Vilyam Okkam
Vilyam Okkam və ya Uilyam Okkam (ən tezi 1287 və ən geci 1288 – təq. 9 aprel 1349[1], Münxen, Bavariya hersoqluğu[d]) — məntiq alimi, filosof və ilahiyyatçı.
| Vilyam Okkam | |
|---|---|
| ing. William of Ockham | |
 | |
| Doğum adı |
Guilelmus Occhamus William of Ockham |
| Doğum tarixi | ən tezi 1287 və ən geci 1288 |
| Vəfat tarixi | təq. 9 aprel 1349[1] |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | epistemologiya, metafizika, teologiya |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
| Tanınmış yetirmələri | Jan Buridan |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
redaktəVilyam Okkam 1285-ci ildə (AD) Londonun cənubundakı Surreydə (İngiltərə) Okkam kəndində anadan olmuşdur. O, çox güman ki, Skotun rəqsinin tələbəsi idi. Okkam bir müddət Parisdə dərs deyirdi və kilsə ilə hökumət arasında davam edən mübarizədə millətçiliyin tərəfdarı oldu və nəticədə kilsə ondan narazı qaldı və Bavariya hökmdarına sığınmağa məcbur oldu.
Fəlsəfi görüşləri
redaktəUilyam Okkam XIV əsrin ən məşhur filosof idi, əslində sxolastik fəlsəfə dövrü Okkamla bitir. O İngiltərədə doğulub, Oksford universitetində oxuyub və dərs demişdir, fransiskanlar ordeninə daxil olub, papalığa qarşı mübarizədə fəal iştirak etmişdir. 1324-cü ildə bidətçilikdə ittiham edilir və Avinyonda həbsə alınır, sonradan Münhenə qaçmış, orada 1349-cu ildə vəbadan ölmüşdür. O dövləti papanın nüfuzundan müdafiə etmişdir. Filosof olaraq o, belə hesab edirdi ki, teologiya (ilahiyyat) elm deyil, fəlsəfə və həqiqi elmlər dinin təsirindən azad olmalıdır. Bilik inamdan ayrılmalıdır. İnsan biliyinin əsasında konkret təcrübə dayanır. Dünyanın əsasında qüdrətli və müəyyən edilə bilməyən ilahi iradə dayanır. Gerçək təkcə şeylər mövcuddur, ümumi anlayışlar (universallar) isə yalnız ağılda mövcuddur. U. Okkama görə zərurət olmadan mahiyyət artırmaq lazım deyil. İnsan ətraf dünyanı dərk edə bilərmi? Okkam cavab verir: yox. İnsana iki gerçəklik verilib: vəhy vasitəsilə əta edilmiş ilahi gerçəklik və bilavasitə təcrübə vasitəsilə dərk olunan empirik dünya gerçəkliyi. İnsan Allahı empirik (eksperiment yolu ilə) dərk edə bilməz.
Okkamın fikrincə həqiqət ikilidir: bir həqiqət xristian Vəhyində verilir, o nə şübhəyə, nə də rasional dərkə açıq deyil, ikinciyə isə empirik elm və rasional fəlsəfə vasitəsilə təsvir edilən xüsusi faktlar aiddir. Onların bir-birinin ardı kimi çıxış etməsi vacib deyil. Okkamın təlimi Qərbi Avropa fəlsəfəsinin inkişaf yolunu müəyyənləşdirmişdir. Okkam hesab edirdi ki, kilsə siyasi planda dövlətdən ayrılmalıdır. Allahın gerçəkliyi teoloji planda empirik gerçəklikdən fərqlənməlidir. Bu anlayışlar Reformasiya dövründə fundamental anlayışlar olmuşdur.[2]
Allah heç nəyə borclu ola bilməz və odur ki, Allah nə istəyirsə, ədalətlidir.[3]
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Complete Dictionary of Scientific Biography. Detroyt: Charles Scribner's Sons, 2008. ISBN 978-0-684-31559-1
- ↑ Şükürov, Ağayar; Şükürov, Məsud. (2010). Hamı üçün fəlsəfə. Bakı. Mütərcim nəşriyyatı, səh. 41–42
- ↑ "Interesting Informations". 2023-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-24.