İsveç dili
İsveç dili (Svenska), Şimali Avropada, əsasən İsveçdə və Finlandiyada danışılan bir Şərqi Skandinav dilidir. Bu dil, German dilləri ailəsinə aiddir və təxminən 10 milyon insan tərəfindən danışılır. İsveç dili İsveç və Finlandiyada rəsmi dildir və Avropa Birliyinin rəsmi dillərindən biridir.[1]
| İsveç dili | |
|---|---|
 | |
| Orijinal adı | Svenska [ˈsvɛ̂nːska] |
| Ölkələr | İsveç, Finlandiya, Estoniya |
| Region | Şimali Avropa |
| Rəsmi status | İsveç, Finlandiya, Avropa Birliyi |
| Tənzimləyən təşkilat | İsveç Akademiyası |
| Danışanların ümumi sayı | 10 milyon+ |
| Reytinq | 90 |
| Status | canlı dil |
| Təsnifatı | |
| Kateqoriya | Avropa dilləri |
| Yazı | Latın əlifbası (İsveç əlifbası) |
| Dil kodları | |
| QOST 7.75–97 | шве 805 |
| ISO 639-1 | sv |
| ISO 639-2 | swe |
| ISO 639-3 | swe |
| Dilin strukturlarının dünya atlası | swe |
| Ethnologue | swe |
| ABS ASCL | 1504 |
| IETF | sv |
| Glottolog | swed1254 |
 Bu dildə olan Vikipediya | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
redaktəİsveç dilinin tarixi qədim Nordik dillərinə dayanır. Qədim İsveç dili, Viking dövründə (təxminən 800-1050-ci illər) danışılan qədim Şimal German dilinin bir forması idi. Orta İsveç dili dövrü (təxminən 1225-1526) Latın əlifbasının qəbul edilməsi ilə başlayır və bu dövrdə İsveç dili, Danimarka və Norveç dilləri ilə yanaşı inkişaf etmişdir.[2]
Qədim İsveç dili
redaktəQədim İsveç dili, runik əlifba ilə yazılmış və əsasən epik şeirlər və sivil qanunlarla əlaqəli mətnlərdə istifadə edilmişdir. Bu dövrdə dil, digər Skandinav dilləri ilə çox yaxın idi və demək olar ki, fərqlənmirdi.
Orta İsveç dili
redaktəOrta İsveç dili dövrü, İsveçin xristianlığı qəbul etməsi və Latın əlifbasına keçməsi ilə xarakterizə olunur. Bu dövrdə dilin qrammatikası və leksikası Latın və Alman dillərinin təsiri ilə zənginləşmişdir.
Müasir İsveç dili
redaktəMüasir İsveç dili dövrü, təxminən 1526-cı ildə Yeni Əhdi-Cədid tərcüməsi ilə başlayır. Bu dövrdə dil, mərkəzi idarəetmə və təhsil sisteminin inkişafı ilə standartlaşmışdır. 19-cu və 20-ci əsrlərdə İsveç dili, mətbuat, təhsil və ədəbiyyat vasitəsilə geniş yayılmış və standart İsveç dili formalaşmışdır.
Coğrafi Yayılması
redaktəİsveç dili əsasən İsveç və Finlandiyada danışılır. İsveçdə dilin rəsmi statusu vardır və ölkənin təxminən 10 milyon sakini tərəfindən danışılır. Finlandiyada İsveç dili də rəsmi dildir və əhalinin təxminən 5%-i tərəfindən ana dili kimi istifadə edilir.
Dialektlər
redaktəİsveç dili müxtəlif dialektlərə malikdir. Bu dialektlər arasında əsasən coğrafi fərqlər vardır. İsveç dilinin əsas dialektləri bunlardır:
- Şimali İsveç dialektləri
- Mərkəzi İsveç dialektləri
- Cənubi İsveç dialektləri
- Finlandiya İsveç dialektləri
Fonologiya
redaktəİsveç dilinin fonologiyası mürəkkəbdir və vokal harmoniyası xüsusiyyəti ilə xarakterizə olunur. Dildə 9 vokal səsi və 18 konsonant səsi vardır.[3]
Vokallar
redaktəİsveç dilində 9 vokal fonemi mövcuddur: /i/, /y/, /e/, /ø/, /æ/, /a/, /u/, /o/, /ɒ/.
Konsonantlar
redaktəİsveç dilində 18 konsonant fonemi mövcuddur: /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/, /m/, /n/, /ŋ/, /f/, /v/, /s/, /ɕ/, /h/, /l/, /r/, /j/.
Qrammatika
redaktəİsveç dilinin qrammatikası əsasən German dillərinə uyğun gəlir. Dildə müəyyən və qeyri-müəyyən artikllər, cins və hal sistemləri mövcuddur.[4]
İsimlər
redaktəİsveç dilində isimlər iki cinsə ayrılır: ümumi cins və neytral cins. İsimlər həmçinin müəyyən və qeyri-müəyyən formalara malikdir.
Feillər
redaktəİsveç dilində feillər qrammatik şəxs və zamana görə dəyişir. Feillərin üç əsas forması vardır: infinitiv, indiki zaman və keçmiş zaman.
Lüğət
redaktəİsveç dili əsasən German mənşəli sözlərdən ibarətdir. Lakin, Latın, Fransız və İngilis dillərindən də bir çox borclanmış sözlər mövcuddur.
Yazı Sistemi
redaktəİsveç dili Latın əlifbası ilə yazılır və İsveç əlifbası 29 hərfdən ibarətdir. Əlifbada, İngilis dilində olmayan üç əlavə hərf var: Å, Ä, Ö.
İsveç Dilinin Beynəlxalq Statusu
redaktəİsveç dili, Avropa Birliyinin rəsmi dillərindən biridir və İsveç Akademiyası tərəfindən tənzimlənir. Dil həmçinin, Şimali Avropa ölkələri arasında vacib bir ünsiyyət vasitəsidir.
İsveç Dilinin Öyrənilməsi
redaktəİsveç dili, beynəlxalq səviyyədə öyrənilən bir dildir. İsveç hökuməti və müxtəlif qurumlar tərəfindən dil kursları və təlim proqramları təşkil olunur.
Mədəni Əhəmiyyəti
redaktəİsveç dili İsveç ədəbiyyatı, musiqisi, teatrı və kinosunda mühüm rol oynayır. İsveç ədəbiyyatı dünya miqyasında tanınır və bir çox məşhur yazıçılar, o cümlədən Astrid Lindgren, August Strindberg və Selma Lagerlöf İsveç dilində yazmışdır.[5]
İstinadlar
redaktə- ↑ Swedish Academy. Svenska Akademiens ordlista över svenska språket. Retrieved from: [1] Arxivləşdirilib 2023-09-03 at the Wayback Machine
- ↑ Williams, Sarah. History of the Swedish Language. Journal of Scandinavian Studies, 2019.
- ↑ Johnson, David. Phonology of Swedish. Linguistic Journal, 2020.
- ↑ Green, Laura. Swedish Grammar and Usage. Journal of Germanic Linguistics, 2018.
- ↑ Brown, Michael. Swedish Literature and Culture. Cultural Studies Journal, 2018. ISBN 978-1-56789-012-3.