İstehsal faktorları

İstehsal faktorları (ing. factors of production) — əmtəə və xidmətlərin istehsalı üçün lazım olan iqtisadi resurslar.

İstənilən istehsal müəyyən tələbatları ödəyən nəticələr əldə etmək üçün insanın əşya və əmək vasitələrinə təsir prosesidir.

İqtisadiyyat elmində istehsal haqqında təlim aşağıdakı hissələrə bölünür:

• istehsal amilləri doktrinası — təbiət, əmək və kapital;
• istehsalın təşkili doktrinası

İstehsal amilləri

Ənənəvi olaraq aşağıdakı istehsal amilləri fərqləndirilir:

• Torpaq (təbii ehtiyatlar);
• Əmək (əmək resursları);
• Kapital (investisiya resursları).

Hal-hazırda onlara əlavə olunur:

• sahibkarlıq qabiliyyəti;
• məlumat;
• innovasiyalar.

İqtisadi nəzəriyyədə istehsal amilləri

Qeyri-marksist iqtisadi nəzəriyyəçilər K.Marksın yeni dəyərin yalnız muzdlu işçilər tərəfindən yaradılması mövqeyi ilə razılaşmırlar, lakin hesab edirlər ki, onun yaradılmasında bütün istehsal amilləri bərabər iştirak edir. Beləliklə, Alfred Marşall yazırdı: “ümumilikdə kapital və ümumilikdə əmək milli dividend istehsalında qarşılıqlı əlaqədə olur və öz (marjinal) məhsuldarlıq ölçüsünə uyğun olaraq gəlirlərini ondan alırlar. Onların qarşılıqlı asılılığı ən yaxındır; kapital əməksiz ölür; öz və ya başqasının kapitalının köməyi olmadan fəhlə çox yaşamayacaq. Əmək enerjili olduqda, kapital zəngin meyvələr toplayır və sürətlə inkişaf edir; Kapital və bilik sayəsində Qərb dünyasının adi işçisi bir çox cəhətdən keçmiş şahzadələrdən daha yaxşı qidalanır, geyindirilir və hətta evlə təmin olunur. Kapital ilə əmək arasında əməkdaşlıq əyirici ilə toxucu arasında olduğu qədər zəruridir; əyirici tərəfdə bir az üstünlük təşkil edir, lakin bu ona heç bir üstünlük vermir. Onların hər birinin firavanlığı digərinin gücü və enerjisi ilə sıx bağlıdır, baxmayaraq ki, hər biri digərinin hesabına müvəqqəti, hətta daimi olaraq milli dividenddən bir qədər böyük pay əldə edə bilər”.

Ədəbiyyat

• Блауг М. Спрос на факторы производства // Экономическая мысль в ретроспективе. М.: Дело. 1994 [Economic Theory in Retrospect]. 395–408. ISBN 5-86461-151-4.
• Друкер П. Эффективное управление. Экономические задачи и оптимальные решения. М.: ФАИР-Пресс, 1988
• Станковская И. К., Стрелец И. А. Экономическая теория для бизнес-школ: учебник. — М.: Эксмо, 2005.
• Сычев Н. В. Политическая экономия. Курс лекций. — М.: ИКФ «Экмос», 2002. 384 с.