Milan

Milan
Milan
	Milan
Bayraq[d]	Gerb[d]
	45°28′01″ şm. e. 9°11′24″ ş. u.HGYO
Ölkə	İtaliya;
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub	təq. e.ə. 600
Sahəsi	181,67 ± 0,01 km² (9 oktyabr 2011);
Mərkəzin hündürlüyü	138 m
Saat qurşağı	UTC+01:00; Mərkəzi Avropa vaxtı[d]; UTC+02:00;
Əhalisi
Əhalisi	1.354.196 nəf. (1 yanvar 2023);
Rəsmi dili	italyan dili;
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+39 02
Poçt indeksi	20121, 20122, 20123, 20124, 20125, 20126, 20127, 20128, 20129, 20131, 20132, 20133, 20134, 20135, 20136, 20137, 20138, 20139, 20141, 20142, 20143, 20144, 20145, 20146, 20147, 20148, 20149, 20151, 20152, 20153, 20154, 20155, 20156, 20157, 20158, 20159, 20161, 20162
Nəqliyyat kodu	MI
Digər
	comune.milano.it
	Xəritəni göstər/gizlə Milan
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Milan (it. Milano, lat. Mediolanum — "düzənliyin mərkəzi" və ya "çölün ortası", alm. Mailand‎) — İtaliyanın ikinci böyük şəhəri, Lombardiya regionunun paytaxtı.

Milan moda paytaxtı, yüksək incəsənət mərkəzidir. Burada Avropa qotikasının şedevri olan Duom kilsəsinin şpilləri göylərə ucalır. Milanda Leonardo Da Vinçinin qiymətli əsəri olan "Sirli şam yeməyi" saxlanılır.

Milan italyanları və xariciləri öz məşhur tədbirləri — moda nümayişləri, müxtəlif sərgilər, çoxsaylı idman və mədəni hadisələrlə cəlb edir. Duom kilsəsi, Viktor Emmanuil qalereyası və La Skala teatrı burada yerləşir. Milanın Duom meydanında bir neçə diqqətəlayiq abidə vardır — kilsə, Viktor Emmanuil abidəsi, Emmanuil qalereyası.

Duomo kilsəsi Milanın əsas görməli yeridir, o hər gün saat 9.00–12.00 və 14.30–18.00 kimi açıq olur. Kilsənin tikintisinə 1386-cı ildə başlansa da, o 1813-cü ildə başa çatdırılmışdır. Kilsə dünyada qotika üslublu ən böyük kilsələrdən biridir.

Erkole Roza tərəfindən inşa edilmiş Viktor Emmanuil abidəsi Duomo meydanının mərkəzi və turistlərin görüş yeridir.

Viktor Emmanuil qalereyası zəfər tağı motivli girişlə başlanır və getdikcə şüşəli küçələrlə davam edir. Bu gün bu qalereya şəhərin mədəni həyatının mərkəzi hesab olunur. Burada məşhur kitab mağazaları, kafe və restoranlar yerləşir. Qalereyanın mərkəzi günbəzinin altında isə mozaikalı öküzü görmək olar. Hesab edilir ki, əgər 3 dəfə saat əqrəbinin əksi istiqamətində onun başına dolansanız arzunuz yerinə yetəcək.

Tarixi və ümumi məlumat

Milan ən böyük italyan regionu olan Lombardiyanın paytaxtıdır və ölkənin maliyyə-iqtisadi mərkəzidir. Şəhər dəniz səviyyəsindən 100 metr yüksəklikdə yerləşir. Uzun müddət almanca "Maylənd" adlanan Milan sözünün mənası latın dilindən tərcümədə "düzənlikdə məskunlaşma" deməkdir. Milan eramızdan əvvəl 6–5-cı əsrlərdə qallar (fransızlar) tərəfindən salınıb. Uzun tarixi boyunca bütün Avropa işğalçıları Milanı idarə ediblər. Milan bir neçə dəfə Böyük Roma İmperiyasının paytaxtı olub. 1157-ci ildə Milan müstəqil olsa da, bu, uzun sürmədi. 1277-ci ildən 1500-cü ilə qədər növbə ilə Milanı Viskont və Sforts sülaləsi idarə edib. Elə bu dövrlərdə də şəhərdə bir sıra abidələr ucaldılıb.

Coğrafiyası

Milan şəhəri Italiyanın şimalında, Padana düzündə (it. Pianura Padana), Olona və Lambro çaylarının əhatəsində yerləşmişdir.

İqlimi

Milan üçün aylıq orta temperatur və yağıntı

	Yan	Fev	Mar	Apr	May	İyn	İyl	Avq	Sen	Okt	Noy	Dek
Max. Temperatur (°C)	4,6	8,2	13,2	17,5	21,9	26,1	28,9	27,7	24,3	18,8	10,2	5,4	Ø	17,2
Min. Temperatur (°C)	−1,9	0,1	3,3	7,0	11,2	15,0	17,3	16,7	13,5	8,4	3,6	−0,9	Ø	7,8

Yağıntı (mm)	64,3	62,6	81,6	82,2	96,5	65,4	68,0	93,0	68,5	99,7	101	60,4	Σ	943,2

Yağışlı günlər (g)	7,2	6,7	7,9	8,3	8,1	7,6	5,8	7,1	5,2	6,8	8,5	6,3	Σ	85,5

T
e
m
p
e
r
a
t
u
r

4,6

−1,9

8,2

0,1

13,2

3,3

17,5

7,0

21,9

11,2

26,1

15,0

28,9

17,3

27,7

16,7

24,3

13,5

18,8

8,4

10,2

3,6

5,4

−0,9

Yan

Fev

Mar

Apr

May

İyn

İyl

Avq

Sen

Okt

Noy

Dek

A t m o s f e r ç ö k ü n t ü s ü	64,3	62,6	81,6	82,2	96,5	65,4	68,0	93,0	68,5	99,7	101	60,4
	Yan	Fev	Mar	Apr	May	İyn	İyl	Avq	Sep	Okt	Noy	Dek

Mənbə: Milanın iqlimi 1961 - 1990

Əhalisi

Milanın əhalisi 1,3 milyon nəfərdir.

İnzibati bölgüsü

Milanın Memarlıq abidələri

Milan kafedralı (it. Duomo di Milano)
Müqəddəs Ambroze bazilikası (it. Basilica di Sant’Ambrogino)
San Lorens Major (it. San Lorenzo Maggiore)
Santa-Маriya-delle-Qrasia (it. Santa Maria delle Grazie)
Sforçesko qəsiri (it. Castello Sforzesco)
La Skala (it. Teatro alla Scala или La Scala)

Milan müasir dövrdə

Bugünkü Milan İtaliyanın işgüzar və sənaye mərkəzidir. Şəhərdə iri monopoliyalar, banklar, birjalar fəaliyyət göstərir. Milanda il ərzində dünyanın sənaye sərgiləri təşkil olunur. Milanda ən böyük beynəlxalq hava limanı — Malpens yerləşir. Həmçinin ölkədə ən yaxşı metro və dəmiryolu kommunikasiyası da buradadır. Milan əsl moda mərkəzidir. Dəbdəbəli Milan Armani və Versaçi kimi dünya şöhrətli dizaynerlərin vətənidir. Buradakı iri moda evləri, mağazalar, outletlər bütün Avropadan şəhərə alıcı cəlb edir. Moda həvəskarları buraya ildə iki dəfə — yayda və qışda gəlirlər. Şəhərdə bankomatlar çoxdur, amma bir dəfəyə 250 avrodan çox pul çıxarmaq olmur. Bankların işləmə vaxtı hər banka görə fərqlidir.

Nəqliyyat

Malpensa Hava Limanının görnüşü

Milan adətən İtalyanın ən böyük avtomobil magistralı qovşağı sayılır. Belə ki, A1 (Roma — Neapol), A4 (Turin — Triest), A7 (Genua), A8/A9 (İsveçrə) və dairəvi A50(qərb)/A51(şərq)/A52(şimal) avtomobil magistralları məhz burada kəsişirlər.

Hava nəqliyyatı

Milan iki Malpensa və Linate beynəlxalq hava limanına malikdir. Milandan bir qədər aralı Varezdə yerləşən Malpensa Beynəlxalq Hava Limanı eyni zamanda tranzit uçuşlar üçün bir qovşaqdır. Şəhərlə intensiv dəmir yol bağlantısı (Malpensa express) vardır. Linate Hava Limanı şəhər çərçivəsində yerləşmiş xüsusən avropadaxili və yerli uçuşlara, "Orio al Serio bei Bergamo" isə daha kiçik hava limanı olub əsasən ucuz, çarter uçuşlara və yök daşımalara xidmət göstərir. Milanın hava limanları ildə 30 million sərnişin daşıma gücünə malikdir.

Dəmir yol nəqliyyatı

Mərkəzi Milan (it. Milano Centrale) — 1931 ci ildə tikilmiş, Avropanın ən böyük dəmir yol vağzallarından sayılır. Vağzal Art Deco üslubunda inşa edilmişdir. Kümbəzinin uzunluğu 341 m, sahəsi 66.500 m², binanın fasadı 200 m, hündürlüyü 72 m dir. 24 platformaya və gündəlik 330 000 nəfər sərnişin dövriyyəsinə malikdir. "S" (Suburban Railway Service) dəmir yol xidməti 8 xəttə malik olub əsasən şəhərətrafı, şəhərlərarası və "R" regional sərnişin daşımalarını əhatə edir.

İctimai nəqliyyat

Milan traleybusu

Avropada böyük tramvay və traleybus şəbəkəsinə malikdir.

Traleybus xətti

90: Dairəvi saat əqrəbi istiqamətində
91: Dairəvi saat əqrəbi əksi istiqamətində
92: viale Isonzo – Bovisa FN
93: viale Omero – piazzale Loreto

Metro

İstiqamət	Tikilmə tarixi	Uzunluğu	Dayanacaqların sayı
Sesto I Maggio ↔ Rho Fiera / Bisceglie	1964–2005 ci illər	24,9 km	36
Abbiategrasso ↔ Cologno Nord / Gessate	1969–2005 ci illər	34,7 km	33
San Donato ↔ Comasina	1990–2011 cü illər	16,7 km	21