Kürd atalar sözləri

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Ac — adam içinə çıxdı, lüt — çıxmadı.
• Adam kasıblayanda köhnə borclarını və uzaq qohumlarını xatırlayır.
• Adam kimi işlə, aslan kimi ye.
• Adamlar qoruqsuz olur, sərvət qoruqsuz olmur.
• Adamlar zamanla ayaqlaşmalıdır, zaman adamlarla yox.
• Axşam çörəyini sabaha saxla, axşamın işini səhərə saxlama.
• Ağac dedi: "Məndən balta sapı düzəltməsəydilər, balta məni doğramazdı.
• Ağac nə qədər yoğunsa, bir o qədər bərk sınar.
• Ağaca qurd düşməsəydi, çürüməzdi.
• Ağacı kökündən kəsmə.
• Ağacı qurd yeməsə min il yaşar.
• Ağıl — qızıl tacdır, hər başda olmaz.
• Ağıldan yüngül olanın yuxusu ağır olur.
• Ağıllıların yükü axmaqların çiynində olar.
• Ağız yeyər, üz utanar.
• Ağlın azlığı ağır yükdür.
• Allah dağı da tək qoymasın.
• Allah dağı görür, üstünü qarla örtür.
• Allah kasıbın qənimidir.
• Allah tülküyə aslan gücü verməsin.
• Allahın da adı var, özü yox.
• And — ikiağızlı qılıncdır.
• Arvad adamı evə gələr, kişi adamı evdən gedər.
• Arvad var — arvaddır, arvad var — dərd-qəmdir, arvad da var — yaraya məlhəmdir.
• Arvad var qardaş yerindədir, arvad da var qardaşdan eləyir, yıxılır.
• Aslan qocalanda çaqqallar gülüncü olar.
• Aslanı hiylə ilə təslim edərlər.
• Aslanın gücü pəncəsindədir.
• At dörd ayaqla yeriyir, o da büdrəyir,
• At qaçır, atlı özünü tərifləyir.
• Atanın düşməni oğula dost olmaz.
• Atı nalladılar, eşşək ayağını qaldırıb dedi: "Məni də".

B

• Balta öz sapını kəsməz.
• Baltanın sapı ağacdan olmasa ağaç aşmaz.
• Baş dilə dedi; "Nə qədər ki, sən mənim qonşumsan, mənə rahatlıq yoxdur".
• Başısoyuq oğuldan kor qız yaxşıdır.
• Bekarın dukanı; iki saxta sabun, dörd torba duz.
• Bəd itin arxasından keç.
• Bəxti taxta dəyişmə.
• Bəla igidin başına gələr.
• Bərk ayaqda qorxağa qapı açmaq lazım deyil.
• Bir ağacın kölgəsində min qoyun daldalanar.
• Bir ana duası yeddi kişi qarğışını heç edər.
• Bir bəd itdən qorx, bir də deyingən arvaddan.
• Bir dəfə iki nəfər bir aqili araya alıb soruşdu: "Sən dəlisə, yoxsa qudurmuş?". Aqil dedi: "İkisinin arasındayam".
• Bir dəfə qonaq eləməklə duz-çörəkli olmazsan, bir dəfə vurmaqla — qoçaq.
• Bir dəfə yaxşılıq eləmək min dəfə deməkdən yaxşıdır.
• Bir evə üç nəfər üçün azar gəldi, hamı baxdı nökərin gözünə. Nökər dedi: "biri — mən, bəs qalanları".
• Bir günlük aslan ol, bir illik tülkü olma.
• Bir halda ki, dünyada ölüm var, qorxu nə üçündür?
• Bir topa hünü fili qaçırdar.
• Bir yalançı dost min düşməndən yaxşıdır.
• Birinci yastiq yaxşıdır. ("Birinci qadın yaxşıdır" — mənasında).
• Birindən soruşdular: "Sən baxt istəyirsən, yoxsa taxt?". Dedi; "Baxt olsa, taxt özü gələcək".
• Birinin evi od tutub yanır, o biri də onda qoyun baş-ayağı ütür.
• Böyük ürək qocalmaz.

C

• Canavar duman axtarar.
• Cöngənin dərisini buğa aparar, buğanın dərisinə cöngənin gücü çatmaz.

Ç

• Çay balığı dənizdə yaşaya bilməz.
• Çay dənizi bulandırmaz.
• Çırağın kora, nağaranın kara faydası yoxdu.
• Çox tələsən geri qalar.
• Çox tələsən tez yorular.
• Çox yatan — az bilər.
• Çörək — Qurandan qədimdir.
• Çörəyi itə ver, nanəcibə vermə.
• Çörəyin dadı çörək yiyəsinin üzünə görədir.

D

• Dağ nə qədər hündür olsa da, belindən yol aşar.
• Daş da səhəngə dəyəndə — vay səhəngin halına, səhəng də daşa dəyəndə — vay səhəngin halına.
• Dağa ki, od düşdü — yaş da yanacaq, quru da.
• Dam dəlikdirsə, damdibi yaşdı.
• Daş daşa dəyər — çınqı çıxar.
• Dedilər: "Ay ulaq, gəl səni aparaq cənnətə". Soruşdu: "Bəs orda qanqal var?"
• Deyirlər, sən ki yola çıxdın, qəza- bəla da yola çıxır.
• Dəlilər dəli deyil, onlara inananlar dəlidir.
• Dəniz itin ağzıyla haram olmaz.
• Dəvənin dərisi bir öküzə yükdür.
• Dilim, mən sənin artığını kəsməsəm, sən mənim başımı kəsəcəksən.
• Dişləyə bilmədiyin əli öpməli olursan.
• Dost ağladar, düşmən güldüər.
• Dostumun dostu dostumdur, düşmənimin düşməni də dostumdur.
• Dostuna qazdığın quyuya bir gün özün düşərsən.
• Dovşan necə gizlənir gizlənsin gec-tez çıxıb qaçacaq.
• Dövlətli kasıblayanda yeddi il ondan dövlətli iyi gəlir, kasıb dövlətlənəndə yeddi il ondan kasıb iyi gəlir.
• Düşmənə şirin sözünlə möhkəm arxan olsun.
• Dünya — qızılgüldür: qoxla, ver yoldaşına.
• Dünya nemətini kim daddı? — Axmaq qabağında susan.
• Dünya nemətlərinin xeyrini ya zorlu görür, ya da həyasız.
• Dünya səbr üstündə dayanıb.
• Dünyada dildən şirin, dildən də acı heç nə yoxdur.
• Dünyada hər şeyi qazanmaq olar — ata ilə anadan başqa.
• — Dünyanı necə gördün? — Ürəyim necə görürsə!.
• Dünyaya görə danış, ağlına görə iş gör.
• Düşmənə — yaxşı söz, dosta — yaxşı tikə.
• Düşməni olmayan kişinin olumu ilə ölümü birdir.
• Düşmənin bir qarışqa da olsa, tədbirini gör.
• Düşmənin qoy aslan olsun, tülkü olmasın.
• Düzü deyəndən sonra şirin də yanından keçə bilərsən.
• Düzünü de — rahat yat.

E

• Elə quru olma ki, səni sındırsınlar, elə də yaş olma ki, sıxsınlar.
• Elə ölü var ki, ağlaşmaya ehtiyacı yoxdur.
• Eləyən heyfsilənər, eləməyən heyfsilənməz.
• Eşşək yıxılanda yiyəsindən güclüsü tapılmaz.
• Eşşəkdən qurban olmaz, amma dəyərində puldan qurbanlıq olar.
• Eşşəyini əvvəlcə özün möhkəm bağla, sonra allaha yalvar ki, onu qorusun.
• Evdə ağsaqqal yoxdursa, bir ağır daş gətir, onunla məsləhətləş.

Ə

• Əliaçığın əli qısa olmaz.
• Əlim oğurlayır, ürəyim — əsir.
• Əliylə buraxdı, ayağı ilə ardına düşdü.
• Ər-arvad savaşına ağılsızlar inanar.
• Əslini soruş, əsilsizdən qorx.
• Ət xarab olsa duzlayarlar, duz xarab olsa neyləyərlər?
• Əvvəl de, sonra gül.
• Əyri ağacın kölgəsi də əyri olar.
• Əyri ağıza gülmək yaraşmaz.

G

• Gəlin at belində gələr. Ancaq kimə qismət olduğunu kimsə bilməz.
• Gözəl gözlərinə sürmə çəkdi, cavanların qəlbini yandırıb — yaxdı.
• — Gozünü kim oyub.

- Qohumum.

- Hə, deməli, ona görə belə dərin oyulub.

H

• Haqsız bəraət cinayətdən ağırdır.
• Hər ağac öz kökünə kölgə salmaz.
• Hər dəmirdən qılınc olmaz.
• Hər şey saqqala görə olsaa, onda gərək keçi sərdar ola.
• Hər tikəni yemək olar, hər sözü demək olmaz.
• Hər yuvaya əlini salma: birində siçan var, birində ilan.
• Həya — damladır, bir damçı damsa yenə damacaq.
• Hürəyən it qəfil qonaq çağırar.

X

• Xasiyyətini dəyiş — gecələdiyin yeri dəyişmə. (Kürdlərdə adətdir: bir dəfə bir evdə gecələmiş müsafir, gələn dəfə də o evə düşməlidir, yoxsa ev yiyəsini incitmiş olar)
• Xəstənin özünün bildiyini yüz həkim bilmir.
• Xəstəyə kim şəfa verdi? — Halını soruşan.

İ

• İgid adam yava adamı bağışlaya bilər, yava adam igidi — yox.
• İgidlik ondur: biri qüvvət, doqquzu fənd.
• İkiarvadlı ikiüzlü olar.
• İki güləşənin biri yıxılmalıdır.
• İlan deyir: "Məni düşmən kimi öldürsən də dost kimi basdır".
• İlan kəsilmiş quyruğunu unutmaz.
• İlan kinli olmasaydı, ayaqları qarnında olmazdı.
• İlan nə qədər ki, balacadır — əz başını.
• İlandan ilan zəhəri getməz.
• İlanı başından tutarlar.
• İlanın balası zəhərsiz olmaz.
• İllər qoranı şirin elər.
• İnsan bir, qayğı min.
• İnsan "haqq" dediyi zaman çay dayanır, su kəsilir.
• İnsan yorğunluqdan ölməz.
• İstəmək ayıbdır, verməmək ikiqat ayıbdır.
• İş aslandır, alarsan ələ, olar tülkü.
• İş görən əl- tox qarının üstündədir.
• İt çörəkdən qaçmaz.
• İt dənizdən su işməklə, dəniz murdar olmaz.
• İt səni nə qədər yaxşı tanısa da, ağacı əldən vermə.
• İtə nə qədər daş atsan, o qədər də hürər.

K

• Kasıb çörək dərdində, ağa kefdə, şənlikdə.
• Kiçik borc uşaq kimi böyüyər.
• Kim elədi demə, kim söylədi de.
• Kirpi ğz balalarını söğallayıb dedi: "Mənim ipək balam".
• Kişi arxasında qadın — iki ağzı da itilənmiş qılınc kimidir.
• Kişi o adamdır ki, öz yarasını özü sağaldır.
• Kişinin düşməni pis dilidir, bir də pis arvadı.
• Kor gözü müalicə eləmək olar, kor ürəyi — yoz.
• Kor ölüncə ümid edər ki, görəcək.
• Korlar şəhərinə gedən adam gərək gözünü yumsun.
• Könlündəki bir dərd belindəki on yükdən ağırdır.
• Kürd ac olanda yuxu onun nəyinə gərəkdir?

Q

• Qadın qaladı, kişi məhbus.
• Qadın yanağı allığı kişidən alar.
• Qadının könlü bir qaba düşdü, yeddi il bir yerdə dolandırdı.
• Qalın nazilincə, nazik üzülər.
• Qapını bağla, amma nə qonşunu, nə də kəndçini oğru bilmə.
• Qapısı bağlı olanın gözü qapısı açıq olandadı.
• Qara buluddan həmişə yağış gələr.
• Qarğa başından bozartma bişirməzlər.
• Qatırdan soruşdular: "Atan kimdir?". Dedi: "Atın bacısı oğluyam".
• Qəhvəni çaya bərabər elədilər, çayın qiyməti düşdü.
• Qərib adam kor kimidir.
• Qılınc birini öldürər, dil — minini.
• Qız dediyin meyvəli ağacdır, hər ötən bir daş atar.
• Qocaların sözüylə arvad al, cavanların sözüylə — at.
• Qohum nə qədər pis olsa, yenə gizlədilmiş qızıl kimidir.
• Qonşunun qızını qonşu ərə verər, qonşunun oğlunu qonşu evləndirər.
• Qorxağın ürəyi hər an döyünər.
• Qoy ağac yıxılsın — bilərsən hansı tərəfə yıxıldı.
• Qoy lal desinlər, tənbəl deməsinlər.
• Qoy səni aslan yesin — yatma tülkü kölgəsində.
• Qudurmuş it qırx gün yaşar.
• Qulaqsız ulaq elə bilər ki, hələ qoduqdur.
• Qurbağa quruldamasa partlar.
• Qurd gəldi — vay dilənçinin, kasıbın halına.
• Qurd öz gücünü bilsəydi, dünyanı alt-üst edərdi.
• Qurddan soruşdular: "Sənin boynun niyə yoğundur?". Dedi: "Mən ruzumu özüm tapıb, özüm də yeyirəm".
• Qurdla yeyir, çobanla axtarır.
• Quş var ki, insan onun ətini yeyir, quş da var ki, insan ona ət yedizdirir.
• Quzuya yazığı gələn kabab yeməz.

L

• Libassız dolaş, ancaq başını düşmən önündə əymə.

M

• Meyvənin dəymişini dərməzsən — çürüyər.
• Məhəbbət — alovdur, əhd-peyman — külək.
• Məhkəməyə gedən iki nəfərin ancaq biri razı qayıdar.
• "Mən sancmıram" deyən ilandan qorx.
• Mənim papağım düzlüyümə görə cırıldı.
• Mərcimək quşu kimidir: nə sinəsi var, nə kürəyi.
• Mərddən zərər olmaz, namərdə — inam.
• Mərdin başı qaladır.
• Molla öz borcunu tez unudur, borclularını yox.

N

• Nabələdə zurna verərsən, gen tərəfindən piləyər.
• Namərd körpü də olsa — üstündən keçmə.
• Namuslu əmək tapdansa da zay olmaz.
• Namusu itə atdlar — yemədi.
• Heç nə bilməyən adam həmişə qəmgin olar.
• Nə qədər ki, qapını döyməyiblər, sən də heç kəsin qapısını döymə.

O

• Oddan qorxan suya düşər.
• Oğul atanın yanına gəli deyir: "Ata, dəvə bir qəpiyədir". Atası deyir: "Alma, qəpiyimiz yoxdur". Onda ki, dəvənin qiyməti qızıla bərabər olur, ata deyir: "Bala, get al".

Ö

• Ölənin dalınca heç kəs özünü öldürmür — yazıq ölənin halına.
• Ölü mənim ölüm, nə olduğunu özüm bilərəm.
• Ölümdən qorxan insan dirilər arasında ölüdür.
• Övladına cəza verməyən özü cəza alar.
• Öz atasını öldürdü — goruna and içir.
• Öz atasını istəyən, özgə atasını söyməz.
• Öz atına oğlunu da qoyma minsin.
• Öz düşmənini göz tez tanıyar.
• Öz düşmənini tanımayan gözlər kor olsun.
• Öz evində yox, özgə evində əliaçıqdır.
• Özgə quzudan bizə qoç olmaz.
• Özgənin əlinə baxsan, əli bağlı qalarsan.
• Özünü bir tərifləyəndə, dostunu iki təriflə.

P

• Padşahdan daldada padşahın da atasını söyərlər.
• Peyğəmbər əvvəlcə özünə xeyir-dua verib, sonra özgələrinə.
• Pis dost qoçağı da pis eləyər.
• Pis qadın yaxşı kişini keçəl eləyər, yaxşı qadın pis kişini yaxşı eləyər.
• Pişiyi hər necə atsan pəncələri üstə düşəcək.

S

• Sakit sudan və mızı adamdan qorx.
• Sel gedər — daş qalar, aslan ölər — dərisi qalar, insan ölər — adı.
• Səbirli olsan, Misirin də əmiri olarsan.
• Səhər bir tikə ye, günorta — nə qədər bacarırsan, axşam yeyərsən — yeməzsən özün bilərsən.
• Səhər küləyindən soyuqlamayanın, axşam küləyindən qorxusu olmaz.
• Silahı böyüyə ver, suyu kiçiyə.
• Sirri bir nəfərə ver, sualı — mun nəfərə.
• Soruşdular: "Atanı atlı öldürüb, yoxsa piyada?". Dedi: "İndi ki, ölüb, nə fərqi var: atlı öldürüb, yoxsa piyada".
• Soruşdular: "Nə əkirsən?". Dedi: "Bitər, görərsən".
• Soruşdular: "Su, niyə haray salırsan?". Dedi: "Dostum daşlardır".
• Söyləmək zərərdi, düzəltmək qərar.
• Sözü əvvəlcə bişir, sonra çıxart.

Ş

• Şam kimidir, kölgəni — özünə, işığı özgəsinə salar.
• Şərəfsizin zərbəsi mərdi ağrıtmaz.

T

• Təlxəyə hər yerdə yer var.
• Tənhalıq dərdi diş ağrısı kimidir.
• Tülkü aslanın yerinə keçdi, hər yanı viran etdi.
• Tülkü meşədən çıxdı — fərq nədir ki, dişidir, ya erkək.
• Tülkü yeyə bilmədiyi üzümə- "iylənib" -deyər.

U

• Uca dağların zirvəsi həmişə duman içərisində olar.
• Ulaq yeddi cür üzmək bilir, amma suyu görəndə hamısı yaddan çıxır.
• Ulağa dedilər: "Gözün aydın, oğlun olub!". Dedi: "Yüküm artıb, yemim azalıb".
• Uşaq idim — böyüklərdən qorxurdum, böyük oldum — uşaqlardan qorxuram.
• Uşaq nə görər yapışar, nə eşidər — danışar.
• Utancaq adam məqsədinə çatmaz.

Ü

• Ürək daş deyil, güldən də zərifdir.
• Ürək süfrədir ki, hər yetənin önündə açasan?
• Ürəkdən ürəyə yol var.
• Üzü ağrısın, qarnı ağrımasın.

V

• Vaxtsız banlayan xoruzun başı kəsilər.
• Vay o kişinin halına ki, arvadının gözü qapıdadır.
• Vətənsiz adam qanadsız quş kimidir.

Y

• Yaxşı aqibət əvvəldən görünər.
• Yaxşı at olsun, nalı olmasa da olar.
• Yaxşı gəlin evin sütunudur.
• Yaxşı gün səhərindən bilinər.
• Yaxşı oğul pis atanın adını ucaldar, pis oğul yaxşı atanın adını batırar.
• Yaxşılıq eləyən özünə xeyir eləyir, yamanlıq eləyən — zərər.
• Yaxşılığı bir dəfə eləmək, min dəfə deməkdən yaxşıdır.
• Yağış dənizin üstünə yağar.
• Yağışdan sonra öküz çullanmaz.
• Yalan Allahın düşmənidir.
• Yalan hələ heç ağızdan çıxmamış başlayır valay vurmağa.
• Yalqız adamdan heç kəs danışmaz.
• Yalqız atlı toz qaldırmaz.
• Yalqız qadın əzazil olar, yalqız kişi — yazıq.
• Yaman gündə də namərd qapısını döymə.
• Yamanlığı hamı eləyə bilər, yaxşılığı — yox.
• Yaramaza hörmət elərsən, deyər: "Məndan qorxur".
• Yaralı yarasını bilir.
• Yava kişi bəd ayaqda arvadının gözünə baxar.
• Yavaş gedəndə — bəla məni haqlayır, bərk gedəndə — mən bəlanı haqlayıram.
• Yazda — qoyun, yayda — meyvə, payızda palıd közüylə yağlı ət, qışda da ki, mən. (Kürd qadının öz ərinə zarafatıdır).
• Yazın axırında insanlar şad olur, yazın əvvəlində — heyvanlar.
• Yeddi dəfə öz evində axtar, sonra qonşudan istə.
• Yeməyə uzanan əl uzundur.
• Yeməyi ye ər kimi, işi gör şir kimi.
• Yetim bəxtəvər olsaydı, atası ölməzdi.
• "Yoldaş, yoldaş" deyən dostun ardınca getmə.
• Yoluxucu xəstəlik Şamdan gəldi, əcəli çatanlar öldü.
• Yuxu — dəmirdən ağır, qənddən şirindir.
• Yük uzunqulağa gəlməsə, uzunqulaq yükə gedər.

Mənbə

• Dünya xalqlarının atalar sözləri. Bakı, 2015.