Popocatépetl

El Popocatépetl (español)  popokaˈtepetɬ (nahuatl)  popoːkaˈtepeːt͡ɬ (náhuatl: Popōcatepētl, 'el cuetu que fumia' ‘, popōca 'fumiar'; tepētl, 'cuetu'’) ye un volcán activu alcontráu nel centru de Méxicu, nes llendes territoriales de los estaos de Morelos, Puebla y Méxicu. Alcontrar a unos 72 km al sureste de la Ciudá de Méxicu, 43 km de Puebla, 63 km de Cuernavaca, y 53 km de Tlaxcala.

Popocatépetl
Popocatépetl (es)
volcán
Situación
País	Méxicu
Estáu federáu	Estáu de Méxicu
Cordal	Eje Neovolcánico (es)
Coordenaes	19°01′20″N 98°37′40″W
Popocatépetl Popocatépetl (Méxicu)
Datos
Altitú	5452 m
Prominencia	3020 m
Materiales	andesita (es)
Fechos importantes
Primer ascensu	1289 (Gregorianu) -

Volcán Popocatépetl

Tien una forma cónica simétrica y ta xuníu pela parte norte col Iztaccíhuatl por aciu un pasu montascosu conocíu como Pasu de Cortés. El volcán tien glaciares perennes cerca de la boca del conu, na punta del monte. Ye'l segundu volcán más altu de Méxicu, con una altitú máxima de 5500 metros sobre'l nivel del mar, dempués del Citlaltépetl, de 5610 m.

Toponimia

El so nome, proveniente de la llingua náhuatl, compuestu por Popōca «que fumia» y tepētl «monte», en xunto significa «monte que fumia», por cuenta del so yá constante actividá dende la dómina prehispánica.^{[ensin referencies]}

Xeoloxía

Vista satelital del volcán Popocatépetl.

El Popocatépetl ye un estratovolcán, y los estudios paleomagnéticos que se fixeron d'él indiquen que tien una edá averada de 730,000 años. El so altor ye de 5,500 msnm, ye de forma cónica, tien un diámetru de 25 km na so base y el visu ye'l tayu elípticu d'un conu y tien una orientación nordés-suroeste. La distancia ente les parés de la so cráter varia ente los 660 y los 840 m.

El Popocatépetl tuvo dende siempres n'actividá, a pesar de tar en reposu mientres bona parte de la segunda metá del sieglu XX. En 1991 empecipióse una medría na so actividá y a partir de 1993 les fumarolas yeren yá claramente visibles dende distancies d'alredor de 50 quilómetros.

Amás, esiste una gran cantidá de rexistros dende l'antigüedá sobre los periodos d'actividá del volcán, ya inclusive ta rexistrada una erupción en 1927, que foi artificialmente provocada pola dinamitación del cráter pa estrayer azufre del mesmu. La última erupción violenta del volcán rexistrar del 18 al 19 avientu de 2000. El 25 d'avientu de 2005 producir nel cráter del volcán una nueva esplosión, que provocó una columna de fumu y cenices de 3 quilómetros d'altor y la espulsión de llava.

En vista de que la llava puede salir por cualesquier fisura que se produza nes sos fasteres y non yá pol so cráter, ye difícil conocer por adelantao cuálos seríen les zones afeutaes en casu d'erupción. Lo más que puede dicise ye que si la llava saliera del llau norte o nordés, o este y sureste, l'estáu de Puebla veríase afeutáu^{[ensin referencies]}. Si saliera del llau sur veríase afeutáu l'estáu de Méxicu y posiblemente l'estáu de Morelos, y si saliera del llau oeste y suroeste veríase afeutada la rexón onde s'atopa la población d'Amecameca. L'área de la superficie afeutada va depender de la mafa de la llava. Como última posibilidá teórica, si enllenara'l cráter con llava (fechu pocu probable), ésta esparnaríase pel llau nordés, direición en que s'atopa'l cantu más baxu del mesmu^{[ensin referencies]}.

Les zones que seríen afeutaes poles ceniza y los gases del Popocatépetl dependeríen de la direición de los vientos, principalmente al altor del cráter. A les traces, puede dicise que si les emisiones asocedieren de payares a abril, el valle de Puebla sería l'afeutáu. Si la erupción asocediera de xunu a setiembre, la rexón sur del estáu de Méxicu y l'estáu de Morelos seríen les rexones de mayores riesgu^{[ensin referencies]}, anque tamién podría sufrir dañu l'estremu sur del Distritu Federal (Méxicu)^{[ensin referencies]}.

Sicasí, conocer tou esto nun ye abondu pa salvar vides, yá que entá sabiendo que nuna erupción grande qu'asocediera por casu en xineru, los vientos acarretaríen la nube de cenices y gases escontra l'estáu de Puebla^{[ensin referencies]}, probablemente nun habría tiempu abondu pa entamar una evacuación, por cuenta de qu'en l'actualidá nun ye posible predicir con abonda antelación cuándo va asoceder el fenómenu. Por esta razón tán faciéndose midíes de les deformaciones del volcán y de la so actividá hidrotérmica, y tánse realizando rexistros de l'actividá sísmica que provién de les coraes del volcán, que dexen poner en marcha planes eficientes y fayadizos pa salvar a la población d'un desastre^{[ensin referencies]}.

Per otra parte, el volume de xelu que contienen los glaciares del Popocatépetl ye mayor de 17 millones de metros cúbicos. Estos glaciares atopar na cara noroeste-norte y si se derritieran sópitamente, la corriente d'agua probablemente enriaríase pola fuécara central y la fuécara del Ventorrillo^{[ensin referencies]}. Nesta situación, Santiago Xalitzintla, San Nicolás de los Ranchos y San Pedro Benito Juárez podríen ser dalgunos de los poblaos más afeutaos. En temporada d'agües ye d'esperar que'l fluxu de folla afecte una mayor superficie por cuenta de que'l suelu tien menor capacidá p'absorber o infiltrar agua por atopase enchíu peles agües.

Historia

Actividá nel volcán Popocatépetl n'avientu de 2000.

El primer ascensu rexistráu a esti volcán foi fechu muncho primero de la dómina del Imperiu mexica en 1289, polos tecuanipas. El segundu ascensu fechu polos españoles foi dirixíu por Diego de Ordás en 1519, pa consiguir azufre pa la so pólvora.

Hernán Cortés describir asina:

Qu'a ocho llegües d'esta ciudá de Churultecal tán dos sierres bien altes y bien maraviyoses, porque en fin d'agostu tienen tanta nieve qu'otra cosa de lo alto d'elles si non la nieve, paezse. Y de la una que ye la más alta sale munches vegaes, asina de día como de nueche, tan grande bultu de fumu como una gran casa y xube enriba de la sierra hasta les nubes, tan derechu como una vita, que, según paez, ye tanta la fuercia con que sale qu'anque enriba na sierra andaba siempres bien reciu'l vientu, nun puede torcer. Y porque yo siempres deseyé de toles coses d'esta tierra poder faer a la vuesa alteza bien particular rellación, quixi d'ésta, que me paeció daqué maraviyosa, saber el secretu y unvié a diez de los mios compañeros, tales cualos para asemeyáu negociu yeren necesarios y con dellos naturales de la tierra que los empunxeren y encamenté-yos enforma procuraren de xubir la dicha sierra y saber el secretu d'aquel fumu, d'ónde y cómo salía. Los cualos fueron y trabayaron lo que foi posible pa xubila y enxamás pudieron, por causa de la enforma nieve que na sierra hai y de munchos torbolinos que de la ceniza que d'ellí sale anden pola sierra y tamién porque nun pudieron sufrir la gran frialdá qu'enriba faía, pero llegaron mui cerca de lo alto y tanto que tando enriba empezó a salir aquel fumu y dicen que salía con tanto ímpetu y ruiu que paecía que tola sierra cayíase embaxo y asina se baxaron y traxeron muncha nieve y carámbanos por que los viéramos...

El Popocatépetl foi unu de los volcanes más activos de Méxicu. Dende 1354 rexistráronse 18 erupciones. En 1947 asocedió una erupción de considerancia, pa empecipiar asina un periodu d'actividá. Dempués, el 21 d'avientu de 1994 rexistró una esplosión que produció gas y cenices que fueron tresportaos polos vientos dominantes a más de 25 km de distancia. Anguaño la so actividá ye moderada, pero constante, con emisión de fumaroles, compuestes de gases y vapor d'agua, y repentines ya imprevistes espulsiones menores de ceniza y material volcánico. La última erupción violenta del volcán rexistrar n'avientu de 2000, lo que, siguiendo les predicciones de científicos, motivó la evacuación de miles de persones nes árees cercanes al volcán. El 25 d'avientu de 2005 producir nel cráter del volcán una nueva esplosión, que provocó una columna de fumu y cenices de tres quilómetros d'altor y la espulsión de llava. Darréu na mañana del 3 de xunu de 2011, el Popocatépetl volvió emitir grandes fumarolas ensin causar daños. El 20 de payares de 2011 tuvo llugar una gran esplosión que fizo tremecer la tierra, escuchándose nes poblaciones cercanes a les fasteres, pero ensin mayor alteración. El volcán rexistró la mañana del 16 de xineru de 2012 una fumarola de vapor d'agua y ceniza, ensin qu'esto represente riesgos pa la población aledaña al colosu.

El 16 d'abril de 2012 el CENAPRED (Centru Nacional Pa la Prevención de desastres), alzó'l semáforu d'alerta volcánico de fase mariellu 2 a fase mariellu 3 por cuenta de la gran actividá que se tuvo presentando, ensin qu'hasta'l momentu represente un peligru grave pa la sociedá.

A les 3:23 del 30 d'abril de 2013, el volcán Popocatépetl refundió fragmentos incandescentes a 800 metros del cráter sobre la fastera nordeste, informó'l Centru Nacional de Prevención de Desastres (CENAPRED).

El 12 de mayu de 2013, depués del fuerte estrueldu que se sintió na llocalidá de Atlixco, la Coordinación Nacional de Proteición Civil de la Secretaría de Gobernación, informó un cambéu nel semáforu de l'alerta volcánico, de mariellu fase 2 a fase 3 debíu a la medría na actividá del Volcán , polo qu'entró n'aición el Plan Operativu Popocatépetl, Al traviés d'un comunicáu, la SEGOB dio a conocer que nuna xunta col Comité Científicu Asesor, nel Centru Nacional de Prevención de Desastres (CENAPRED), que por cuenta de que los dos selmanes anteriores reparáronse esplosiones, eventos vulcano-teutónicos, episodios de tremor y trenes de tafaríos, el Comité concluyó por consensu, emitir l'encamientu. Sicasí'l 2 de xunu de 2013 el CENAPRED tornó'l nivel d'alerta a mariellu fase 2.

Los díes 17 y 18 de xunu'l volcán rexistró dellos eventos esplosivos de mayor magnitú, rexistrando Fumarolas qu'algamaron los 4 km sobre'l nivel del cráter y espulsiones de roca incandescente qu'algamaron les faldes nel llau Sur-Oeste del colosu. L'alerta caltener en mariellu fase 2.

El volcán entró n'actividá'l 7 de xunetu de 2013, llanzando ceniza claramente visible en poblaciones cercanes, la ceniza tamién algamó la Ciudá de Méxicu, espulsando fluxos piroclásticos y incandescencia. El semáforu volcánicu asitiar en mariellu fase 3.

En 1994, los monesterios del sieglu XVI, construyíos nes sos fasteres, fueron declaraos Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco.

Precursores d'erupciones

Les erupciones volcániques pueden ser precedíes por cambeos na actividá sísmica y vulcanomagnética, na composición química de los gases, de l'agua de manantiales y delles vegaes por deformación. Pa faer un pronósticu volcánicu fayadizu ye necesariu reconocer estes señales indicatives d'una erupción y la so temporalidá. Les erupciones del Popocatépetl qu'empezaron el 21 d'avientu 1994, fueron precedíes por aumentos nos eventos sísmicos vulcanotectónicos (VT), cambeos en temperatura y concentración de sulfatos y cloruros nel llagu del cráter y na pCO₂ nos manantiales. Tamién hubo un descensu del pH en dellos manantiales varios meses antes de la erupción. Los eventos sísmicos de periodu llargu tamién aumentaron antes de delles erupciones y los episodios de tremor harmónicu según les anomalíes magnétiques negatives antecedieron a la formación de domos y tán amestaes al ascensu de magma. La enerxía sísmica acumulativa de los eventos sísmicos vulcanotectónicos amuesa una aceleración en tasar antes de les erupciones principales. Hubo precursores claros antes de les erupciones d'avientu a xineru de 2001, como son les anomalíes magnétiques negatives, correlacionadas cola medría na sismicidad, según pequeños cambeos nos manantiales. Estos cambeos asocedieron dos meses antes de la erupción. Adicionalmente, unos díes antes presentáronse episodios de tremor harmónicu de gran amplitú y aumentu nel fluxu de SO₂, esto, xunto col analís de los datos del RSAM dexó faer una evaluación y pronósticu fayadizu de la erupción de 2000.

Erupción del 4 y 5 de payares de 2014

A les 22:30 del 4 de payares yá yera visible una gran columna de fumu sobre'l volcán la cual terminó a la 1:15 de la mañana, mientres esti periodu de tiempu reparáronse diverses esplosiones que conteníen material incandescente, vapor d'agua, pequeñes cantidaes de ceniza a les 11:45 pm el CENAPRED declaró que'l volcán entrara nun estáu eruptivu, pero qu'eses pequeñes erupciones taben previstes nel nivel d'alerta volcánico mariellu fase 2 polo que nun yera necesariu modificar el nivel d'alerta. Mientres esta actividá nun hubo mancaos y nengún incidente una y bones la ceniza y material incandescente cayó namái nel Pasu de Cortés.

Erupción del 18 d'abril de 2016

Na madrugada del 18 d'abril de 2016, aproximao a les 2:15 hores (hora llocal) el volcán empezó a tener actividá. Primero empezaron les emisiones de ceniza siguíes por una serie de pequeñes erupciones. Darréu, alredor de les 3:00 hores dio una fuerte fase eruptiva siguida d'una agua de material incandescente, qu'algamaron un radiu de 1.6 quilómetros de distancia. Esto xeneró una fumarola que s'estendió dellos quilómetros, lo que causó una agua de ceniza en ciudaes cercanes.

Alta actividá volcánica

Fumarola del Popocatépetl (ochobre de 2012)

El Popocatépetl ye conocíu pola so alta actividá volcánica que se presenta comúnmente. Desque se reactivó en 1997 hasta'l momentu presentó una serie d'erupciones de les cualos la más violenta foi la del añu 2000, y la madrugada del 18 d'abril de 2016. La postrera foi'l 17 de febreru de 2018 tres el seísmu de 7.2 na Escala sismolóxica de magnitú pel momento qu'azotó Méxicu. El volcán espulsó una gran fumarola d'agua y ceniza qu'algamó los 700 metros d'altor sobre les 18:25 hora llocal.

El volcán ye unu de los más monitoreados del mundu y tamién ye unu de los más peligrosos y qu'amenacia más de 26 millones de persones.

Visites

El Popocatépetl ye un volcán activu, qu'anguaño s'atopa acutáu l'accesu a públicu polo xeneral, solo déxase l'ascensu a profesionistas y personal de proteición civil, previa identificación y ellaboración d'un permisu; especificando oxetivos según certificando la personalidá y capacidá del solicitante. Caltiénse un monitoreo continuu de l'actividá volcánica, pa poder sollertar y dar proteición a los habitantes de poblaos vecinos.

Pa los amantes de la naturaleza, puedes allegar al Parque Nacional Iztaccíhuatl-Popocatépetl onde puedes realizar diverses actividaes como ciclismu de monte y si te gusten los deportes estremos como l'alpinismu y traes el to equipu fayadizu puedes faelo nel volcán de Iztaccíhuatl, y si solo deseyes pasar un día prestosu una caminada onde atopares belles paraxes y montes onde habiten venados de cola blanca, coneyos, zorrillos, esguiles y los meses ideales pa visitar ye llugar son de payares a marzu.

Mitoloxía

Artículu principal: Lleenda de los volcanes

Según la lleenda colonial, el Popocatépetl foi un guerreru llexendariu llamáu Popoca que, al tornar victoriosu del campu de batalla, atopar cola inesperada muerte de la so princesa amada, dempués de lo que xube al pináculo del templu con ella nos sos brazos y apúrrense a sigo mesmos como ufriendes a los dioses. El nome náhuatl o prehispánicu que recibe'l Popocatépetl ye Xalitlehua.^{[ensin referencies]}

Otra lleenda rellacionada con esti volcán ye aquella rellacionada con unu de los cariñosos llamatos que la población de les llocalidaes cercanes a dau al monte. A esti volcán tamién se-y conoz como Don Goyo, apocope de Gregorio, pos se diz que, de vegada en vegada, un vieyu apaezse camín de “dalguna parte” nos distintos poblaos de la zona y faise llamar Don Gregorio o Gregorio Chinu. La xente del llugar asegura qu'esti vieyu ye la personificación del volcán que vien asegurase de que les persones qu'habiten la zona obren de papu sanu y amuesen respetu al volcán por que, de ser asina, la bona fortuna sonría-yos.Méxicu VOLCÁN POPOCATÉPETL

Galería

• 
  El Iztaccíhuatl y Popocatépetl nel amanecer dende la Ciudá de Méxicu.
• 
  Fumarola del Popocatépetl (22 de xineru de 2001), dirixiéndose escontra'l sur. La ciudá de Puebla, puede trate na parte inferior esquierda de la imaxe y la ciudá de Méxicu na parte derecha.
• 
  El volcán Popocatepetl vistu dende'l Pasu de Cortés.
• 
  El volcán Popocatepetl vistu dende la llocalidá de Cuijingo (xineru de 2010).
• 
  El volcán Popocatepetl ente 1890 y 1930.
• 
  Fotografía del Popocatepetl dende'l conceyu de Jiutepec, Morelos.
• 
  Popocatépetl vistu dende'l norte de la Ciudá de Méxicu, xineru 2016.
• 
  Vista dende la Ciudá de Méxicu de los volcanes Iztaccihuatl y Popocatépetl
• 
  Vista dende Pasu de Cortés

Ver tamién

• Parque Nacional Iztaccíhuatl-Popocatépetl
• Volcanes de Méxicu
• Índiz de explosividad volcánica
• Mayores erupciones volcániques
• Erupciones volcániques por númberu de víctimes mortales
• Volcanes más altos del mundu
• Montes más altos de Méxicu

Referencies

Franco-Ramos, O., Vázquez-Selem, L., Zamorano-Orozco, J. J., Villanueva-Díaz, J., 2017, Edá, dinámica xeomorfolóxica y tipoloxía de fuécares nel sector norte del volcán Popocatépetl, Méxicu: Boletín de la Sociedá Xeolóxica Mexicana, 69(1), 1-19. [1]

Bibliografía

• University of the Americas (1997). El Popocatépetl. Universidá de les Amériques-Puebla. ISBN 968-6254-45-5.
• ITURBE, Mercedes (2005). Popocatépetl, Iztlacihuatl. Institutu Nacional de Belles Artes. ISBN 978-968-5208-45-1.
• Artes de Méxicu y del Mundu (2005). Artes de Méxicu. Popocatépetl y Iztlacihuatl. Artes de Méxicu y del Mundu. ISBN 970-683-116-9.
• YARZA DE LA TORRE, Esperanza (1971). Volcanes de Méxicu. Aguilar. ISBN 978-84-03-40041-2.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Popocatépetl.
• Sitio web oficial del Parque Nacional Izta-Popo
• Popocatépetl, monitoreo en tiempu real Archiváu 2020-04-10 en Wayback Machine
• Reportes diarios sobre l'actividá volcánica (CENAPRED)
• lleenda-de-los volcanes-2-popocatepetl-y-iztaccihuatl Lleenda de los volcanes que narra l'amor d'un Guerreru Azteca y la so amada prometida
• lleenda-de-los volcanes-popocatepetl-y-iztaccihuatl Lleenda de los volcanes que narra l'amor de Izcozauhqui (fíu de Tonatiuh) y la so amada
• Erupción del Volcán Popocatépetl en 1994
• Popocatépetl forma parte de los trés nueves reserves de la UNESCO

• Datos: Q181157
• Multimedia: Popocatépetl