Бейсик

Бе́йсик (BASIC, ингл. Beginner’s All-purpose Symbolic Instruction Code — тәжрибәһеҙ өйрәнә башлаусылар өсөн символдар инструкцияһының универсаль коды) юғары кимәлдәге программалар төркөмө. 1964 йылда уны Дартмут колледжы профессорҙары Томас Курц менән Джон Кемени яҙған .

Бейсик
Нигеҙләү датаһы	1964
Йоғонто яһаусы	Фортран, FORTRAN II[d], JOSS[d] һәм Алгол[d]
Парадигма программирования	неструктурированное программирование[d], императивное программирование[d], процедурное программирование[d] һәм объектно-ориентированное программирование[d]
Эшләүсе	Томас Курц[d], Джон Джордж Кемени[d] һәм Мэри Кеннет Келлер[d]
Проектлаусы	Джон Джордж Кемени[d]
Расширение файла	.bas
Бейсик Викимилектә

Был тел программист булмаған студенттар үҙаллы кәрәкле мәсьәләләрҙе сисеү өсөн компьютер программалары эшләү инструменты итеп яҙылған. Өй компьютерҙары өсөн тел булараҡ төрлө диалекттары бар. Хәҙерге ваҡытта бик ныҡ үҙгәргән, был тәүге версияларҙағы ябай тел түгел, ә юғары кимәлдәге ғәҙәти мөмкинлектәр биргән тел. ОС Windows -тың төрлө версиялары тарафынан идара ителгән ғәмәли программалар эшләү өсөн үҙаллы тел булараҡ ҡулланыла. Программаланыусы калькуляторҙар өсөн тел булараҡ һәм төрлө тәғәйенләнештәге эсенә индереп эшләнгән ғәмәли программалар системалары сифатында киң таралған.

Тарих

Бейсиктың килеп сығыуы 1960 йылдарҙа компьютерҙарҙың күбәйеүе һәм бүлгеләнгән ваҡыт режимында эшләү (time-sharing) булдырылыуға бәйле. Алдарында торған мәсьәләләрҙе компьютерҙа сисергә теләгән уҡыусылар һәм программист әҙерлеге үтмәгән белгестәр компьютерҙа эшләй башлай .

Уйлап сығарылыуы

Бейсик 1964 йылда Дартмут Колледжы профессорҙары Джон Кемени менән Томас Курц тарафынан эшләнгән, улар етәкселегендә колледж студенттары командаһы уны тормошҡа ашыра . Бер аҙҙан башҡа диалекттар ҙа эшләнә башлағас, тәүге версияны Dartmouth BASIC тип йөрөтә башлайҙар.

Бейсик һис бер ауырлыҡһыҙ ваҡыт бүленешле терминал ҡулланып, программалар яҙырлыҡ итеп проектланған була. Ул тиҙ эшләй торған программа кәрәк булған түгел, ә үҙ алдында торған мәсьәләләрҙе сисергә теләгән ябай ҡулланыусыларға тәғәйенләнә .

Бейсик программалау телен уйлап сығарғанда һигеҙ принцип күҙ уңында тотола:

1. башлап өйрәнеүселәр” ҡулланһын өсөн ябай;
2. дөйөм тәғәйенләнештәге программа теле ;
3. тәжрибәле программистар булдыра алған функционаллеген киңәйтеү мөмкинлеге биреү;
4. интерактивлыҡ;
5. хаталар тураһында аңлайышлы мәғлүмәт биреү;
6. ҙур булмаған программаларҙа тиҙ эшләү;
7. аппарат тәьминәтенең эшен аңлау кәрәкмәү;
8. ҡулланыусыны операцион системанан һаҡлау.

Был тел өлөшлөтә Фортран II-лә һәм өлөшлөтә Алгол 60- та , ваҡытты бүлгеләп эшләү режимында уңайлы булһын , һуңыраҡ тексты эшкәртеү өсөн һәм матрицалы арифметика өсөн өҫтәлмәләр эшләнгән. Башта Бейсик GE-265 мейнфреймында күп терминалдар ярҙамында тормошҡа ашырыла. Барлыҡҡа килгән ваҡытта ул комплимирланыусы тел (машина коды ҡулланып үҙгәртелә торған) була .

Эшләп сығарыусылар

BASIC интерпретаторҙары төрлө ваҡытта төрлө ойошма, компания, фирмалар тарафынан сығарыла:

• Acorn Computers
• Apple
• Atari
• Basic International
• Borland
• CDC
• Commodore
• Comshare
• Concept Omega
• Data General
• Dartmouth
• DEC
• Digital Research
• Ҡалып:Translation
• Fantaisie Software
• The Game Creators
• Ҡалып:Translation
• Hedge Systems
• Honeywell
• HP
• IBM
• Ҡалып:Translation
• Ҡалып:Translation
• Microsoft
• Ҡалып:Translation
• Morgan Computing
• NCR Century
• RadioShack
• Ҡалып:Translation
• Sax Software
• Sinclair Research
• Sperry / UNIVAC
• Summi Software Tehnology
• Texas Instruments
• Ҡалып:Translation
• Ҡалып:Translation
• University of California
• University of Maryland
• Ҡалып:Translation
• Wang Laboratories
• Watcom
• Xerox
• Ҡалып:Translation

Советтар Союзында:

• Вильнюс университеты — Вильнюс
• ВЦ СО АН СССР — Новосибирск
• ПО «ВЭФ» — Рига
• Н. И. Лобачевский исемендәге Түбәнге Новгород дәүләт университеты — Түбәнге Новгород

Тормошҡа ашырыусылар

Apple:

Applesoft BASIC

Integer BASIC

MacBASIC

Microsoft:

Altair BASIC BASCOM GW-BASIC

MBASIC Microsoft Small Basic MSX BASIC

QBasic QuickBASIC Visual Basic (VBA, VBS, .NET)

Sinclair:

4K BASIC 8K BASIC

48 BASIC

128 BASIC

Башҡалар:

BASIC-256 BBC BASIC Commodore BASIC DarkBASIC Dartmouth BASIC FreeBASIC Gambas

KBasic Liberty BASIC MobileBASIC Play Basic PowerBASIC PureBasic Rapid-Q basic

REALbasic Terminal-BASIC Turbo Basic Tiny BASIC Бейсик Вильнюс

Ҡыҙыҡлы факт

• 1975 йылда Бостондан йәш программист Пол Аллен Гарвард университеты студенты Билл Гейтс менән бергә Altair 8800 микрокомпьютеры өсөн Бейсик телен тормошҡа ашырыусы программа яҙған, йәғни уны тәүге тапҡыр шәхси компьютерҙарҙы программа менән тәьмин итеү өсөн ҡулланған . Һуңыраҡ Гейтс менән Аллен үҙҙәренең Microsoft фирмаһын булдыра.

Әҙәбиәт

• Dyakonov V., Munerman V., Samoylova T., Yemelchenkov Ye. The Revolutionary Guide to QBASIC. — Birmingham: Wrox Press Ltd, 1996. — 578 p.
• Дьяконов В. П. Справочник по алгоритмам и программам на языке Бейсик для персональных ЭВМ. — М.: Наука, Физматлит, 1987. — 240 с.
• Дьяконов В. П. Применение персональных ЭВМ и программирование на языке Бейсик. — М.: Радио и связь, 1989. — 288 с.
• Дьяконов В. П. Современные зарубежные микрокалькуляторы. — М.: СОЛОН-Р, 2002. — 400 с.
• Кетков Ю. Практика программирования Бейсик, Си, Паскаль. — БХВ, 2002. — 480 с. — ISBN 5941571046.

Стандарттар

• ANSI X3.60-1978 «FOR MINIMAL BASIC»
• ISO/IEC 6373:1984 «DATA PROCESSING — PROGRAMMING LANGUAGES — MINIMAL BASIC»
• ANSI X3.113-1987 «PROGRAMMING LANGUAGES FULL BASIC»
• ГОСТ 27787-88 «Язык программирования БЕЙСИК» (включает в себя стандарт ISO 6373:1984)
• INCITS/ISO/IEC 10279-1991 (R2005) «Information Technology — Programming Languages — Full BASIC»
• ANSI X3.113 INTERPRETATIONS-1992 «BASIC TECHNICAL INFORMATION BULLETIN # 1 INTERPRETATIONS OF ANSI 03.113-1987»
• ISO/IEC 10279:1991/ Amd 1:1994 «Modules and single character input enhancement»

Һылтанмалар

• Авторский вариант статьи Андрея Колесова. Статья была опубликована c незначительной литературной правкой в журнале «Наука и жизнь» № 10/2000, с. 18—20.
• A Manual for BASIC, the elementary algebraic language designed for use with the Darthmouth Time Sharing System Препринт Дартмутского колледжа от 1 октября 1964.
• Thomas E. Kurtz. BASIC(недоступная ссылка), 1977.
• Обширный список бейсико-подобных языков (инг.)