Seyşel adaları

Seyşellər
Seyşellər
	Repiblik Sesel
Bayraq	Gerb[d]
	Finis Coronat Opus
	Himn: Koste Seselwa
Rəsmi dilləri	fransız dili,; ingilis dili,; Seyşel Kreol dili;
Paytaxt	Viktoriya 26 min nəfər (2009-cu il)
İdarəetmə forması	Prezident Respublikası
Prezident	Ceyms Aleks Mişel [IV.2004~ ]
Vise Prezident	Denni For [VII.2010~ ]
Sahəsi	Dünyada 189-cu
• Ümumi	459 km²
Əhalisi
• Əhali	92 min nəfər (195-ci)
• Siyahıyaalma (2010)	90 945 nəf.
• Sıxlıq	186.2 nəf./km² (60-cı)
• Ümumi	1.286.687.873 $, 1.588.406.479 $
ÜDM (AQP)
• Ümumi	2 355 million dollar (188-ci)
• Adambaşına	25 600 dollar (61-ci)
Valyuta	Seyşel rupisi
İnternet domeni	.sc
ISO kodu	SC
BOK kodu	SEY
Telefon kodu	+248
Saat qurşaqları	UTC+04:00;
Nəqliyyatın yönü	sol[d]
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Seyşellər (ing. Seychelles; fr. Seychelles; sey-kreol. Sesel) və ya rəsmi adı ilə Seyşellər Respublikası (ing. Republic of Seychelles; fr. République des Seychelles; sey-kreol. Repiblik Sesel) — Şərqi Afrikada ada-dövlət. Seyşellər Hind okeanının qərbində yerləşir və adalara ən yaxın ölkələr Komor adaları, Madaqaskar və Mavrikidir. Ölkə Seyşel, Amirant, Kosmoledo adaları olmaqla, 115 adadan ibarətdir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Viktoriya, ümumi sahəsi 459 kvadrat kilometr, əhalisinin 98 min nəfərdən çoxdur.

Tarixi

Adalar 1505-ci ildə Portuqaliyalılar tərəfindən kəşf olunub. 1768-ci ildə Fransızlar tərəfindən işğal edildi. 1794-cü ildə Böyük Britaniya Krallığının hakimiyyəti altına keçdi. 1810-cu ildə İngilis koloniya idi. 1814-cü ildə Paris Sülh Müqaviləsi ilə tam şəkildə Birləşmiş Krallığa verildi. 1903-cü ildə Birləşmiş Krallığa aid bir koloniya oldu. 1976-ci ildə müstəqilliyini əldə etdi. Bir il sonra hərbi çevriliş edildi və France Albert Rene hakimiyyəti ələ keçirdi. 1979-cu ildə elan edilən yeni konstitusiya ilə tək partiyalı bir dövlət oldu. France Albert Rene 1989-cu il seçkilərini də qazanaraq üçüncü dəfə prezident oldu. 1977-ci ildəki çevrilişdən sonra ilk çox partiyalı seçki 23–26 iyul 1992-ci ildə keçirildi. Seçkinin məqsədi konstitusiya layihəsini hazırlamaqla vəzifəli 23 nəfərlik bir komissiyanın üzvlərini müəyyən etmək idi. Konstitusiya təklifi 15 noyabr 1992-ci ildə xalq səsverməsinə təqdim edildi, amma 60 %-lik həddi keçə bilmədiyi üçün qəbul edilmədi.

Əhalisi

Əhalinin etnik tərkibini Kreollər təşkil edir. Kreol fransız əsilli olub Luizianada və İspan əslli olub Karib Adalarında doğulmuş və buralarda yaşamış kəslər deməkdir. Bunlar əsas etibarilə Fransız, İspan, Asiyalı və Afrikalı insanların bir-birləriylə qaynayıb-qarışması nəticəsi meydana gələn mələz insanlardır. Xalqın çoxu Katolikdir. Bundan başqa bir qədər Müsəlman, Protestant və Hindust da var. İngilis və Fransız rəsmi dillərdir. Bundan başqa Fransızcanın başqa forması olan Seyşel Kreol dili var. Burada əhalinin 60 %-i oxuyub-yaza bilir.

Əhalisinin sayı

	Əhali (minlərlə)^[3]^[4]	Doğulanlar	Ölənlər	Təbii artım	Doğum nisbəti (1000 nəfərə görə)	Ölüm nisbəti (1000 nəfərə görə)	Təbii artım (1000 nəfərə görə)	TFR
1950	36	1 061	418	643	29.5	11.6	17.9
1951	34	1 033	425	608	30.4	12.5	17.9
1952	36	1 037	456	581	28.8	12.7	16.1
1953	37	1 169	438	731	31.6	11.8	19.8
1954	37	1 209	457	752	32.7	12.4	20.3
1955	39	1 303	456	847	33.4	11.7	21.7
1956	38	1 458	468	990	38.4	12.3	26.1
1957	38	1 534	424	1 110	40.4	11.2	29.2
1958	39	1 553	450	1 103	39.8	11.5	28.3
1959	40	1 595	421	1 174	39.9	10.5	29.4
1960	42	1 714	450	1 264	40.8	10.7	30.1
1961	43	1 775	574	1 201	41.3	13.3	27.9
1962	44	1 733	504	1 229	39.4	11.5	27.9
1963	45	1 855	513	1 342	41.2	11.4	29.8
1964	46	1 867	485	1 382	40.6	10.5	30.0
1965	47	1 772	563	1 209	37.7	12.0	25.7
1966	47	1 895	515	1 380	40.3	11.0	29.4
1967	48	1 827	536	1 291	38.1	11.2	26.9
1968	49	1 738	538	1 200	35.5	11.0	24.5
1969	51	1 715	561	1 154	33.6	11.0	22.6
1970	52	1 660	437	1 223	31.9	8.4	23.5
1971	53	1 837	464	1 373	34.7	8.8	25.9
1972	55	1 723	529	1 194	31.3	9.6	21.7
1973	56	1 639	475	1 164	29.3	8.5	20.8
1974	57	1 860	497	1 363	32.6	8.7	23.9
1975	59	1 806	433	1 373	30.6	7.3	23.3
1976	61	1 642	466	1 176	26.9	7.6	19.3
1977	62	1 599	477	1 122	25.8	7.7	18.1
1978	62	1 796	466	1 330	29.0	7.5	21.5
1979	63	1 730	438	1 292	27.5	7.0	20.5
1980	63	1 830	444	1 386	29.0	7.0	22.0
1981	64	1 802	442	1 360	28.2	6.9	21.3
1982	64	1 552	482	1 070	24.3	7.5	16.7
1983	64	1 662	452	1 210	25.8	7.0	18.8
1984	65	1 739	488	1 251	26.9	7.6	19.4
1985	65	1 729	468	1 261	26.5	7.2	19.3
1986	66	1 722	498	1 224	26.2	7.6	18.6
1987	66	1 684	505	1 179	25.4	7.6	17.8
1988	67	1 643	504	1 139	24.7	7.6	17.1
1989	69	1 600	563	1 037	23.2	8.2	15.0
1990	70	1 617	543	1 074	23.3	7.8	15.5
1991	71	1 708	545	1 163	24.2	7.7	16.5
1992	71	1 603	522	1 081	22.7	7.4	15.3
1993	72	1 689	597	1 092	23.4	8.3	15.1
1994	74	1 700	550	1 150	23.0	7.5	15.6
1995	75	1 582	525	1 057	21.0	7.0	14.0
1996	76	1 611	566	1 045	21.1	7.4	13.7
1997	77	1 475	603	872	19.1	7.8	11.3
1998	79	1 412	570	842	17.9	7.2	10.7
1999	80	1 460	560	900	18.2	7.0	11.2
2000	81	1 512	553	959	18.6	6.8	11.8
2001	81	1 440	554	886	17.7	6.8	10.9
2002	84	1 481	647	834	17.7	7.7	10.0
2003	83	1 498	668	830	18.1	8.1	10.0
2004	83	1 435	611	824	17.3	7.4	9.9
2005	84	1 536	673	863	18.3	8.0	10.3
2006	85	1 467	664	803	17.3	7.8	9.4
2007	86	1 499	630	869	17.4	7.3	10.1
2008	87	1 546	662	884	17.8	7.6	10.2
2009	87	1 580	684	896	18.1	7.8	10.3	2.38
2010	87	1 504	664	840	16.8	7.4	9.4	2.17
2011	88	1 625	691	934	18.6	7.9	10.7	2.33
2012	89	1 645	651	994	18.6	7.4	11.3	2.37
2013	92	1 566	717	849	17.4	8.0	9.4	2.26
2014	92	1 557	725	832	17.0	7.9	9.1	2.25
2015	93	1 592	703	889	17.0	7.5	9.5	2.31
2016	95^[5]	1 645	747	898	17.4	7.9	9.5	2.39
2017	96	1 651	748	903	17.2	7.8	9.4	2.41
2018	97	1 650	818	832	17.1	8.4	8.7	2.41
2019	98	1 605	795	810	16.4	8.1	8.3	2.34

İqtisadiyyat

Ölkə iqtisadiyyatı əsas olaraq əkinçilik və turizmə əsaslanır. Bundan başqa istehlak mallarının ixracatından da əhəmiyyətli bir gəlir əldə edilir. Ölkədə yetişən başlıca əkinçilik məhsulları: banan, şirin kartof, manyok və bunun məhsulu nişasta, kokonat və vanil. Ölkənin ən əhəmiyyətli sənayesi qida sənayesidir. Bundan başqa dəniz məhsulları əhəmiyyətli bir gəlir mənbəyidir. İşçi qüvvəsinin 19%-i əkinçilikdə, 20%-i mədənçilik və inşaatçılıkta, 14%-i dövlət sektorunda və ictimai xidmətlərdə, 11%-i də restoran və otel operatorluğunda işləyir.

İdxal və ixrac daha çox Böyük Britaniya, Fransa, Cənubi Afrika, Yəmən və Pakistan ilə edilir. Əsas ixrac məhsulları bunlardır: Qurudulmuş kokos içi, darçın, sabun və ətir yağı, vanil və balıq. Digər əhəmiyyətli gəlir gətirən qaynaqlar isə quano, tısbağa qabığı, Akula üzgəci və balıq məhsullarıdır.

Nəqliyyat sistemi kifayət qədər olub, ölkənin ən inkişaf etmiş şəhəri və limanı paytaxtı Viktoriyadır.

İstinadlar

↑ ¹ ² https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Dünya Bankı.
↑ http://chartsbin.com/view/edr.
↑ [1] Arxivləşdirilib 2004-09-21 at the Wayback Machine United nations. Demographic Yearbooks
↑ "MISD: Statistics & Database Administration Section". www.misd.gov.sc. 2022-06-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-19.
↑ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 2018-12-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-19.

Seyşel adaları ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

[_33576a4ba1df5f5f-1] ¹ ² https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Dünya Bankı.

[_09f2c6a8e8935a33-2] ttp://chartsbin.com/view/edr.

[3] [1] Arxivləşdirilib 2004-09-21 at the Wayback Machine United nations. Demographic Yearbooks

[4] "MISD: Statistics & Database Administration Section". www.misd.gov.sc. 2022-06-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-19.

[5] "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 2018-12-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-19.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]