Anton Dreksler

Anton Dreksler (alm. Anton Drexler‎) — sonradan NSDAP adı altında Adolf Hitlerin başçılıq etdiyi Almaniya Fəhlə Partiyasının qurucusu.

Anton Dreksler
alm. Anton Drexler‎
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	13 iyun 1884(1884-06-13)
Doğum yeri	Münxen, Yuxarı Bavariya, Bavariya Krallığı, Almaniya Reyxi[d]
Vəfat tarixi	24 fevral 1942(1942-02-24) (57 yaşında)
Vəfat yeri	Münxen, Yuxarı Bavariya, Bavariya, Üçüncü Reyx
Partiya	Alman Nasional Sosialist Fəhlə Partiyası, Almaniya fəhlə partiyası
Fəaliyyəti	siyasətçi
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi	siyasət
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Dəmiryolçu oğlu olan Anton Dreksler 1902-1923-cü illərdə mexanik işləyib. 1917-ci ildə yeni yaradılmış Alman Vətənpərvərlər Partiyasına qoşulmuşdu. O, həmçinin Tule Alman Gizli Cəmiyyətinin üzvü idi.

Drexlerin siyasi mentoru MAN-ın direktoru, eyni zamanda Thule Cəmiyyətinin üzvü olan və əlavə olaraq Pangerman İttifaqının lideri olan doktor Pol Tafel idi. Həkimin əsas ideyası orta sinfin oxşar partiyalarından fərqli olaraq işçilərə əsaslanan millətçi partiya yaratmaq idi.

1918-ci ilin martında o, həmkarları ilə birlikdə “Yaxşı Dünya Uğrunda Azad İşçilər Komitəsi”ni (Freier Arbeiterausschuß für einen guten Frieden), həmin ilin sonunda isə mühafizəkar Siyasi İşçilər Dərnəyini (Müstəqil İşçilər Komitəsi) yaratdı.

5 yanvar 1919-cu ildə Karl Harrer ilə birlikdə Sternekerbrae pivə zalında Almaniya Fəhlə Partiyasını qurdu və 1920-ci il fevralın 24-də Milli Sosialist Alman Fəhlə Partiyası adı dəyişdirildi. 1919-cu ilin yanvarında Drexler "Proletar beynəlmiləlçiliyinin dağılması və ümumbəşəri qardaşlıq ideyasının süqutu" adlı məqaləsini dərc etdi. Həmin il “Mənim siyasi oyanışım. Gənc Hitlerin diqqət çəkdiyi Alman Sosialist İşçisinin Gündəliyindən" pamfletini yazdı.

Hitler Alman Fəhlə Partiyasının iclasında ilk dəfə göründükdən qısa müddət sonra fəal iştirakçı, 1921-ci ildə isə yeni sədr oldu. Nüfuzunu itirməkdə olan Drexler arxasınca digər sağçı partiyalarla birləşmək üçün danışıqlar aparmağa çalışdı. 25 iyul 1921-ci ildə Drexler Hitlerin təxribat fəaliyyəti haqqında polisə məlumat verdi. 29 iyul 1921-ci ildə Hitler partiyanın sədri seçildi. Drexler sırf simvolik olaraq "fəxri sədr" vəzifəsinə təyin edildi və bu vəzifəni 1923-cü ilə qədər saxladı, bu müddət ərzində Drexler partiyanı tərk etdi. Drexler 1923-cü ildə Pivə qiyamında iştirak etmədi. 1923-cü ildən partiyanın fəaliyyəti qadağan edildikdən sonra Drexler “Xalq Bloku”nun üzvü olub, 1924-1928-ci illərdə Bavariya Landtaqına seçilib. 1925-ci ildə partiyanın fəaliyyəti bərpa olunduqdan sonra onun fəaliyyətində iştirak etməyib, 1933-cü ildə nasistlər hakimiyyətə gəldikdən sonra yenidən partiya sıralarına daxil olub. 1934-cü ildə “Qan ordeni” (1923-cü il çevrilişi şərəfinə verilmiş xatirə medalı) ilə təltif edildi, lakin 1937-ci ilə qədər vaxtaşırı NSDAP tərəfindən keçirilən tədbirlərə dəvət olunsa da, artıq siyasətdə heç bir rol oynamadı. Ömrünün son illərində depressiyaya düşərək spirtli içkilərdən sui-istifadə edib, 1942-ci ilin fevralında Münhendə vəfat edib.

Hitler “Mein Kampf” əsərində onu “əsgər ruhlu olmayan”, “kifayət qədər həyat məktəbindən keçməmiş” və buna görə də zəif və şübhəli bir insan olaraq təsvir etmişdi.

Ədəbiyyat

• Гейден К. История германского фашизма. — М.-Л.:Госсоцэкономиздат, 1935
• Richard J. Evans. The Coming of the Third Reich. — New York: Penguin Group (англ.)русск., 2003. — ISBN 978-0-14-303469-8.
• Hamilton, Charles. Leaders & Personalities of the Third Reich, Vol. 1 (англ.). — R. James Bender Publishing, 1984. — ISBN 0-912138-27-0.
• Adolf Hitler. Mein Kampf. — Boston: Houghton Mifflin (англ.)русск., 1999. — ISBN 978-0-395-92503-4.
• Ian Kershaw. Hitler: A Biography. — New York: W. W. Norton & Company, 2008. — ISBN 978-0-393-06757-6.
• Mitcham, Samuel W. (англ.)русск.. Why Hitler?: The Genesis of the Nazi Reich (англ.). — Westport, Conn: Praeger, 1996. — ISBN 978-0-275-95485-7.
• William L. Shirer. The Rise and Fall of the Third Reich. — New York: Simon & Schuster, 1960. — ISBN 978-0-671-62420-0.
• Zentner, Christian; Bedürftig, Friedemann. The Encyclopedia of the Third Reich. — (2 vols.) New York: MacMillan Publishing, 1991. — ISBN 0-02-897500-6.