Fərqindəlik

Fərqindəlik və ya özünün fərqində olma — subyektin digər subyektlərdən və ümumilikdə dünyadan fərqli olaraq özünü şüurlu dərk etməsidir; Bu, insanın obyektiv dünya və subyektiv dünya (psixika) ilə qarşılıqlı əlaqəsi, onun həyati ehtiyacları, düşüncələri, hissləri, motivləri, instinktləri, yaşantıları, əməlləri haqqında şüurudur. Mədəniyyətin və bütövlükdə həyatın subyekti kimi fərdin həyat yolunda həyat strategiyasının işlənib hazırlanması və müəyyən edilməsi üçün vacib şərt olan insanın şüuru ilə özünüdərk arasında dialektik əlaqənin tədricən dərk edilməsi və mənimsənilməsi müşahidə olunur.

Psixologiyada

Psixologiyada fərqindəlik psixi hadisə, insanın özünü fəaliyyət subyekti kimi dərk etməsi kimi başa düşülür ki, bunun nəticəsində insanın özü haqqında təsəvvürləri zehni “ Mən obrazı ” şəklində formalaşır.

Uşaq dərhal özünü “mən” kimi dərk etmir; İlk illərdə özünü tez-tez adı ilə çağırır - ətrafdakılar da onu belə çağırır; o, başqa insanlarla münasibətdə müstəqil subyekt kimi deyil, onların obyekti kimi mövcuddur.

Rubinştein S. L. Ümumi psixologiyanın əsasları. М., 1946 .

Fərqindəlik insana xas olan ilkin bir şey deyil, inkişafın məhsuludur. Bununla belə, şəxsiyyət şüurunun başlanğıcı artıq körpədə, xarici cisimlərin yaratdığı hisslərlə öz bədəninin yaratdığı hissləri ayırd etməyə başlayanda, "mən" şüuru - təxminən üç yaşından etibarən şəxs əvəzliklərindən düzgün istifadə etməklə görünür. Yeniyetməlik və ilk gənclik dövründə insanın öz psixi keyfiyyətlərini və özünüqiymətləndirməsini şüurlu surətdə dərk etməsi ən vacib məqama çevrilir. Lakin bütün bu komponentlər bir-biri ilə əlaqəli olduğundan, onlardan birinin zənginləşdirilməsi qaçılmaz olaraq bütün sistemi dəyişdirir.

Fərqindəliyin aşağıdakı inkişaf mərhələləri mövcuddur:

• “Mən”in kəşfi 1 yaşında baş verir.
• İki-üç yaşına kimi insan öz hərəkətlərinin nəticələrini başqalarının hərəkətlərindən ayırmağa başlayır və özünü bir aktor kimi aydın tanıyır.
• Yeddi yaşa qədər özünü qiymətləndirmək bacarığı formalaşır.
• Yeniyetməlik və ilk gənclik dövrü fəal şəkildə özünü tanıma, özünü və öz üslubunu axtarmaq mərhələsidir. Sosial-mənəvi qiymətləndirmələrin formalaşması dövrü bu zaman başa çatır.

Fərqindəliyin formalaşmasına aşağıdakılar təsir edir:

• Başqalarının qiymətləndirilməsi və həmyaşıdlar qrupunda statusu.
• “Real Mən ” və “ İdeal Mən ” arasında korrelyasiya.
• Fəaliyyətin nəticələrinin qiymətləndirilməsi.