 21 500 años lluz de la Tierra, escontra'l centru de la Vía Láctea. Foi descubiertu usando un micro-lente gravitatoriu, y envalórase que tienen una masa de 5,5 vegaes la de la Tierra. Antes d'esti descubrimientu, de los pocos exoplanetes conocíos con mases relativamente amenorgaes namái s'afayaren n'órbites bien cercanes a les sos estrelles madre pero esti planeta envalórase que tien una separación relativamente amplia de 2,6 ua de la so estrella madre.[46][112]
  • HD 69830: Tien un sistema planetariu con tres planetes de la masa de Neptunu. Ye'l primer sistema planetariu triple ensin nengún tipu de planetes similares a Xúpiter afayáu alredor d'una estrella similar al Sol. Los trés planetes fueron anunciaos el 18 de mayu por Lovis. Tolos trés orbiten dientro de 1 ua. Los planetes, b, c y d tienen mases de 10, 12 y 18 vegaes la de la Tierra, respeutivamente. El planeta más esterior, d, paez tar na zona habitable, en llendo del petrina d'asteroides.[113]
  • HD 209458 b y HD 189733 b: El 21 de febreru, la NASA y el jornal Nature publicaron la noticia de que HD 209458 b y HD 189733 b fueron los dos primeros planetes estrasolares en tener los sos espectros atmosféricos reparaos direutamente.[114][115] Esto foi vistu dende hai enforma como'l primer mecanismu pol cual formes de vida estrasolar non intelixente podríen ser buscaes. Un grupu d'investigadores empobináu por Jeremy Richardson, de la NASA del Centru de vuelu espacial Goddard fueron los primeres na publicación, na tirada del 22 de febreru de la revista Nature. Richardson et al. midieron espectralmente l'atmósfera de HD 209458 b nel rangu de 7,5 a 13,2 micrómetros. Les resultancies desafiaron les mires teóriques de delles maneres. Nel espectru previérase tener un picu a 10 micrómetros lo qu'hubiera indicáu vapor d'agua na atmósfera, pero esti picu taba ausente, indicando que nun hai vapor d'agua detectable. Otru picu, imprevistu, reparar a los 9,65 micrómetros, que los investigadores atribúin a nubes de polvu de silicatu, un fenómenu ensin reparar primeramente. Otru picu imprevistu asocedió a les 7,78 micrómetros, que los investigadores nun tienen una esplicación. Un equipu empobináu por Carl Grillmair de Spitzer Science Center de la NASA fixo les observaciones de HD 189733 b, y les sos resultancies taben a la espera de publicación en "Astrophysical Journal Letters" nel momentu del comunicáu de prensa. El 11 de xunetu de 2007, los resultaos pol Spitzer Science Center fueron publicaos en Nature: buelgues espectrales de vapor d'agua fueron atopaos pol telescopiu espacial Spitzer, lo que representa la primer evidencia sólida d'agua nun planeta estrasolar.[116]
  • Gliese 581 c: Un equipu d'astrónomos lideráu por Stephane Udry utilizó'l preséu HARPS nel telescopiu de 3,6 metros del Observatoriu Européu del Sur p'afayar esti exoplaneta por aciu el métodu de velocidá radial[117] L'equipu calculó que'l planeta podría soportar agua líquido y posiblemente vida.[118] Sicasí, estudios posteriores de habitabilidad[119][120] indiquen que'l planeta probablemente sufre d'un efeutu ivernaderu similar al de Venus, faciendo que la presencia d'agua líquido sía imposible. Estos estudios suxeren que'l tercer planeta nel sistema, Gliese 581 d, ye más probable que sía habitable. Seth Shostak, astrónomu senior del Institutu SETI, declaró que dos búsqueda infructuoses yá se realizaren por señales de radio d'intelixencia estraterrestre nel sistema Gliese 581.[118]
  • Gliese 436 b: Esti planeta foi unu de los primeros planetes descubiertos de la masa de Neptunu, n'agostu del 2004. En mayu del 2007, atopóse un tránsitu, reveláu como'l planeta más pequeñu y menos masivu que transita hasta agora, siendo 22 vegaes la masa de la Tierra. La so densidá ye consistente con un gran nucleu d'una forma exótica d'agua sólido llamada "xelu caliente", la qu'esiste, a pesar de les altes temperatures del planeta, por cuenta de la gravedá del planeta que fai que l'agua sía desaxeradamente trupa.[121]
  • TRÉS-4: El exoplaneta del diámetru más grande y de la más baxa densidá hasta la fecha, TRÉS-4 tien 1,7 vegaes el diámetru de Xúpiter, pero namái 0,84 vegaes la so masa, dándo-y una densidá de namái 0,2 gramos per centímetru cúbicu, aproximao la mesma densidá que la madera balsa. Órbita a la so primaria de cerca y ye por tanto bien caliente, pero'l calentamientu estelar por sigo solo nun paez esplicar el so gran tamañu.[122]
  • OGLE-2006-BLG-109Lb y OGLE-2006-BLG-109Lc: El 14 de febreru, el descubrimientu del, hasta agora, sistema planetariu más similar al sistema Xúpiter-Saturno foi anunciáu, coles proporciones de la masa, la distancia a la so estrella y tiempu orbital similar a la de Xúpiter-Saturno. Esto pue ser importante pa la posible vida nun sistema solar como Xúpiter y Saturno tienen un efeutu estabilizador de la zona habitable barriendo grandes asteroides de la zona habitable.[123]
  • HD 189733 b: El 20 de marzu, estudios de siguimientu al primeru de los analises espectrales d'un planeta estrasolar publicar na revista científica Nature, anunciando evidencia d'una molécula orgánica atopada nun planeta estrasolar per primer vegada. En 2007 el vapor d'agua detectóse yá nel espectru de HD 189733 b, pero nuevos analís amosaron non yá vapor d'agua pero tamién metanu esistente na atmósfera del planeta xigante gaseosu. Anque les condiciones en HD 189733 b son bien difíciles p'allugar vida, sigue siendo la primer vegada qu'una molécula clave pa la vida orgánica atopar nun planeta estrasolar.[124]
  • HD 40307: El 16 de xunu Michel Mayor, anunció un sistema planetariu confirmáu, con trés súper-Tierras orbitando esta estrella de tipu K. Les sos mases son d'ente 4 y 9 mases de la Tierra y con periodos de 4 a 20 díes. Especúlase qu'esti podría ser el primer sistema multi-planetariu ensin nengún tipu de xigantes gaseosos conocíos. Sicasí, nun estudiu del 2009 de les estabilidaes dinámiques ya interacciones de marea ente los planetes y la so estrella indica que los trés planetes son gaseosos.[125] Los trés fueron afayaos pol espectrógrafu HARPS en La Silla, Chile.[126] Estos trés mundos taben ente los siete primeros confirmaos d'un grupu de 45 candidatos a planetes detectaos pol espectrógrafu HARPS el 28 de mayu de 2008. Los descubrimientos representen un importante aumentu nel númberu conocíu de súper-Tierres. Basaos nesto, agora los astrónomos suxeren que tales planetes de baxa masa pueden superar numbéricamente a los planetes similares a Xúpiter por 3 a 1. Magar se precisen más datos pa confirmar a los restantes candidatos, dellos medios de comunicación recoyeron la noticia.
  • 1RXS J160929.1-210524: En setiembre, un oxetu foi fotografiáu nel infrarroxu a una separación de 330AU d'esta estrella. Más tarde, en xunu de 2010, l'oxetu foi confirmáu como un planeta compañeru de la estrella, en cuenta de un oxetu de fondu alliniáu al azar.[127]
  • Fomalhaut b: El 13 de payares, la NASA y el Llaboratoriu Nacional Lawrence Livermore anunciaron el descubrimientu d'un planeta estrasolar que orbita xusto dientro del aniellu d'escombros de la estrella de la clase A Fomalhaut (alfa Austrini Piscis). Este foi'l primer planeta estrasolar, en ser direutamente fotografiáu por un telescopiu ópticu.[49] La masa de Fomalhaut b envalorar en 3 vegaes la masa de Xúpiter.[128][129] Sobre la base del rellumu inesperáu del planeta en llonxitúes d'onda visibles, l'equipu del descubrimientu abarrunta que ta arrodiáu pol so propiu discu grande o aniellu que puede ser un sistema de satélites nel procesu de formación.
  • HR 8799: El 13 de payares, el mesmu día que Fomalhaut b, el descubrimientu de tres planetes qu'orbiten HR 8799 foi anunciáu. Esta foi la primer imaxe direuta de múltiples planetes. Christian Marois del Conseyu Nacional d'Investigación de Canadá del Institutu Herzberg d'Astrofísica y el so equipu utilizaron el telescopiu Keck y Gemini en Ḥawai. Les imáxenes de Gemini dexaron al equipu internacional faer el descubrimientu inicial de dos de los planetes colos datos llograos el 17 d'ochobre del 2007. Depués, el 25 d'ochobre del 2007, y nel branu del 2008, l'equipu confirmó esti descubrimientu y atoparon un tercer planeta orbitando entá más cerca de la estrella con imáxenes llograes pol telescopiu Keck II. Una revisión de los datos antiguos, tomaes nel 2004 col telescopiu Keck II reveló que los trés planetes yeren visibles nestes imáxenes. Les sos mases y la separación ye d'aproximao 10 MJ @ 24 ua, 10 MJ @ 38 ua y 7 MJ @ 68 ua.[129][130]
  • COROT-7b: El 3 de febreru, l'Axencia Espacial Europea anunció'l descubrimientu d'un planeta que orbita la estrella COROT-7. Anque'l planeta orbita la so estrella a una distancia inferior a 0,02 ua, el so diámetru envalorar n'alredor de 1,7 vegaes la de la Tierra, polo que ye la más pequeña súper-Tierra midida. Por cuenta de la estrema cercanía cola so estrella madre, créese que tien una superficie fundida a una temperatura de 1000-1500 °C.[131] Foi afayáu pol satélite COROT francés.
  • Gliese 581 y: El 21 d'abril, l'Observatoriu Européu del Sur anunció'l descubrimientu d'un cuartu planeta qu'órbita la estrella Gliese 581. El planeta orbita la so estrella madre a una distancia de menos de 0,03 ua y tien una masa mínimo envalorada en 1,9 vegaes la de la Tierra. A partir de xineru del 2010, este ye'l más llixeru planeta estrasolar conocíu n'órbita d'una estrella de secuencia principal.[98]
  • 30 planetes: El 19 d'ochobre, anuncióse que 30 nuevos planetes fueron descubiertos, toos fueron detectaos pol métodu de la velocidá radial. Ye'l mayor númberu planetes anunciáu nun solu día. Ochobre de 2009 ostenta agora'l récor de la mayor cantidá de planetes descubiertos nun mes, rompiendo'l récor establecíu en xunu del 2002 y agostu del 2009, mientres el cual 17 planetes fueron descubiertos.
  • 61 Virginis y HD 1461: El 14 d'avientu, tres planetes (unu ye una súper-Tierra y dos planetes son de la masa de Neptunu) fueron descubiertos. Tamién un planeta súper-Tierra y dos planetes ensin confirmar alredor de HD 1461 fueron descubiertos. Estos descubrimientos indiquen que los planetes de baxa masa qu'orbiten alredor d'estrelles cercanes son bien comunes. 61 Virginis ye la primer estrella como'l Sol n'allugar a los planetes súper-Tierra.[132]
  • GJ 1214 b: El 16 d'avientu, un planeta super-Tierra foi afayáu pol métodu del tránsitu. La determinación de la densidá de la masa y el radiu suxeren qu'esti planeta pueda ser un planeta océanu integráu per agua nun 75 % y de roca nun 25 %. Daqué de l'agua nesti planeta tien de tar na forma exótica del xelu VII. Esti ye'l primer planeta descubiertu pol proyeutu MEarth, que s'utiliza pa buscar tránsitos de planetes súper-Tierra cruciando la cara de les estrelles del tipu M.[133]
  • HD 156668 b: El 7 de xineru, un segundu planeta menos masivu foi afayáu pol métodu de velocidá radial alredor d'una estrella cola segunda menor oscilación estelar de 2,2 m/s. Esti planeta tien una masa 3,1 vegaes la masa terrestre, que ye cerca del doble de la masa de Gliese 581 y y orbita la estrella a una distancia de 0,0211 ua.[134]
  • HR 8799 c: El 13 de xineru, l'espectru direutu d'esti planeta foi reparáu pol VLT allugáu nel Observatoriu Paranal, faciendo d'esti exoplaneta el primeru en ser estudiáu por aciu un espectru llográu direutamente[135] a diferencia de la tresmisión espectroscópica realizada nos exoplanetes en tránsitu.
  • 47 Ursae Majoris d: El 6 de marzu, un xigante gaseosu como Xúpiter, col más llargu periodu orbital conocíu de cualquier planeta estrasolar detectáu al traviés de la velocidá radial. Orbita a la so estrella a una distancia similar a Saturnu nel nuesu sistema solar col so periodu orbital que dura unos 38 años terrestres.
  • COROT-9b: El 17 de marzu, el primer planeta en tránsitu templáu foi afayáu por COROT. Va Ser el primer planeta templáu en tener estudiada la so naturaleza en detalle. Esti planeta tarda 95 díes en orbitar la estrella a una distancia de periastro de 0,36 ua, que ye'l más llargu acercamientu a la so estrella de tolos planetes en tránsitu. Esti planeta puede tener agua líquido nel so interior.[136]
  • Beta Pictoris b: El 10 de xunu, per primer vegada, los astrónomos fueron capaces de siguir direutamente'l movimientu d'un exoplaneta, a midida que se mueve al otru llau de la so estrella anfitriona. El planeta tien la órbita más pequeña hasta la fecha de tolos exoplanetes direutamente fotografiaos, asitiándose tan cerca de la so estrella como Saturno del sol.[137]
  • HD 209458 b: El 23 de xunu de 2010, los astrónomos anunciaron que midieron per primer vegada una supertormenta na atmósfera de HD 209458 b. Les observaciones de bien alta precisión feches pol Very Large Telescope d'ESO y el so poderosu espectrógrafo CRIRES de gas de monóxidu de carbonu demuestra que se tresmite a una gran velocidá dende'l llau diurnu desaxeradamente caliente al llau nocherniegu más fríu del planeta. Les observaciones tamién dexaron otra emocionante "primer" - la midida de la velocidá orbital del propiu exoplaneta, apurriendo una determinación direuta de la so masa.[138]
  • HD 10180: El 24 d'agostu, astrónomos qu'usen el preséu HARPS d'ESO, líder a nivel mundial afayaron un sistema planetariu con un máximu de siete planetes orbitando una estrella similar al Sol con siquier cinco planetes confirmaos, y pruebes bien tentadores de dos planetes más, unu de los cualos tendría la menor masa que s'atopó hasta agora. Amás, hai pruebes de que les distancies de los planetes dende la so estrella siguen un patrón regular, esto tamién ye vistu nel nuesu sistema solar.[53]
  • Gliese 581 g: Foi afayáu en setiembre de 2010 y créese que ye'l planeta más paecíu a la Tierra descubiertu hasta la fecha. El planeta foi detectáu por aciu midíes de la velocidá radial combinando 11 años de datos del preséu HIRES del telescopiu Keck 1 y el preséu HARPS del telescopiu de 3,6 metros d'ESO nel Observatoriu de La Silla, Chile. El planeta atópase cerca de la metá de la zona habitable (conocida tamién como "Ricinos d'Oru") de la so estrella madre, y la presencia d'agua líquido considérase una fuerte posibilidá. El descubrimientu de Gliese 581 g anunciar a finales de setiembre de 2010 y créese que ye'l primer planeta ricito d'oru que s'atopó, ye'l planeta más paecíu a la Tierra, y el meyor exoplaneta candidatu col potencial d'allugar vida atopáu hasta la fecha.[139]
  • Kepler-11: Anuncióse'l 2 de febreru. Ye una estrella similar al Sol con un sistema de siquier seis exoplanetes con órbites de periodu curtios. Ta na direición de la constelación de Cygnus y cerca de 2000 años lluz de distancia. Foi afayáu pol Telescopiu Espacial Kepler. Los planetes nomáronse alfabéticamente, empezando pol más internu: Kepler-11b, Kepler-11c, Kepler-11d, Kepler-11y, Kepler-11f, Kepler-11g.
  • Kepler-64b El planeta foi afayáu por dos astrónomos aficionaos pertenecientes al proyeutu Planet Hunters. Confirmáu nel 2012
  • Kepler-22b: Anuncióse'l 5 d'avientu. Enagora, desconozse la composición de la so masa y superficie. Si la so densidá fuera paecida a la de la Tierra (5,515 g/cm3) la so masa equivaldría a la de 13,8 Tierres, ente que la gravedá de la superficie sería 2,4 vegaes mayor que la del nuesu planeta. Si'l planeta Kepler-22b tuviera la densidá de l'agua (1 g/cm3) entós la so masa sería 2,5 vegaes la de la tierra y la so gravedá sería de 0,43 vegaes la nuesa. Toos estos datos combinaos faen suponer que, hasta la fecha, esti planeta ye'l meyor candidatu pa poder tener vida. Si a la so masa y temperatura sumámos-y la esistencia d'agua, daríense toles premises por que los elementos biolóxicos fixeren la so apaición anque, pel momento y hasta tener nueves pruebes, namái falamos de camientos.
  • Kepler-20: Anuncióse'l 20 d'avientu. Ye un sistema de cinco planetes, dos de los cualos tienen tamaños bien similares al de la Tierra.
  • Kepler-42: Tamién conocíu como KOI-961, ye un peculiar sistema solar topáu'l 12 de xineru pola misión Kepler. Trés pequeños planetes orbiten xunto a una débil estrella nana colorada a 126 años lluz de la Tierra. Los trés cuerpos son de menor tamañu que'l nuesu planeta y los radios orbitales van dende tan solo 900 000 quilómetros hasta 2,3 millones de quilómetros.[140] Considérase que son los exoplanetes más pequeños conocíos hasta'l momentu.
  • Alfa Centauri Bb: Astrónomos europeos anunciaron el 16 d'ochobre qu'afayaron un planeta con una masa similar a la de la Tierra orbitando una estrella nel sistema Alfa Centauri (el más cercanu a la Tierra). Tamién ye'l exoplaneta más llixeru descubiertu hasta'l momentu alredor d'una estrella de tipu Sol. El planeta foi detectáu utilizando'l preséu HARPS, instaláu nel telescopiu de 3,6 metros nel Observatoriu La Silla d'ESO, en Chile. Les resultancies van apaecer en llinia na revista Nature, na so edición del 17 d'ochobre de 2012. El sistema contién a lo menos un planeta del tamañu terrestre, con cerca de 113 % de la masa terrestre,[141] que orbita Alpha Centauri B, con un periodu de 3,236 díes[141][142] lo que lo fai ser el exoplaneta más cercanu conocíu a la Tierra. Orbitando a una distancia de 6 millones de quilómetros de la estrella,[141] o'l 4 % de la distancia de la Tierra al Sol, el planeta tien una temperatura superficial envalorada de siquier 1500 K (aproximao 1200 C), demasiáu caliente pa ser habitable.[143][144]
  • Kappa Andromedae. El 15 de payares de 2012, un nuevu planeta o nana marrón, xigante de gas caliente alredor de 13 vegaes la masa y un pocu más grande que Xúpiter foi fotografiada direutamente n'órbita alredor de "κ Andromedae" nuna separación proyeutada de 55 ± 2 UA.1 La observación espectroscópica indica una temperatura d'alredor de 1700 K.
  • Kepler-37b Foi anunciáu'l 20 de febreru y ye un exoplaneta que orbita la estrella Kepler-37 na constelación de Lyra. A la fecha ye'l exoplaneta más pequeñu enxamás descubiertu, con una masa y un radiu llixeramente mayor que'l de la Lluna.[145]
  • Kepler-78b Foi anunciáu'l 30 d'ochobre. Investigadores del Institutu Teunolóxicu de Massachusetts (MIT) afayaron que'l pequeñu planeta Kepler 78b, qu'identificaron el pasáu mes d'agostu, tien semeyances cola Tierra. Los científicos determinaron qu'esti cuerpu ye d'aproximao 1,7 vegaes la masa de la Tierra, la so densidá ye de 5,3 gramos per centímetru cúbicu (similar a la de la Tierra que ye de 5,515 g/cm³) y el so diámetru ye 1,2 vegaes el del nuesu planeta. L'equipu atopó que Kepler 78b, afayáu a 700 años lluz, xira alredor de la so estrella en solu 8,5 hores, bien rápido en comparanza cola órbita de 365 díes del nuesu planeta. Amás, el exoplaneta ye bien caliente con temperatures que bazcuyen ente 1500 y 3000 °C. Tou esto debe a la estrema cercanía al so sol y poro, ye probable que nun esistan seres vivos nesi planeta, según la investigación, publicada en 'Nature'. Sicasí, pa los astrónomos tien cierta relevancia al tener un tamañu y una composición bien paecíes a la Tierra.[146]
  • Kepler-186f ye un exoplaneta que orbita la estrella nana colorada Kepler-186. Ye'l primer planeta del tamañu de la Tierra que foi afayáu na zona habitable d'una estrella. Ye'l postreru de cinco planetes descubiertos pol telescopiu Kepler de la NASA que orbita esa estrella. Atópase na llende más esterna de la zona de habitabilidad y probablemente sía demasiáu fríu pa la vida tal que la conocemos (la so temperatura medio con una atmósfera similar a la de la Tierra, sería de -60 °C).[147]
  • Kepler-421b ye'l exoplaneta en tránsitu cola órbita más llarga hasta agora detectada. El planeta realiza una órbita en 704 díes.[148]
  • KOI-4878.01 convertir nel primer candidatu a planeta n'algamar un 98 % de semeyanza cola Tierra, según les últimes estimaciones.[9] La masa, radio y temperatura d'equilibriu del planeta y de la so estrella son práuticamente idéntiques a les de la Tierra y el Sol.[149]
  • Anúnciase'l descubrimientu d'ocho nuevos planetes qu'orbiten a la so estrella na zona de habitabilidad, destacando ente ellos Kepler-438b y Kepler-442b, con un IST del 88 % y del 84 %, respeutivamente.[9][150]
  • Kepler-452b: Ye'l primer planeta del tamañu de la Tierra descubiertu orbitando na zona habitable d'una estrella bien similar al Sol. Con un radiu un 60% mayor que la Tierra y una órbita de 385 díes. Foi anunciáu públicamente pola NASA'l 23 de xunetu de 2015.
  • 2MASS J2126-8140: Foi anunciáu'l 22 de xineru de 2016 ye'l exoplaneta cola órbita más llarga (~ 1 millón d'años) y la más amplia (> 4500 AU) pa un oxetu de masa planetario conocida hasta agora.
  • Próxima Centauri b: Foi anunciáu'l 24 d'agostu de 2016 ye un planeta terrestre na zona habitable de Próxima Centauri
  • El 22 de febreru de 2017, la NASA anunció'l descubrimientu de cuatro nuevos planetes en redol a la estrella TRAPPIST-1 implicando que'l númberu de planetes nel sistema llegue a siete. Estos cuatro podríen tener agua en superficie. Trés son de tamañu y composición similar al nuesu planeta.[151][152]

Observatorios y métodos

editar

Misiones

editar

Clasificaciones

editar

Ver tamién

editar
  1. El gráficu, consideráu darréu como una filtración involuntaria, amosar nel minutu 8:27 del videu.[83]

Referencies

editar
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Wolszczan, A.; D. A. Frail (1992). «A planetary system around the millisecond pulsiar PSR1257+12». Nature 355:  páxs. 145-147. doi:10.1038/355145a0. http://www.nature.com/nature/journal/v355/n6356/abs/355145a0.html. 
  2. Michel Mayor y Didier Queloz (1995). «A Jupiter-mass companion to a solar-type star». Nature 378. 355-359. http://www.nature.com/nature/journal/v378/n6555/abs/378355a0.html. 
  3. «Interactive Extra-cortil Planets Catalog». The Estrasolar Planets Encyclopedia.
  4. 4,0 4,1 Schneider, Jean (25 d'abril de 2007). «Interactive Extra-cortil Planets Catalog». The Estrasolar Planets Encyclopedia. Consultáu'l 27 d'agostu de 2010.
  5. «Working Group on Estrasolar Planets: Definition of a "Planet"». IAU position statement (28 de febreru de 2003). Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2015. Consultáu'l 9 de setiembre de 2006.
  6. «NASA afaya 700 posibles nuevos planetes fuera del Sistema Solar.» 17 de xunu de 2010. ABC. Consultáu'l 17 de xunu de 2010.
  7. acelera la carrera p'atopar el primer exoplaneta habitable.» 17 de xunu de 2010. El País. Consultáu'l 17 de xunu de 2010.
  8. «galaxa-ye-rica-en planetes similares-a-la tierra/#more-10216 La galaxa ye rica en planetes similares a la Tierra». Consultáu'l 28 de xunetu de 2010.
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 «Planetary Habitability Laboratory» (inglés). PHL University of Puertu Ricu at Arecibo. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-06-01. Consultáu'l 17 d'avientu de 2014.
  10. «One or more bound planets per MilkyWay star from microlensing observations». Consultáu'l 12 de xineru de 2012.
  11. "Cosmos" in The New Encyclopædia Britannica (15th edition, Chicago, 1991) 16:787:2a. "For his advocacy of an infinity of suns and earths, he was burned at the stake in 1600."
  12. Newton, Isaac; I. Bernard Cohen and Anne Whitman (1999 [1713]). The Principia: A New Translation and Guide. University of California Press, páx. 940.
  13. W.S Jacob (1855). «On Certain Anomalies presented by the Binary Star 70 Ophiuchi». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 15:  p. 228. https://books.google.com/?id=pQsAAAAAMAAJ&printsec=frontcover&dq=editions:0B0EaWqbmirpeTa2sds. 
  14. See, T. J. J. (1896). «Researches on the Orbit of F.70 Ophiuchi, and on a Periodic Perturbation in the Motion of the System Arising from the Action of an Unseen Body». Astronomical Journal 16:  p. 17. doi:10.1086/102368. 
  15. Sherrill, T. J. (1999). «A Career of Controversy: The Anomaly of T. J. J. See». Journal for the History of Astronomy 30 (98):  páxs. 25-50. http://www.shpltd.co.uk/jha.pdf. 
  16. Van de Kamp, P. (1969). «Alternate dynamical analysis of Barnard's star». Astronomical Journal 74:  páxs. 757-759. doi:10.1086/110852. Bibcode1969AJ.....74..757V. 
  17. Boss, Alan (2009). The Crowded Universe: The Search for Living Planets. Basic Books, páx. 31--32. ISBN 978-0-465-00936-7.
  18. Bailles, M., A. G. Lyne, S. L. Shemar (1991). «A planet orbiting the neutron star PSR1829-10». Nature 352:  páxs. 311-313. doi:10.1038/352311a0. http://www.nature.com/cgi-taf/DynaPage.taf?file=/nature/journal/v352/n6333/abs/352311a0.html. 
  19. Lyne, A. G., M. Bailles (1992). «Non planet orbiting PS R1829-10». Nature 355 (6357):  p. 213. doi:10.1038/355213b0. http://www.nature.com/cgi-taf/DynaPage.taf?file=/nature/journal/v355/n6357/abs/355213b0.html. 
  20. 20,0 20,1 Mayor, Michael; Queloz, Didier (1995). «A Jupiter-mass companion to a solar-type star». Nature 378 (6555):  páxs. 355–-359. doi:10.1038/378355a0. 
  21. Rivera, Y. et al. (2005). «A 7.5 ~M Planet Orbiting the Nearby Star, GJ 876». The Astrophysical Journal 634 (1):  páxs. 625 – 640. http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2005ApJ...634..625R&db_key=AST&nosetcookie=1. 
  22. COROT discovers its first exoplanet and catches scientists by surprise. ESA fecha=3 de mayu de 2007. http://www.esa.int/esaCP/SEMCKNU681F_index_0.html. Consultáu'l 2 d'agostu de 2008. 
  23. Success for the first observations by the Corot satellite : An exoplanet discovered and first stellar oscillations. CNRS. 3 de mayu de 2007. http://www2.cnrs.fr/en/904.htm?&theme1=6&debú=24. Consultáu'l 2 d'agostu de 2008. 
  24. 24,0 24,1 24,2 «Kepler: NASA's First Mission Capable of Finding Earth-Size Planets» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2009-03-10. Consultáu'l 7 de marzu de 2009.
  25. «Rage Against the Dying of the Light». Astrobiology Magacín (2 de xunu de 2011). Consultáu'l 7 de xunu de 2011.
  26. Overbye, Dennis (12 de mayu de 2013). «Finder of New Worlds». New York Times. http://www.nytimes.com/2014/05/13/science/finder-of-new-worlds.html. Consultáu'l 13 de mayu de 2014. 
  27. «Darwin: study ended, non further activities planned». European Space Agency (23 d'ochobre de 2009). Consultáu'l 27 d'ochobre de 2009.
  28. Wall, Mike (14 de xunu de 2013). «Ailing NASA Telescope Spots 503 New Alien Planet Candidates». Space.com. http://www.space.com/21570-nasa-kepler-alien-planet-candidates.html. Consultáu'l 15 de xunu de 2013. 
  29. «NASA's Exoplanet Archive KOI table». NASA. Archiváu dende l'orixinal, el 2014-02-26. Consultáu'l 28 de febreru de 2014.
  30. 30,0 30,1 Overbye, Dennis (4 de payares de 2013). «Far-Off Planets Like the Earth Dot the Galaxy». New York Times. http://www.nytimes.com/2013/11/05/science/cosmic-census-finds-billions-of-planets-that-could-be-like-earth.html. Consultáu'l 5 de payares de 2013. 
  31. 31,0 31,1 «Prevalence of Earth-size planets orbiting Sun-like stars». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 31 d'ochobre de 2013. doi:10.1073/pnas.1319909110. Bibcode2013PNAS..11019273P. http://www.pnas.org/content/early/2013/10/31/1319909110. Consultáu'l 5 de payares de 2013. 
  32. 32,0 32,1 32,2 Staff (7 de xineru de 2013). «17 Billion Earth-Size Alien Planets Inhabit Milky Way». Space.com. Consultáu'l 8 de xineru de 2013.
  33. «NASA Exoplanet Archive» (inglés). NASA Exoplanet Science Institute. Consultáu'l 17 d'avientu de 2014.
  34. Scott Russell, John (1848). «On certain effects produced on sound by the rapid motion of the observer». Report of the Eighteen Meeting of the British Association for the Advancement of Science (John Murray, London in 1849) 18 (7):  páxs. 37-38. http://www.ma.hw.ac.uk/~chris/doppler.html. Consultáu'l 8 de xunetu de 2008. 
  35. Alec Eden The search for Christian Doppler,Springer-Verlag, Wien 1992. Contains a facsimile edition with an English translation.
  36. Benedict et al. (2002). «A Mass for the Estrasolar Planet Gliese 876b Determined from Hubble Space Telescope Fine Guidance Sensor 3 Astrometry and High-Precision Radial Velocities». The Astrophysical Journal Letters 581 (2):  páxs. L115–L118. doi:10.1086/346073. http://www.iop.org/EJ/article/1538-4357/581/2/L115/16766.html. 
  37. Hidas, M. G.; Ashley, M. C. B.; Webb, et al. (2005). «The University of New South Wales Estrasolar Planet Search: methods and first results from a field centred on NGC 6633». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 360 (2):  páxs. 703-717. doi:10.1111/j.1365-2966.2005.09061.x. http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-bib_query?bibcode=2005MNRAS.360..703H&db_key=AST&data_type=HTML&formatu=&high=44bf31ad8525219. 
  38. Jackson, Brian; Richard Greenberg, Rory Barnes (2008). «Tidal Heating of Extra-Cortil Planets». Astrophysical Journal 681:  p. 1631. doi:10.1086/587641. Plantía:ArXiv. ; Gregory Laughlin et al. (2005). «ON THE ECCENTRICITY OF HD 209458b». The Astrophysical Journal 629:  páxs. L121–L124. 
  39. «Kepler empecipia la so misión de busca de planetes similares a la Tierra». Consultáu'l 7 de marzu de 2009.
  40. http://www.nasa.gov/centers/ames/news/releases/2012/12-33AR.html
  41. 41,0 41,1 http://www.scientificcomputing.com/news-DS-Planet-Hunting-Finding-Earth-like-Planets-071910.aspx "Planet Hunting: Finding Earth-like Planets"
  42. Townsend, Rich (27 de xineru de 2003). The Search for Estrasolar Planets (Lecture). Department of Physics & Astronomy, Astrophysics Group, University College, London. Archivado del original el 2005-09-15. https://web.archive.org/web/20050915080856/http://www.star.ucl.ac.uk/~rhdt/diploma/lecture_2/. Consultáu'l 10 de setiembre de 2006. 
  43. Doyle, Laurance R.; Hans-Jorg Deeg (2002). «Timing detection of eclipsing binary planets and transiting estrasolar moons». Bioastronomy 7.  "Bioastronomy 2002: Life Among the Stars" IAU Symposium 213, R. P. Norris y F. H. Stootman (eds), A.S.P., San Francisco, California, 80-84.
  44. Deeg, Hans-Jorg; Laurance R. Doyle, V.P. Kozhevnikov, J Ellen Blue, L. Rottler y J. Schneider (2000). «A search for Jovian-mass planets around CM Draconis using eclís minima timing». Astronomy & Astrophysics (358):  páxs. L5-L8. http://citeseer.ist.psu.edu/379779.html. 
  45. Doyle, Laurance R., Hans-Jorg Deeg, J.M. Jenkins, J. Schneider, Z. Ninkov, R. P.S. Stone, J.Y. Blue, H. Götzger, B, Friedman, and M.F. Doyle (1998). "Detectability of Jupiter-to-brown-dwarf-mass companions around small eclipsing binary systems". Brown Dwarfs and Estrasolar Planets, A.S.P. Conference Proceedings, in Brown Dwarfs and Estrasolar Planets, R. Rebolo, Y. L. Martin y M. R. Z. Osorio (coordinadores), A.S.P. Conference Series 134, San Francisco, California, 224-231.
  46. 46,0 46,1 Beaulieu, J.-P.; D. P. Bennett; P. Fouque; A. Williams; M. Dominik; O. G. Jorgensen; D. Kubas; A. Cassan; C. Coutures; J. Greenhill; K. Hill; J. Menzies; P. D. Sackett; M. Albrow; S. Brillant; J. A. R. Caldwell; J. J. Calitz; K. H. Cook; Y. Corrolades; M. Desort; S. Dieters; D. Dominis; J. Donatowicz; M. Hoffman; S. Kane; J.-B. Marquette; R. Martin; P. Meintjes; K. Pollard; K. Sahu; C. Vinter; J. Wambsganss; K. Woller; K. Horne; I. Steele; D. Bramich; M. Burgdorf; C. Snodgrass; M. Bode; A. Udalski; M. Szymanski; M. Kubiak; T. Wieckowski; G. Pietrzynski; I. Soszynski; O. Szewczyk; L. Wyrzykowski; B. Paczynski (2006). «Discovery of a Cool Planet of 5.5 Earth Masses Through Gravitational Microlensing». Nature 439 (7075):  páxs. 437-440. doi:10.1038/nature04441. PMID 16437108. http://www.nature.com/nature/journal/v439/n7075/full/nature04441.html. 
  47. Okamoto, Yoshiko Kataza et al. (2004). «An early estrasolar planetary system revealed by planetesimal belts in β Pictoris». Nature 431 (7009):  páxs. 660-663. doi:10.1038/nature02948. PMID 15470420. http://www.nature.com/nature/journal/v431/n7009/abs/nature02948.html. 
  48. Burnham, Robert. «Making planets at Beta Pictoris». Astronomy Magacín. Consultáu'l 2 de setiembre de 2008.
  49. 49,0 49,1 From afar, the first optical photos of an exoplanet. AFP. 13 de payares de 2008. Archivado del original el 2008-12-20. https://web.archive.org/web/20081220130945/https://afp.google.com/article/ALeqM5iA-PPiKC8oJh3qqkV2ZsF09HmmCA. Consultáu'l 2020-03-23. 
  50. Paul Kalas (13 de payares de 2008). «Direct Image Of Estrasolar Planet». Consultáu'l 14 de payares de 2008.
  51. Chauvin, G.; A. M. Lagrange; C. Dumas; B. Zuckerman; D. Mouillet; I. Song; J.-L. Beuzit; P. Lowrance (2004). «A giant planet candidate near a young brown dwarf». Astronomy & Astrophysics 425:  páxs. L29 - L32. doi:10.1051/0004-6361:200400056. Archivado del original el 2006-09-08. https://web.archive.org/web/20060908015928/http://www.edpsciences.org/articles/aa/abs/2004/38/aagg222/aagg222.html. Consultáu'l 2017-11-02. 
  52. «Yes, it is the Image of an Exoplanet (Press Release)». ESO website (30 d'abril de 2005). Consultáu'l 9 de xunetu de 2010.
  53. 53,0 53,1 «Descubiertu'l Más Ricu Sistema Planetariu» (24 d'agostu de 2010). Consultáu'l 24 d'agostu0.
  54. Cochran, W. et al. (1997). «The Discovery of a Planetary Companion to 16 Cygni B». Astrophysical Journal 483:  páxs. 457 – 463. http://www.journals.uchicago.edu/ApJ/journal/issues/ApJ/v483n1/35587/sc0.html. 
  55. Marcy et al. (2005). «Five New Estrasolar Planets». The Astrophysical Journal 619 (1):  páxs. 570-584. doi:10.1086/426384. http://www.iop.org/EJ/article/0004-637X/619/1/570/60844.html. 
  56. Butler et al. (1997). «Three New 51 Pegasi Type Planets». The Astrophysical Journal 474:  páxs. L115–L118. doi:10.1086/310444. http://www.iop.org/EJ/article/1538-4357/474/2/L115/5590.html. 
  57. «Naming Estrasolar Planets (Nomenclature)». Estrasolar Planets. Universidá de Miami. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2015. Consultáu'l 6 d'avientu de 2009.
  58. Sigurdsson, S.; Richer, H. B.; Hansen, B. M.; Stairs, I. H.; Thorsett, S. Y. (2003). «A Young White Dwarf Companion to Pulsiar B1620-26: Evidence for Early Planet Formation». Science 301 (5630):  páxs. 193-196. doi:10.1126/science.1086326. PMID 12855802. 
  59. «Planets Around Other Stars». Unión Astronómica Internacional. Consultáu'l 6 d'avientu de 2009.
  60. «IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes». Consultáu'l 25 d'abril de 2010.
  61. Brit, R. R.. «Why Planets Will Never Be Defined». Space.com. Archiváu dende l'orixinal, el 30 d'agostu de 2008. Consultáu'l 13 de febreru de 2008.
  62. «Working Group on Estrasolar Planets: Definition of a "Planet"». IAU position statement (28 de febreru de 2003). Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2015. Consultáu'l 9 de setiembre de 2006.
  63. Marsh, Kenneth A.; J. Davy Kirkpatrick y Peter Plavchan (2009). «A Young Planetary-Mass Object in the rho Oph Cloud Core». Astrophysical Journal Letters (forthcoming). Archivado del original el 2019-12-20. https://web.archive.org/web/20191220035436/http://fr.arxiv.org/abs/0912.3774. Consultáu'l 2017-11-02. 
  64. Plantía:Cita arXiv
  65. Baraffe, I. et al. (2008). «Structure and evolution of super-Earth to super-Jupiter exoplanets. I. Heavy element enrichment in the interior». Astronomy and Astrophysics 482 (1):  páxs. 315-332. doi:10.1051/0004-6361:20079321. http://arxiv.org/abs/0802.1810. 
  66. Bouchy, F. et al. (2009). «The SOPHIE search for northern estrasolar planets . I. A companion around HD 16760 with mass close to the planet/brown-dwarf transition». Astronomy and Astrophysics 505 (2):  páxs. 853-858. doi:10.1051/0004-6361/200912427. http://www.arxiv.org/abs/0907.3559. 
  67. 67,0 67,1 67,2 67,3 67,4 Marcy, G., et al. (2005). «Observed Properties of Exoplanets: Masses, Orbits and Metallicities». Progress of Theoretical Physics Supplement 158:  páxs. 24-42. doi:10.1143/PTPS.158.24. Archivado del original el 2008-10-02. https://web.archive.org/web/20081002085400/http://ptp.ipap.jp/link?PTPS%2F158%2F24. Consultáu'l 2017-11-02. 
  68. 68,0 68,1 «Terrestrial Planet Finder science goals: Detecting signs of life». Terrestrial Planet Finder. JPL/NASA. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2015. Consultáu'l 21 de xunetu de 2006.
  69. 69,0 69,1 69,2 69,3 Andrew Cumming, R. Paul Butler, Geoffrey W. Marcy, et al. (2008). «The Keck Planet Search: Detectability and the Minimum Mass and Orbital Period Distribution of Estrasolar Planets». Publications of the Astronomical Society of the Pacific 120:  páxs. 531-554. doi:10.1086/588487. http://arxiv.org/pdf/0803.3357v1. 
  70. «Scientists announce planet bounty». BBC News. 19 d'ochobre de 2009. http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8314581.stm. Consultáu'l 31 de marzu de 2010. 
  71. Bennett, David P.; Jay Anderson, Ian A. Bond, Andrzej Udalski y Andrew Gould (2006). «Identification of the OGLE-2003-BLG-235/MOA-2003-BLG-53 Planetary Host Star». Astrophysical Journal Letters 647:  páxs. L171-L174. http://iopscience.iop.org/1538-4357/647/2/L171. 
  72. Bonfils, X., et al. (2005). «The HARPS search for southern extra-cortil planets: VI. A Neptune-mass planet around the nearby M dwarf Gl 581». Astronomy & Astrophysics 443:  páxs. L15–L18. doi:10.1051/0004-6361:200500193. 
  73. Johnson, J. A. (2011). «The Stars that Host Planets». Sky & Telescope (April):  páxs. 22-27. 
  74. L. Vu (3 d'ochobre de 2006). «Planets Prefer Safe Neighborhoods». Spitzer Science Center. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2015. Consultáu'l 1 de setiembre de 2007.
  75. Buchhave, L. A.; et al. (2012). «An abundance of small exoplanets around stars with a wide range of metallicities». Nature. doi:10.1038/nature11121. Bibcode2012Natur.486..375B. 
  76. «Enhanced lithium depletion in Sun-like stars with orbiting planets». Nature 462 (7270):  páxs. 189-191. 2009. doi:10.1038/nature08483. PMID 19907489. Bibcode2009Natur.462..189I. 
  77. BINARY CATALOGUE OF EXOPLANETS, Maintained by Richard Schwarz], Consultáu'l 28 de setiembre de 2013
  78. http://www.univie.ac.at/adg/schwarz/multi.html
  79. «Worlds with Two Suns». Scientific American 309 (5):  p. 40. 2013. doi:10.1038/scientificamerican1113-40. 
  80. Heather Knutson, David Charbonneau, Lori Allen, et al. (2007). «A map of the day-night contrast of the estrasolar planet HD 189733b». Nature 447 (7141):  páxs. 183-186. doi:10.1038/nature05782. PMID 17495920. Archivado del original el 2015-11-06. https://web.archive.org/web/20151106091802/http://fr.arxiv.org/abs/0705.0993. Consultáu'l 2017-11-02. 
  81. D. Charbonneau, T. Brown; A. Burrows; G. Laughlin (2006). «When Estrasolar Planets Transit Their Parent Stars», Protostars and Planets V. University of Arizona Press.
  82. Borucki, William J. y el Kepler Team. «Characteristics of Kepler Planetary Candidates Based on the First Data Set: The Majority are Found to be Neptune-Size and Smaller.» Presentáu'l 14 de xunu de 2010.
  83. «Dimitar Sasselov: How we found hundreds of Earth-size planets» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2015. Consultáu'l 28 de xunetu de 2010.
  84. Plantía:Cita arXiv
  85. Scientists Snap Images of First Brown Dwarf in Planetary System (News Release). [[Eberly College of Science]]. 18 de setiembre de 2006. Archivado del original el 2017-10-23. https://web.archive.org/web/20171023204138/http://science.psu.edu/news-and-events/2006-news/Luhman9-2006-2.htm. Consultáu'l 28 de setiembre de 2006. 
  86. Plantía:Cita arXiv
  87. Guillem Anglada-Escudé, Mercedes López-Morales and John E. Chambers (2010). «How Eccentric Orbital Solutions Can Hide Planetary Systems in 2:1 Resonant Orbits». Astrophysical Journal 709 (1):  p. 168. http://iopscience.iop.org/0004-637X/709/1/168. 
  88. Out of Flatland: Orbits Are Askew in a Nearby Planetary System, www.scientificamerican.com, may 24, 2010
  89. «Turning planetary theory upside down». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-07-16.
  90. Number of alien worlds quantified. BBC News. 5 de febreru de 2009. http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7870562.stm. Consultáu'l 3 d'avientu de 2009. 
  91. «The Estrasolar Planets Encyclopedia». Consultáu'l 2013.
  92. Campbell, B.; G. A. H. Walker, S. Yang (1988). «A search for substellar companions to solar-type stars.». Astrophysical Journal 331:  páxs. 902-921. doi:10.1086/166608. Bibcode1988ApJ...331..902C. 
  93. Cochran, W.D. et. al.. «A Planetary Companion to the Binary Star Gamma Cephei». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-05-12. Consultáu'l 2 de mayu de 2010.
  94. Plantía:Cita arXiv
  95. Latham, D. W. et al. (1989). «The unseen companion of HD114762 - A probable brown dwarf». Nature 339:  páxs. 38-40. doi:10.1038/339038a0. 
  96. Schneider, J.. «Notes for star HD 114762». The Estrasolar Planets Encyclopaedia. Consultáu'l 2 de mayu de 2010.
  97. «HD 114762 b». Exoplanets Data Explorer. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2015. Consultáu'l 2 de mayu de 2010.
  98. 98,0 98,1 Mayor, M., et al. (2009). «The HARPS search for southern extra-cortil planets: XVIII. An Earth-mass planet in the GJ 581 planetary system». Astronomy and Astrophysics 507:  páxs. 487-494. doi:10.1051/0004-6361/200912172. Plantía:Arxiv. 
  99. J.N. Wilford (26 de xunu de 1998). «New Planet Detected Around a Star 15 Light Years Away». The New York Times. Consultáu'l 17 de xunetu de 2008.
  100. B. Edgar, M. Watzke, C. Rasmussen. «Multiple planets discovered around Upsilon Andromedae». AFOE website. Consultáu'l 6 d'avientu de 2009.
  101. Henry, G. W., et al. (2000). «A Transiting "51 Peg-like" Planet». Astrophysical Journal Letters 529 (1):  páxs. L41-L44. doi:10.1086/312458. 
  102. Charbonneau, D. et al. (2002). «Detection of an Estrasolar Planet Atmosphere». Astrophysical Journal 568 (1):  páxs. 377-384. doi:10.1086/338770. 
  103. Frink, S., et al. (2002). «Discovery of a Substellar Companion to the K2 III Giant Iota Draconis». Astrophysical Journal 576 (1):  páxs. 478-484. doi:10.1086/341629. 
  104. Sigurdsson, S., et al. (2003). «A Young White Dwarf Companion to Pulsiar B1620-26: Evidence for Early Planet Formation». Science 301 (5630):  páxs. 193-196. doi:10.1126/science.1086326. PMID 12855802. 
  105. Fourteen Times the Earth – ESO HARPS Instrument Discovers Smallest Ever Extra-Cortil Planet. [[European Space Agency]]. 25 d'agostu de 2004. http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2004/pr-22-04.html. Consultáu'l 7 de mayu de 2006. 
  106. Astronomers Confirm the First Image of a Planet Outside of Our Solar System. [[European Space Agency]]. 30 d'abril de 2005. http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2005/pr-12-05.html. Consultáu'l 6 d'avientu de 2009. 
  107. S. Mohanty, R. Jayawardhana, N. Huelamo, Y. Mamajek (2007). «The Planetary Mass Companion 2MASS 1207-3932B: Temperature, Mass, and Evidence for an Edge-on Disk». American Astronomical Society 657:  páxs. 1064-1091. doi:10.1086/510877. Plantía:Arxiv. 
  108. Charbonneau, D., et al. (2005). «Detection of Thermal Emission from an Estrasolar Planet». Astrophysical Journal 626 (1):  páxs. 523-529. doi:10.1086/429991. 
  109. Deming, D. et al. (2005). «Infrared Radiation from an Estrasolar Planet». Nature 434 (7034):  páxs. 740-743. doi:10.1038/nature03507. 
  110. Rivera, Y. J., et al. (2005). «A 7.5 M Planet Orbiting the Nearby Star GJ 876». Astrophysical Journal 634 (1):  páxs. 625-640. doi:10.1086/491669. 
  111. Sato, B. et al. (2005). «The N2K Consortium II: A Transiting Hot Saturn around HD 149026 with a Large Dense Core». Astrophysical Journal 633:  páxs. 465-473. doi:10.1086/449306. 
  112. «Kiwi help discover new planet». One News (26 de xineru de 2006). Consultáu'l 7 de mayu de 2006.
  113. Trio of Neptunes and their belt. [[European Space Agency]]. 18 de mayu de 2006. http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2006/pr-18-06.html. Consultáu'l 9 de xunu de 2007. 
  114. «NASA's Spitzer First To Crack Open Light of Faraway Worlds.» 21 de febreru de 2007. Spitzer.caltech.edu. Consultáu'l 17 de xunetu de 2008
  115. «A spectrum of an estrasolar planet.» Nature.com 2007-02-01 Nature 445, 892-895 (22 February 2007); doi:10.1038/nature05636. Consultáu'l 17 de xunetu de 2008.
  116. 'Clear Signs of Water' on Distant Planet at Space.com
  117. Udry et al. (2007). «The HARPS search for southern extra-cortil planets, XI. Super-Earths (5 and 8 M) in a 3-planet system». Astronomy and Astrophysics 469 (3):  páxs. L43-L47. doi:10.1051/0004-6361:20077612. http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2007A%26A...469L..43O&db_key=AST&nosetcookie=1. 
  118. 118,0 118,1 Ker Than (24 d'abril de 2007). «Major Discovery: New Planet Could Harbor Water and Life». Consultáu'l 24 d'abril de 2007.
  119. Selsis et al. (2007). «Habitable planets around the star Gl 581?». Astronomy and Astrophysics 476:  páxs. preprint. doi:10.1051/0004-6361:20078091. http://arxiv.org/abs/0710.5294. 
  120. von Bloh et al. (2007) «The Habitability of Super-Earths in Gliese 581». 'Astronomy & Astrophysics 476:1365-1371. Consultáu'l 20 de xunetu de 2008.
  121. Fox, Maggie (16 de mayu de 2007). Hot "ice" may cover recently discovered planet. Archivado del original el 2009-02-03. https://web.archive.org/web/20090203072107/http://uk.reuters.com/article/scienceNews/idUKN1621607620070516. Consultáu'l 23 d'abril de 2009. 
  122. «Largest Known Exoplanet Discovered». SPACE.com. 6 d'agostu de 2007. http://www.space.com/scienceastronomy/070806_largest_exoplanet.html. Consultáu'l 26 d'agostu de 2007. 
  123. «Solar System Like Ours Found». SPACE.com. 14 de febreru de 2008. http://www.space.com/scienceastronomy/080214-planets-found.html. Consultáu'l 19 de febreru de 2008. 
  124. «Key Organic Molecule Detected at Estrasolar Planet». SPACE.com. 20 de marzu de 2008. http://www.space.com/scienceastronomy/080319-estrasolar-methane.html. Consultáu'l 20 de marzu de 2008. 
  125. Barnes et al. (13 de xineru de 2009). «The HD 40307 Planetary System: Super-Earths or Mini-Neptunes?». arXiv. Archivado del original el 2016-10-20. https://web.archive.org/web/20161020194704/http://fr.arxiv.org/abs/0901.1698. Consultáu'l 19 de xineru de 2010. 
  126. Mayor et al. (16 de xunu de 2008). escritu en London. «Trio of 'super-Earths' discovered». BBC news. http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7457307.stm. Consultáu'l 17 de xunu de 2008. 
  127. The Direutly Imaged Planet around the Young Solar Analog 1RXS J160929.1-210524: Confirmation of Common Proper Motion, Temperature and Mass
  128. «Hubble Direutly Repares a Planet Orbiting Another Star». Consultáu'l 13 de payares de 2008.
  129. 129,0 129,1 John Timmer. «Three planets direutly observed orbiting distant star». Consultáu'l 13 de payares de 2008.
  130. Exoplanets finally come into view. BBC News. 13 de payares de 2008. http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7725584.stm. Consultáu'l 23 d'abril de 2009. 
  131. «ESI Portal — COROT discovers smallest exoplanet yet, with a surface to walk on». Esa.int (3 de febreru de 2009). Consultáu'l 23 d'abril de 2009.
  132. «New discoveries suggest low-mass planets are common around nearby stars». Astronomy.com (14 d'avientu de 2009). Consultáu'l 21 d'avientu de 2009.
  133. «Astronomers find super-Earth using amateur, off-the-shelf technology». Astronomy.com (16 d'avientu de 2009). Consultáu'l 21 d'avientu de 2009.
  134. «Second Smallest Exoplanet Found To Date At Keck». News and Outreach (W.M. Keck Observatory). 7 de xineru de 2010. Archivado del original el 2014-12-25. https://web.archive.org/web/20141225140655/http://www.keckobservatory.org/index.php/news/second_smallest_exoplanet_to_date_discovered_at_keck/. Consultáu'l 20 de xineru de 2010. 
  135. Janson, M. (13 de xineru de 2010). escritu en La Silla Observatory. «VLT Captures First Direct Spectrum of an Exoplanet». ESO. http://www.eso.org/public/news/eso1002/. Consultáu'l 20 de xineru de 2010. 
  136. «A transiting giant planet with a temperature between 250 K and 430 K», Nature 464 (7287), doi:10.1038/nature08856 
  137. «Exoplanet Caught on the Move» (10 de xunu de 2010). Consultáu'l 10 de xunu de 2010.
  138. Ignas A. G. Snellen et al. (2010). «The orbital motion, absolute mass and high-altitude winds of exoplanet HD 209458b». Nature 465:  páxs. 1049-1051. doi:10.1038/nature09111. 
  139. Vogt, Steven S.; Butler, R. Paul; Rivera, Eugenio J.; Haghighipour, Nader; Henry, Gregory W.; Williamson, Michael H. (29 de setiembre de 2010). «The Lick-Carnegie Exoplanet Survey: A 3.1 M_Earth Planet in the Habitable Zone of the Nearby M3V Star Gliese 581». accepted by the Astrophysical Journal. http://arxiv.org/abs/1009.5733. Consultáu'l 29 de setiembre de 2010. 
  140. http://exoplanet.eu/star.php?st=Kepler-42&showPubli=yes&sortByDate
  141. 141,0 141,1 141,2 Wall, Mike (16 d'ochobre de 2012). «Discovery! Earth-Size Alien Planet at Alpha Centauri Is Closest Ever Seen». Space.Com web site. TechMediaNetwork. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012.
  142. Dumusque, X. (2012-10). «An Earth mass planet orbiting Alpha Centauri B». Nature. http://www.eso.org/public/archives/releases/sciencepapers/eso1241/eso1241a.pdf. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2012. 
  143. "The exoplanet next door: Earth-sized world discovered in nearby α Centauri star system". Eric Hand, Nature, October 16, 2012. Accessed October 16, 2012.
  144. «Atopáu un planeta nel sistema estelar más cercanu a la Tierra, El preséu HARPS, d'ESO, atopa un exoplaneta tipo Tierra orbitando Alfa Centauri B.»
  145. «Tiniest Planet Yet Discovered by NASA Outside our Solar System». scienceworldreport.com (21 de febreru de 2013). Consultáu'l 21 de febreru de 2013. (n'inglés)
  146. Gibney, Elizabeth (30 d'ochobre de 2013). «Exoplanet is built like Earth but much, much hotter». Nature. http://www.nature.com/news/exoplanet-is-built-like-earth-but-much-much-hotter-1.14058. Consultáu'l 30 d'ochobre de 2013. 
  147. «NASA Exoplanet Archive» (inglés). NASA Exoplanet Science Institute (25 d'avientu de 2014). Consultáu'l 25 d'avientu de 2014.
  148. Kipping, D. M. y otros (2014). «Discovery of a Transiting Planet Near the Snow-Line.» The Astrophysical Journal, 795 (1): 25.
  149. «NASA Exoplanet Archive» (inglés). NASA Exoplanet Science Institute (3 d'avientu de 2014). Consultáu'l 3 d'avientu de 2014.
  150. Eight New Planets Found in "Goldilocks" Zone. Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. 6 de xineru de 2015. http://www.cfa.harvard.edu/news/2015-04. 
  151. En direutu: topáu un sistema solar con seis «Tierres» nuna estrella alloñada. ABC. 22 de febreru de 2017. https://www.abc.es/ciencia/abci-direutu-nasa-puntu-anunciar-descubrimientu-mas-alla-sistema-solar-201702221627_directu.html. Consultáu'l 22 de febreru de 2017. 
  152. «Académicu esplica les claves pa entender los nuevos planetes atopaos en Trappist-1 - Universidá de Chile». Consultáu'l 13 de marzu de 2017.

Enllaces esternos

editar


  NODES
Association 1
INTERN 7
Note 3
todo 13