Urda
Urda ye un conceyu y llocalidá d'España, na provincia de Toledo, comunidá autónoma de Castiella-La Mancha.
 Urda | |
|---|---|
 | |
| Alministración | |
| País |  España |
| Autonomía |  Castiella-La Mancha |
| Provincia |  provincia de Toledo |
| Partíu xudicial | Orgaz |
| Tipu d'entidá | conceyu d'España |
Alcalde de Urda (es)  | Florencio Fernández Gutiérrez |
| Nome oficial | Urda (es)[1] |
| Códigu postal |
45480 |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 39°24′50″N 3°43′18″W / 39.413888888889°N 3.7216666666667°O |
  Urda Urda (España) | |
| Superficie | 218 km² |
| Altitú | 763 m |
| Llenda con | Consuegra, Villarrubia de los Ojos, Fuente el Fresno y Los Yébenes |
| Demografía | |
| Población |
2491 hab. (2023) - 1262 homes (2019) - 1267 muyeres (2019) |
| Porcentaxe | 0% de provincia de Toledo |
| Densidá | 11,43 hab/km² |
| Más información | |
| Estaya horaria | UTC+01:00 |
| urda.es | |
 | |
Historia
editarEl territoriu tuvo habitáu polos carpetanos, evitando la romanización d'Urda y la posterior entrada de los árabes. Los habitantes del llugar fueron utilizaos como soldaos mientres la Reconquista, consiguiendo por tanto beneficios de los reis.
Un documentu de finales del sieglu XVIII afirma que los empiezos del pobláu fueron colmeneros. Cola esplotación estensiva de los truébanos tuvo de dir la de la caza. Urda escarez de carta de población, pero nomar nuna concordia habida ente les órdenes de Calatrava y San Juan en 1232 como aldega de Consuegra perteneciendo por tanto a la orde de San Juan. Darréu en 1557 declárase-y villa dixebrándose por tantu de Consuegra.
Xeografía
editarUrda tien 2705 habitantes censaos en 2016, cercanu a la llocalidá de Consuegra, y a unos 70 km de Toledo. El so términu municipal asítiase a caballu ente les contornes naturales de los Montes de Toledo y La Mancha, concretamente nes faldes de la Sierra de la Calderina, onde amás naz el ríu Amarguillo, que trescurre por tol términu, buscando la so desaguada al ríu Cigüela.
Clima
editarUrda tien un clima mediterraneu continentalizado d'iviernos fríos de precipitación moderada y branos bien calorosos y secos. El mes más fríu ye xineru con una media de temperatures de 4'7°C, ente que'l mes más calorosu ye xunetu con una temperatura medio de 24'7°C. Les precipitaciones pel hibiernu suelen ser frecuentes anque non escesives ente que nos branos rexistra poca precipitación, produciéndose principalmente en forma de nube. Les estaciones más lluvioses son la seronda y la primavera siendo esta llixeramente más lluviosa pelos meses d'abril y mayu con una media de 51mm. Les nevaes son ocasionales y principalmente pel hibiernu, pero les xelaes son abondo más frecuentes dándose especialmente d'avientu a marzu. Les temperatures máximes pel branu son de 34°C de media algamando mientres la estación munches vegaes los 40°C ya inclusive superandolos n'ocasiones,les mínimes na estación braniza son d'unos 19°C de mínima produciéndose munches vegaes nueches tropicales, ente que pel hibiernu les máximes nun devasen los 10°C, y les mínimes atópense en redol a -1°C baxando n'ocasiones per debaxo de los -5°C. La borrina ye un fenómenu bien habitual en díes anticiclónicos d'iviernu, pudiendo aguantar n'ocasiones toa'l dia. Julio ye'l mes más secu con 7mm de media, pero a pesar d'esto les nubes dar con bastante frecuencia pel branu pudiendo ser fuertes.
Demografía
editarNa siguiente tabla amuésase la evolución del númberu d'habitantes ente 1996 y 2006 según datos del INE.
| 1996 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 3046 | 2996 | 2996 | 2965 | 3035 | 3081 | 3092 | 3107 | 3129 | 3164 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
NOTA: La cifra de 1996 ta referida a 1 de mayu y el restu a 1 de xineru.
| Gráfica d'evolución demográfica d'Urda ente 1900 y 2006 |
 |
| Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia |
Economía
editarEnte la so actividá económica destaquen la ganadería y l'agricultura de secanu, especialmente de ceberes y olivar, amás, tán cobrando cada vez más protagonismu, el turismu rural y l'actividá cinexética.
Nel pasáu tamién tuvieron importancia la producción de carbón vexetal, l'apicultura y les sos canteres de mármol.
Monumentos
editar
La llocalidá ye llargamente conocida en La Mancha y en bona parte d'España, por cuenta de la so imaxe relixosa, el "Cristu de la Vera Cruz" o "Cristu d'Urda". Amás, na llocalidá puede atopase el Muséu Guerrero Malagón, qu'alluga dende la so apertura en 1992, obres, bocetos y dibuxos, de Cecilio Mariano Guerrero Malagón, reconocíu pintor y escultor fíu d'Urda, autor al pie del so fíu Mariano Guerreru Corrolades, de la puerta principal del Santuariu del Cristu, tamién conocida como Puerta Santa, fecha totalmente en bronce. La ilesia parroquial consagrada a San Juan Bautista, y la Ermita de la Concepción, qu'alluga la imaxe de La Inmaculada Concepción. La Penitenciaría Apostólica vaticana concedió la celebración del añu xubilar perpetuu nos años en que'l día 29 de setiembre, solemnidá del "Santísimu Cristu de la Vera Cruz" o "Cristu d'Urda",[2] coincida en domingu.
Personaxes notables
editar- Juan Cervantes (1698-1747), misioneru xesuita n'Arxentina.
- Cecilio Mariano Guerrero Malagón (1909-1996), pintor y escultor español.
- Antonio Doráu Sotu (1931-2015), obispu eméritu de la diócesis de Málaga.
Fiestes
editarLes feries y fiestes d'Urda, Fiestes d'Interés Turísticu de Castiella-La Mancha, concretamente d'Interés Turísticu Rexonal ,tienen llugar dende'l 27 de setiembre hasta'l 1 d'ochobre. Realizar n'honor al Santísimu Cristu de la Vera-Cruz d'Urda, allegando nel día grande 29 de setiembre, pelegrinos de toles provincies de la rexón, y d'otres munches de la xeografía española, a venerar la imaxe del Cristu, tamién conocíu, como "El Cristu de La Mancha".
Amás estes fiestes cunten con numberoses actividaes d'ociu como actuaciones, carpes-bares, atraiciones nel recintu ferial o fueos artificiales.
Igualmente, son bien celebraes, la Festividá de la Inmaculada Concepción, patrona de la llocalidá, y la Festividá de San Cristóbal.
Gastronomía
editarDestaquen les migues manchegues. Añalmente, el 8 d'avientu, realízase'l Concursu Nacional de Migues, con esi platu como protagonista. Tamién destaquen les farrapes y el pote manchegu.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ El Santísimu Cristu d'Urda
Bibliografía
editar- Diccionariu Enciclopédicu de la provincia de Toledo, Redaición de revistir ECOS. Depósitu llegal: M-38645-2000. Climate-data.org
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Urda.
