San Marín
La República de San Marín o simplemente San Marín[8] (tamién San Marino) ye un pequeñu estáu enclaváu dientro d'Italia, ye la república más antigua del mundu y asítiase ente les rexones italianes d'Emilia-Romaña al norte y Marche al sur.
El caltenimientu de la so independencia respeutu a Italia débese a Giuseppe Garibaldi, quien atopó abellugu nel Monte Titano nel Risorgimento cuando na so campaña escontra Venecia taba sitiáu por cuatro exércitos. Ye entóncenes cuando'l gobiernu de San Marín lu acueye cola condición de defender la independencia de la pequeña república.
La capital ye la ciudá de San Marín que ta situada sobre'l monte Titano.
San Marín ye una república parllamentaria. El so órganu llexislativu ye'l Conseyu Grande y Xeneral de San Marín. Tanto la presidencia del Estáu como la del Gobiernu exércese por dos capitanes, llamaos capitanes rexentes, que s'escueyen por sufraxu universal cada 6 meses. El territoriu del estáu ta sodividíu en nueve conceyos nomaos "castelli"" -castiellos-:
- Acquaviva
- Borgo Maggiore
- Chiesanuova
- Domagnano
- Faetano
- Fiorentino
- Montegiardino
- Ciudá de San Marín
- Serravalle
El conceyu más grande ye esti caberu que cunta con cerca de 7.000 habitantes.
En cuanto a les comunicaciones tanto postales como telefóniques, San Marín, pal esterior, considérase como una provincia italiana, dependiendo poro de los códigos d'esti país.
Historia
editarSan Marín, el quintu estáu más pequeñu del mundiu, tamién ye la república más antigua. Acordies cola tradición, fundóse nel 301 cuando un canteru cristianu nomáu Marinus el Dálmata (San Marín diáconu) dexó la islla d'Arbe pa escapar de la política anticristiana del emperador romanu Dioclecianu. Marinus escondióse na cima del Monte Titano, el más altu de los siete que tien San Marín y fundó una pequeña comunidá cristiana. La propietaria del terrén, una compasiva muyer de Rimini, dexó-yos n'herencia'l territoriu. El terrén disputáu poles families de los Rimini y Montefeltro, y suxeta a las griesques ente güelfos y xibelinos, llogró caltener la so independencia y medrar en territoriu. El pequeñu estáu foi reconocíu pola Francia Napoleónica nel 1797, y por otros estaos europeos nel 1815 nel Congresu de Viena.
Pese a ser un país soberanu, depende en gran midida d'Italia, pela que ta arrodiada dafechu dende la unificación d'ésta nel sieglu XIX.
Dende finales del sieglu IX consta la esistencia d'una república llibre en San Marín. Nel 1631 el papáu reconoció la so independencia que foi igualmente respetada por Napoléon Bonaparte. Una revolución pacífica restauró en 1906 el sistema eleutivu del Conseyu Grande y Xeneral de San Marín (órganu supremu del estáu samarinés), que se convirtiera nun clan zarráu.
Na I Guerra Mundial y II Guerra Mundial siguió'l mesmu destín que'l so vecín tresalpín. Ocupáu nel 1943 por orde de Hitler, foi recuperáu pelos aliaos pero nuna escontraofensiva de los alemanes foi recuperada nuevamente. A lo cabero foi lliberada nel 1945. Restaurada la democracia, una coalición de socialistes y comunistes gobernó hasta 1957, añu nel que foron desplazaos polos democristianos, los que dende 1973 constituyeron colos socialistes un gobiernu de coalición.
Lo que ta demostrao ye que'l llugar ta habitáu dende tiempos prehistóricos, anque la esistencia documentada de la república entama nel sieglu X. N'alcordanza del canteru la zona nomóse Tierra de San Marín, siendo dempués cuando se-y dio'l nome de "república".
En tiempos de los lombardos San Marín yera propiedá del Ducáu d'Espoleto.
El gobiernu taba compuestu por una asamblea nomada Arengo, que taba compuesta por tolos cabezaleros de familia. Nel 1243, establecióse la figura de los Capitanes Rexentes (Capitani Reggenti) p'actuar como xefes d'Estáu. Les primeres lleis daten del 1263. El Vaticanu, nesi tiempu al mandu del papa Nicolás IV, reconoció la independencia de San Marín nel 1291.
El territoriu de la república consistía namás nel Monte Titano hasta 1463, cuando entró na alianza escontra Sexismundu Pandolfo Malatesta, Señor de Rimini, que sería derrotáu. Por mor d'esti fechu, el papa Píu II cedió a San Marín les ciudaes de Fiorentino, Montegiardino y Serravalle. Esi mesmu añu la ciudá de Faetano xunióse a la república pola so propia voluntá. Dende entós, la superficie de la república caltiénse invariable.
San Marín redautó una constitución el 8 d'ochobre de 1600.
La "Serenísima República" foi ocupada militarmente trés vueltes en tola so historia, anque por breve tiempu:
- En 1503, César Borgia, ocupó la república hasta poco enantes de la so muerte pocos meses dempués.
- En 1739, el Cardenal Alberoni invadió otra vuelta'l pequeñu Estáu pero la desobediencia civil y les protestes énte'l papa Clemente XII p'algamar xusticia dieron resultáu.
- La cabera ocupación del país ocurrió nel 1944. San Marín yera neutral na II Guerra Mundial; por embargu, la Wehrmacht (l'exércitu alemán) ocupólu na so retirada y foi siguíu polos aliaos. Estos caberos solo caltuvieron el territoriu per unes selmanes.
L'Estáu foi reconocíu por Napoléon I de Francia nel 1797 y nel Congresu de Viena nel 1815. Por mor de la unificación de la península itálica, la independencia de San Marín tuvo que confirmase con un tratáu nel 1862 con una emerxente Italia, que foi revisáu y corroboráu en 1939 y 1971.
San Marín ye la única ciudá-estáu italaina qu'aínda sobrevive. Como Andorra, Liechtenstein y Mónacu, paez un anacronismu de tiempos medievales, cuando la xurisdicción d'una ciudá nun diba más allá del alcance de les armes dende les muries. Xunto col Vaticanu, ye l'únicu país européu arrodiáu dafechu por otru.
Ingresó nel Conseyu d'Europa como miembru de plenu drechu nel 1988, presidiendu la organización na primer metá del añu 1990. Amás convirtióse en miembru de les Naciones Xuníes nel 1992, y adoptó l'euru nel 2002 como moneda nacional, pese a nun pertenecer a la Xunión Europea.
Esti país, col fin de disminuyir la so dependencia de la República d'Italia, vien conformando una riestra d'alcuerdos políticos, económicos y sociales con Suiza. Esta alianza abriera'l camín a un nuevu tipu de rellaciones diplomátiques, pioneres nel sieglu XXI, pero que recuerden a les rellaciones internacionales na dómina medieval.
Gobiernu y política
editarEl Consiglio Grande e Generale escuéyese por votación popular cada cinco años. Esti parllamentu escueye a dos de los sos miembros como Capitanes Rexentes per un periodu de seis meses. Los dos Capitanes Rexentes y el Conseyu de Ministros formen el poder executivu del gobiernu.
El Conseyu Grande y Xeneral tamién escueye al "Consiglio dei XII" ("Conseyu de los Dolce"), que forma'l poder xudicial na llexislatura.
San Marín foi primeramente gobernada pol Arengo, anicialmente formáu polos cabezaleros de familia. Nel sieglu XIII la institución renunció a los sos poderes en favor del Gran Conseyu Xeneral. Nel 1243, los dos primeros Capitanes Rexentes foron nomaos por esi Conseyu y esta forma de nomamientu continúa n'usu anguaño.
Poder llexislativu
editarEl Gran Conseyu Xeneral (Consiglio Grande e General)
editarEl Conseyu ta compuestu por 60 miembros escoyíos cada 5 años per un sistema de representación proporcional nos nueve castelli. Estes divisiones alministratives correspuenden a les vieyes parroquies de la República, y caúna ye gobernada por un Conseyu nel que la so direición ta un Capitán escoyíu cada 5 años. El Gran Conseyu Xeneral aprueba'l presupuestu asina como escueye a los Capitanes Rexentes, como dirixentes del Executivu.
Parllamentu y Cámara
editarEl Cuerpu llexislativu ta formáu pol Gran Conseyu Xeneral, el parllamentu y una Cámara. Los miembros del Parllamentu escuéyense cada cinco años y responsabilícense de la llexislación, xusticia y de resolver los problemes de xurisdicción. Amás encárguense de la eleición de los Capitanes Rexentes, el Congresu d'Estáu, el Conseyu de los Dolce, la Comisión d'Asesoramientu. El Parllamentu encárgase tamién de ratificar los trataos con otros países. El Parllamentu divídese en cinco Comisiones d'Asesoramientu compuestes de 15 miembros qu'estudien, proponen y alderiquen la incorporación de nueves lleis que pasarán a ser discutíes nel Gran Conseyu Xeneral.
Cuerpos Executivos
editarLos Capitanes Rexentes
editarCada 6 meses, el Conseyu escueye dos Capitanes Rexentes pa desempeñar la tarea de Xefes d'Estáu. Los Rexentes escuéyense d'ente desemeyaos partíos, colo que la Xefatura ta equilibrada. La invistidura tien llugar el 1 d'abril y el 1 d'ochobre de cada añu. Cuando'l periodu termina, los ciudadanos tienen trés díes pa presentar quexes sobre los autos realizaos polos Rexentes. Si s'almitíen a trámite, abríase un procedimientu xudicial col ex Xefe d'Estáu.
La práutica de gobiernu dual, asina como la frecuencia de la reeleición derívense direutamente de les costumes de la República Romana. El Conseyu ye equivalente al Senáu Romanu y los Capitanes Rexentes yeren la moderna versión de los cónsules de l'antigua Roma.
El Congresu d'Estáu
editarEl Congresu d'Estáu compónse de 10 Secretaríes qu'exercen el poder executivu. Ye en realidá un gabinete de ministros. Les 10 secretaríes yeren:
- Secretaría d'Estáu p'Asuntos Esteriores y Políticos.
- Secretaría d'Estáu p'Asuntos Internos y Defensa Civil.
- Secretaría d'Estáu de Finances, Presupuestu y Programación, Información y Rellaciones con Oficina de Numismática y Filatelia.
- Secretaría d'Estáu pa la Educación, Cultura, Universidá y Xusticia.
- Secretaría d'Estáu p'Agricultura, Mediu Ambiente y Territoriu.
- Secretaría d'Estáu pa la Seguridá Social y Sanidá.
- Secretaría d'Estáu pal Comerciu y Rellaciones col Conseyu Ciudadanu.
- Secretaría d'Estáu pa les Comunicaciones, Tresporte, Rellaciones con la Facienda Autónoma del Estáu, Serviciu, Turismu y Deportes.
- Secretaría d'Estáu pa la Industria y l'Artesanía.
- Secretaría d'Estáu de Trabayu y Cooperación.
Cuerpos xudiciales
editarEl Conseyu de los Dolce (Consiglio dei XII)
editarEl Conseyu de los Dolce elíxese pol Gran Conseyu Xeneral pa tola llexislatura, sirviendo de cuerpu xudicial y tamién actúa como tercer instancia na Corte d'Apelaciones. Dos inspeutores del gobiernu representen al estáu nes cuestiones financieres y patrimoniales.
Organización xudicial
editarEl sistema xudicial de San Marín confíase a miembros foranos tanto por razones históriques como sociales. Los únicos xueces nativos yeren los Xueces de Paz, que namás puen llevar causes civiles que nun superen los 25 millones de lires (cerca de 13.000 euros). El Conseyu de los Dolce sirve como corte d'apelación en tercer instancia.
Organización político-alministrativa
editar
San Marín ta dixebráu en nueve conceyos o castelli (castiellos) que tamién tienen la consideración de ciudaes:
Xeografía
editarSan Marín ye un enclave d'Italia, na llende ente les rexones d'Emilia-Romaña y Marques. La so topografía ta dominada polos Apeninos. El puntu más altu del país ye'l Monte Titano, a 739 metros. Nun hai ríos d'importancia.
El clima ye subtropical húmedu, con branos calurosos y hibiernos suaves.[9]
Según WWF, el territoriu de San Marín pertenez a la ecorrexón nomada biesca esclerófila y semicaducifolia d'Italia.
San Marín ye'l tercer estáu más pequeñu d'Europa, tres el Vaticanu y Mónacu.
Demografía
editarNun hai diferencies granibles ente la demografía de San Marín ya Italia.
L'estáu tien una población de cuasi 29.000 persones, incluyendo 1.000 estranxeros, siendo la mayoría d'estos italianos. Alredor de 5.000 samarineses viven notros países, predominantemente n'Italia y n'Arxentina. La llingua oficial ye l'italianu, con una utilización del dialeutu emiliano-romañol, y el catolicismu romanu ye la relixón predominante.
Economía
editarPese a que la república nun ye un miembru oficial de la eurozona, permitióse-yos usar l'euru como moneda nacional por mor d'alcuerdos col Conseyu de la Xunión Europea, podiendo estampar el so propiu diseñu nacional na cara correspondiente.
Enantes del euru la moneda yera la lira samarinesa, que yera intercambiable con una lira italiana. Tanto la lira como l'euru del país al producise en pequeñu númberu tán mui cotizaes nel mercáu de los coleicionistes.
El turismu representa más del 50% del PIB, más de trés millones de visitantes en 1997. Tamién ye importante la banca, la electrónica y la cerámica. Los productos agrícoles son el vinu y el quesu.
Los sellos postales, namás válidos pa la república, viéndense dafechu pa la filatelia, representando un importante capítulu de los ingresos.
Dende 1997 el nivel de vida del país vien medrando perriba del italianu por mor d'un crecimientu económicu nel sector financieru del país.
Referencies
editar- ↑ URL de la referencia: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editorial: Interpol. Data de consulta: 7 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editorial: Organización pa la Prohibición d'Armes Químiques. Data de consulta: 7 avientu 2017.
- ↑ URL de la referencia: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
- ↑ URL de la referencia: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consulta: 4 mayu 2019.
- ↑ URL de la referencia: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consulta: 4 mayu 2019.
- ↑ URL de la referencia: https://www.dhs.gov/visa-waiver-program-requirements. Data de consulta: 7 marzu 2020.
- ↑ URL de la referencia: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consulta: 21 xunetu 2020.
- ↑ (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
- ↑ «Climate-Data.org > Europa > San Marino Clima». Consultáu'l 10 de setiembre de 2020.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre San Marín.
Instituciones
editarInformación xeneral
editar- Información de la OMS sobre San Marín
- Información xeneral de San Marín: política, instituciones y otros
- Meteo San Marín - Centro Previsionale Meteoclimatico di San Marín Archiváu 2008-09-29 en Wayback Machine
Cultura
editar- Universidá de San Marín
- Muséu del Estáu de la República de San Marín
- Muséu del Emigrante de la República de San Marín Archiváu 2006-07-06 en Wayback Machine
Turismu
editarNoticies
editar- La Tribuna Sammarinese Archiváu 2010-03-07 en Wayback Machine
- Radio Televisione della Repubblica di San Marín
- Radio San Marín
Otres
editar
Datos: Q238- Multimedia: San Marino